Brazilië, West-Papua, media en meer
Sentanimeer (Nederlands Nieuw-Guinea) 1962
Na het beeld van de baai van Hollandia gisteren, vandaag een foto van het Sentanimeer, die ik tussen oude dia’s vond.
Toen wij in Nieuw-Guinea woonden, gingen we daar vaak zwemmen. De weg daarheen stond al eens op dit weblog.
Hollandia (Nederlands Nieuw-Guinea) 1962
Na de foto van gisteren, die aan de Hollandse tijd van Nieuw-Guinea herinnerde, nu een dia uit die Hollandse tijd, ook genomen door mijn vader. De dia is inmiddels wat verkleurd. De tand des tijds.
Als ik me niet vergis is dit de baai bij Hollandia, de hoofdstad van Nederlands Nieuw-Guinea. Het schip dat aan de kade ligt zou de Kaloekoe kunnen zijn (of een van haar zusterschepen), waarmee ik in die tijd van Manokwari naar Hollandia verhuisde.
Wonderlijk hoe snel we onze laatste kolonie in ‘De Oost’ (tot 1962) zijn vergeten.
Het zal je maar gebeuren. Je gaat in 1907 als jonge luitenant-ter-zee op expeditie in Nederlands Nieuw-Guinea en raakt na schermutselingen met de inheems bevolking geïsoleerd van je basis en schip. Vijandige papua’s jagen je steeds verder het binnenland in. Het terrein en de weersomstandigheden zijn hartstikke zwaar. Je komt terecht op een hoogvlakte tussen twee bergruggen, waar papua’s wonen die nog nooit contact hebben gehad met de buitenwereld. Noodgedwongen blijven de Hollandse marineman en zijn gids lange tijd bij de voor beiden vreemde bevolking, die een hen onbekende taal spreekt. De onderlinge band tussen de Hollandse marineman en zijn papuagids wordt steeds hechter, al blijft de gezagsverhouding tussen de expeditieleider en zijn gids bestaan, net als het cultuurverschil.
Luitenant De Lussanet schrijft vaak naar zijn vrouw in Nederland en houdt dat doen, ook als hij geen post meer kan verzenden. Bij de bergpapua’s leren De Lussanet en zijn gids Rufus de lokale taal en gaan relaties aan met papuavrouwen. Steeds maakt De Lussanet plannen om de hoogvlakte te verlaten en de kust te bereiken, vanwaar hij hoopt terug te kunnen keren naar zijn eigen wereld. Zijn pogingen lopen steeds op niets uit en hij en zijn gids zijn gedoemd om hun leven verder bij de bergpapua’s te slijten.
Dat is het gegeven in De witte reiger, een boek van Geert van der Kolk. Het is een spannend verhaal, dat zeker voor lezers die geïnteresseerd zijn in Nieuw-Guinea, prettig wegleest. Nederlands Nieuw-Guinea was indertijd nog nauwelijks onder Nederlands bestuur gebracht. Het boek schept een beeld van de in het begin van de twintigste eeuw nog geïsoleerd levende stammen op Nieuw-Guinea en het fascinerende van het totaal onbekende tegenkomen. Het gegeven om in een volstrekt onbekende wereld terecht te komen heeft mensen altijd geboeid. Denk maar aan Robinson Crusoe, die op een vrijwel onbewoond eiland verdwaalde, Gulliver, die op diverse fictieve plaatsen verzeilde, of het ware verhaal van Percy Fawcett, die in de Braziliaanse jungle op zoek ging naar een verloren beschaving. Zo zijn er talloze voorbeelden van verhalen over reizen naar het onbekende.
De witte reiger is fictie, al doet de schrijver (een beetje flauw) in het nawoord alsof er onder de bergpapua’s DNA is gevonden van Noord-Europese komaf. Als avonturenverhaal in voormalig Nederlands gebied is De witte reiger zeker een aanrader.
Zwarte mensen – witte bergen is daarentegen een feitelijk verslag (uit 1909) door H.A. Lorentz van een expeditie in naar het binnenland van Nederlands Nieuw-Guinea, meer precies naar de eeuwige sneeuw op de bergen daar.
De expeditie wordt ondernomen met behulp van Dajaks uit Borneo en andere bevolkinsggroepen uit Nederlands Indië. In het boek staat een foto van het expeditieschip, dat door de Dajaks is voorzien van traditionele versieringen. De inheemse bevolking van Nieuw-Guinea komt in het boek nauwelijks voor. Die houdt zich grotendeels schuil voor de vreemde indringers. De expeditie van Lorentz concentreert zich vooral op de geografie, geologie en planten en dieren van het gebied. Daarnaast is het doel van de expeditie om de eeuwige sneeuw op de bergen van Nieuw-Guinea te bereiken.
Het wordt een barre tocht met vele tegenslagen, waarvan Lorentz nuchter verslag doet. Anders dan in die tijd gebruikelijk beschouwt hij de inlanders niet als minderwaardige wezens (anonieme dragers van de expeditie, primitieve wilden), maar behandelt hij ze met respect en noemt hij ze in zijn verslag vaak bij naam.
Dat levert een boeiende beschrijving op, mede vanwege de hierboven al genoemde fascinerende trek naar het totaal onbekende. Je weet nooit wat je tegenkomt na de volgende bocht in de weg, na de volgende berg, waar je zwetend en zwoegend dan wel in barre kou en zwoegend tegenop klimt. De sneeuwtop, die je zoekt of een nieuw dal en berg, die je moet bedwingen om er te komen? De barre omstandigheden, het zware terrein, de soms moeizame zoektocht naar eten voor de vele expeditieleden en de lastige navigatie maken de expeditie soms een hachelijke zaak. Het is nogal gemakkelijk om in Nieuw-Guinea te verdwalen. Op zeker moment dreigt een roemloos sterven in de jungle.
Ook Zwarte mensen – witte bergen is zeer de moeite waard voor wie een beeld wil krijgen van ‘ons’ Nieuw-Guinea, dat inmiddels vergeten lijkt.
Op 1 december 1961 kreeg Nederlands Nieuw-Guinea een eigen vlag en volkslied. In dat jaar was er ook een parlement ingesteld. Nederland was bezig om het gebiedsdeel voor te bereiden op onafhankelijkheid.
In 1962 kwam er al een einde aan die aspiraties. Nederland gaf toe aan internationale druk en na een tussenbewind van de Verenigde Naties kwam de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Indonesisch bestuur. Een volksstemming in 1969 werd door Indonesië volstrekt gemanipuleerd, de Verenigde Naties accepteerden dat, en het gebied werd definitief Indonesisch (West Papua).
Het onafhankelijkheidsstreven van de papua’s bleef, aangewakkerd door een onderdrukkend regime en de marginalisering van de oorspronkelijke bevolking.
Ik zat in 1961-’62 op Nieuw-Guinea op de lagere school. In mijn aardrijkskundeboek was meer aandacht voor Nederland dan voor Nieuw-Guinea. > Meer over Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua.
Hollandia 1962
Zo maar een weg in Nederlands Nieuw-Guinea. In mijn jeugd reden we daar vaak op weg naar het Sentanimeer voor de nodige waterpret.
De westelijke helft van Nieuw-Guinea, een enorm eiland nabij Australië, was tot 1962 een Nederlandse kolonie. Ik was als kind een (heel) klein deel van die koloniale geschiedenis. Nu is het gebied deel van Indonesië.
Manokwari 1961
Op Nederlands Nieuw-Guinea, waar ik als kind kort woonde, werd het binnenlandse vliegverkeer verzorgd door De Kroonduif, een dochter van de KLM. Laatst vond ik dit ticket uit die tijd terug.
Zie ook Met de Dakota naar Manokwari op dit weblog.
Manokwari 1961
Na de koloniale sporen in boeken van gisteren en eergisteren, vandaag een persoonlijke koloniale herinnering.
Als kind woonde ik een tijdje op Nederlands Nieuw-Guinea. De tropen zijn voor een kind een belevenis. Warm weer, veel buiten spelen. De school heeft een tropenrooster, dus ’s middags vaak naar het strand. In ons geval was dat Pasir putih ofwel: Wit zand, een strand nabij Manokwari. Ik heb daar heerlijk mogen snorkelen samen met mijn vader. Prachtige koralen en vissen in alle kleuren van de regenboog. Het tij kwam daar met kracht opzetten.
Later verhuisden we naar de hoofdstad van Nederlands Nieuw-Guinea, Hollandia, waar we zwommen bij Base G, een naam die dat strand in de tweede wereldoorlog had overgehouden aan de Amerikaanse campagne in de Pacific tegen Japan, dat ook Nieuw-Guinea had bezet.
Manokwari (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961
Het is dit jaar 54 jaar geleden dat Nederland de macht over haar laatste kolonie in de Oost, Nederlands Nieuw-Guinea, overdroeg aan de Verenigde Naties, die het na een half jaar overdroegen aan Indonesië. Het Indonesische bewind is geen zegen gebleken voor de locale bevolking van West Papua, zoals het gebied nu heet.
Vandaag is de dag dat activisten in West Papua en daarbuiten in protest de vlag hijsen, die bestemd was voor een onafhankelijk West Papua.
Begin jaren zestig van vorige eeuw woonde ik kort op Nieuw-Guinea. Op een dag gingen we naar een kampong van de locale bewoners, de papua’s (of papoea’s), die traditionele dansen voor de blanke bezoekers zouden uitvoeren.
Reuze interessant allemaal, maar geheel spontaan was het niet. Het feestje was georganiseerd als een gelegenheid voor de blanke bezoekers om foto’s te maken. Zo jong als ik was, hoorde ik een van de organisatoren iets zeggen van: “Je schuift er wat bier naar binnen en dan dansen ze wel”. Nogal koloniaal dus, wat ook wel bleek toen er een bord met ‘Groeten uit Manokwari’ tevoorschijn kwam:
Manokwari (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961
Manokwari 1961
In 1961 kwam ik als tienjarige knaap met mijn moeder en broer en zussen aan in Manokwari, Nederlands Nieuw-Guinea. Mijn vader was daar al.
Ik weet nog dat de Dakota, waarmee we van Biak naar Manokwari vlogen, niet ‘gevoerd’ was, waardoor je de kou van buiten door het aluminium heen kon voelen en condenswater langs de wand zag lopen.
Op 1 oktober 1962, vandaag 52 jaar geleden, verloor Nederland haar laatste kolonie in de Oost: Nederlands Nieuw-Guinea.
Na de onafhankelijkheid van Indonesië, uitgeroepen in 1945 en in 1949 door Nederland erkend, bleef Nederlands Nieuw-Guinea onder Nederlands bestuur. Indonesië bleef aanspraak maken op het gebied en onder dreiging van een grootscheepse invasie en grote internationale druk droeg Nederland op 1 oktober 1962 de macht over aan de Verenigde Naties, die voormalige Nederlands Nieuw-Guinea in 1963 overdroegen aan Indonesië. Zie ook mijn blogpost ‘Nederland druipt af’.
Indonesië moest nog wel een volksraadpleging houden in Nieuw-Guinea, waarin de lokale bevolking voor of tegen de aansluiting bij Indonesië kon kiezen. Dat referendum was totaal bedrog. Indonesië manipuleerde de stemming door hen goedgezinde stamhoofden te laten stemmen in plaats van de gehele volwassen bevolking. Wie toch nog tegen aansluiting bij Indonesië wilde stemmen, werd zwaar onder druk gezet en geïntimideerd. Meer geschiedenis Nederlands Nieuw-Guinea.
Sindsdien smeult er grote onvrede in West Papua, die door de autoriteiten op brute wijze wordt onderdrukt. Dat gaat tot op de dag van vandaag onverminderd voort. De oorspronkelijke bevolking van Nieuw-Guinea, de papua’s, dreigt overvleugeld te worden door de grote instroom van Indonesiërs uit andere delen van de archipel. Deze kijken vaak neer op de papua’s. De rijkdom van de enorme kopermijn in West Papua komt nauwelijks ten goede aan de bevolking. Vreedzame demonstraties worden nogal eens met veel geweld onderdrukt. Verschillende papualeiders zijn vermoord.
Nederland wil weinig meer weten van het lot van onze voormalige rijksgenoten. Economische belangen hebben weer eens gewonnen.
Mijn vader was ooit deel van die koloniale geschiedenis en patrouilleerde in de jaren ’50 van vorige eeuw in het gebied: Originele patrouilleverslag | Bewerkte versie op Java Post.
rss