Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Search Results

Kinderboeken voor Indië

one comment

Foto van leesboekje

’s Hertogenbosch 2015

Niet alleen de Nederlandse literatuur werd beïnvloed door Nederlands Indië, zoals we gisteren zagen,  ook de leesboekjes voor kinderen werden voor Indië aangepast, zoals het boekje op de foto laat zien.

De leesplank voor Indië stond al eerder op dit weblog.

De bekende illustrator Cornelis Jetses tekende ook veel voor de boeken voor Indië. Hier een aantal voorbeelden.

Written by Bert Ernste

januari 31st, 2017 at 6:26 am

Vandaag: Indië-herdenking

one comment

Afbeelding postzegel uit Nederlandsch IndiëOnlangs schreef ik dat ons koloniale verleden en met name Nederlands Indië naar mijn gevoel nu tot de oudere geschiedenis hoort. Dat betekent natuurlijk niet dat de interesse voor de koloniale geschiedenis van ons land daarom minder hoeft te zijn. En voor de direct betrokkenen blijft Nederlands Indië uiteraard een levendige, vaak bittere herinnering, hoe lang het ook geleden is.

Vandaag 15 augustus zijn er in Nederland diverse herdenkingen, omdat het de dag is (in 1945) dat eindelijk ook in Azië de tweede wereldoorlog eindigde na de capitulatie van Japan kort nadat dat land getroffen was door twee atoombommen. Daarmee kwam in Nederlands Indië een einde aan de wrede interneringskampen van de Japanners (‘Jappenkampen’), waar de Nederlanders in vaak erbarmelijke omstandigheden hadden geleefd.

Totelepagina van boek over guerilla in Nieuw-Guinea (detail)Guerrilla in Nieuw-guinea
Een bijzondere episode van die tweede wereldoorloog in de Oost was de guerrillastrijd van de groep van kapitein Willemsz Geeroms, die geruime tijd uit handen van de Japanse bezettingsmacht op Nederlands Nieuw-Guinea wist te blijven, ondanks de uiterst zware omstandigheden. Ze kregen soms steun van de inheemse bevolking, de papua’s, maar vaak ook niet. De Nederlandse vlag van het detachement in Manokwari werd al die tijd meegedragen en hangt nu in Museum Bronbeek. (Tweede wereldoorlog in Nieuw-Guinea)

Panorama wijdde in 1981 een groot artikel aan een boek over die guerrilla in het woud van Nederlands Nieuw-Guinea, De ongelijke strijd in de Vogelkop door Ben Koster.

Het einde van de oorlog leidde in Nederlands Indië een verwarrende periode in. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Nederlands Indië | Indonesië uit. Er waren bloedige acties tegen Nederlanders (met name van gemengd bloed) en ook Ambonezen en Chinezen moesten het ontgelden. (Bersiap)

Nederland wilde zich niet neerleggen bij die onafhankelijkheid en ging over tot militaire actie, eufemistisch ‘politionele acties’ genoemd. Uiteindelijk moest Nederland evenwel buigen en zich neerleggen bij de onafhankelijkheid van ‘ons’ Indië. De tweede oorlog had dus een duidelijk staartje, dat zelfs nog tot 1962 zou duren, omdat Nederlands Nieuw-Guinea buiten de machtsoverdracht werd gehouden.

Herdenking en film
Vandaag evenwel de herdenking van de overgave van Japan en daarmee het einde van de tweede wereldoorlog in Zuid-Oost Azië. De nationale herdenking is bij het Indisch monument in Den Haag. Wie er niet heen gaat, kan de herdenking volgen op Nederland 1 vanaf 12.10 uur. De uitzending begint met de korte film Arigato, waarin een Indische oma worstelt met haar weggestopte oorlogsherinneringen.

Meer koloniale geschiedenis

Nederlands Indië: geschiedenis die vervaagt

2 comments

Afbeelding postzegel uit Nederlandsch IndiëNederlands Indië, Nederlands grote kolonie in de Oost, maakt deel uit van mijn culturele bagage. Ik had een oma, die geboren was in Fort de Kock (nu Bukittinggi genaamd) op West Sumatra. Haar man, de opa die ik nooit heb gekend, was geboren in Batavia (nu Djakarta) als zoon van een officier van het KNIL (Koninklijk Nederlands Indisch Leger).

De moeder van mijn oma werd in Indië op jonge leeftijd weduwe en moest in haar levensonderhoud voorzien. Ze begon een naaischool, die in een krantenartikel uit die tijd als voorbeeld werd gesteld van een zelfstandige vrouw.

Een eerdere voorvader, O.M. de Munnick, was zijn carrière in de koloniale bestuursdienst geëindigd als gouverneur van West Sumatra. Er is een mooi statieportret van hem in de familie. Zijn carrière beschreef hij in het ondanks de titel zeer leesbare Mijn ambtelijk verleden.

In de jaren twintig van vorige eeuw werd mijn opa als marineofficier in Soerabaja in Indië geplaatst en ging het gezin, inclusief mijn toen vierjarige vader enkele jaren wonen in Malang.

Er werd in de familie ook wat gemompeld over Indisch bloed in de aderen. Mijn oma had duidelijk Indische trekken, maar het fijne daarvan wist niemand. Hoewel er niet vaak of uitvoerig over Indië werd gesproken, was Nederlands Indië in mijn jeugd toch een zeer levend begrip.

Kaart van Nederlands Nieuw-GuineaOp mijn tiende woonde ik een klein jaar op Nederlands Nieuw-Guinea, dat door Nederland buiten de onafhankelijkheid van Nederlands Indië (uitgeroepen in 1945, door Nederland pas erkend na bloedige strijd in 1949) was gehouden. Nederland voerde over die laatste kolonie in de Oost een koloniaal oorlogje. Daarmee kreeg ik uiteraard opnieuw het een en ander mee van onze koloniale tijd. Op school op Nieuw-Guinea oefenden we met luchtalarm.

Ook in de jeugdboeken die ik las kwam Indië nogal eens voor zoals in De Katjangs en Hoe de Katjangs op de kostschool van Buikie kwamen van J.B. Schuil. Soms was de link met Indië indirect zoals in Rob en de stroper van Tjot Idi, eveneens van van J.B. Schuil, waarin de door zijn klasgenoten ‘doodverklaarde’ Rob bevriend raakt met een oud-militair uit Indië, nu stroper, die een nagebouwd Indisch kampement bewoont. Die figuur van de oud-koloniaal maakte diepe indruk op mij.

Met die achtergrond ging ik in de jaren zeventig studeren, toen de zogenoemde derdewereldbeweging in Nederland opgeld deed. Veel progressieve Nederlanders waren toen actief in landencomité’s, die solidair waren en campagne voerden voor ontwikkelingslanden (‘derde wereld’). (Boek over derdewereldbeweging)

Toen al vond ik het interessant om naast analyses van armoede en onderdrukking ook romans te lezen uit die landen. Daarin speelde logischerwijs de koloniale tijd een grote rol. Wat Nederlands Indië betreft komen natuurlijk namen op als Hella Haase (onder andere Oeroeg, Heren van de thee), Louis Couperus (De stille kracht), Adriaan van Dis (Indische duinen), Maria Dermoût, Paula Gomes, Jeroen Brouwers en vele, vele anderen.

Vervagende geschiedenis
Recentelijk, zeg de laatste tien jaar, merk ik dat die koloniale tijd steeds verder weg lijkt. Logisch, want er is meer tijd verstreken, maar het voelt alsof er een drempel is overschreden en een deur dicht gegaan, waardoor Nederlands Indië niet meer tot onze recente geschiedenis behoort, zoals dat een aantal jaren terug nog wel het geval was. Ook in de media meen ik die tendens te bespeuren, al kan dat  projectie van mijn eigen beleving zijn.

Foto van P.A. Daum zittend. Bron Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Adriaan_DaumLeuk was het daarom om via een blog herinnerd te worden aan de schrijver P.A. Daum. Ik had al enkele boeken van hem, maar kocht er nog een paar en las die meteen: De van de Linden’s en Nummer elf. Daum beschreef vooral het leven van ‘totoks’ (Nederlanders) en Indo-europeanen, van ambtenaren, planters en militairen. De Indonesiër komt slechts marginaal in zijn verhalen voor, wat op zich al iets zegt over de koloniale samenleving, waarin de verschillende bevolkingsgroepen (rassen) nogal gescheiden optrokken.

Voor de e-boeklezers: Daums Goena goena is gratis te downloaden. Voor de liefhebbers van hoorspelen: hier een hoorspelversie.

Ik heb Daum weer geboeid gelezen. De koloniale wereld kwam weer even helemaal terug. Toch heb ik nog steeds het idee dat Nederlands Indië nu tot de oudere geschiedenis behoort. Zo gaan die dingen.

Menno ter Braak over P.A. Daum

Verhalen over Nederlands Indië

Meer over Nederlands koloniale geschiedenis

>

Van mijn hand:

Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea

Meer koloniale geschiedenis

Herinneringsliteratuur: Nederlands Indië | Nieuw-Guinea

leave a comment

Foto van de drie boekenDe generatie, die de oorlog en de dekolonisatie van Nederlands Indië mee maakte, sterft nu snel uit. Sommigen schrijven aan het einde van hun leven nog hun herinneringen op aan die woelige tijden.

Zo verscheen onlangs Giovanni Hakkenberg. Mens en marinier door Jeanette Bosman en Rob Escher. Hakkenberg overleefde de slag in de Javazee (1942), was werkslaaf van de Japanners bij de aanleg van de beruchte Birma-spoorlijn en in een Japanse kolenmijn, was infiltrant in de gelederen van guerrillastrijders in Nederlands Indië en diende later op Nederlands Nieuw-Guinea, waarover ik hem ooit interviewde. Hakkenberg kreeg de Militaire Willlems-Orde, Nederlands hoogste militaire onderscheiding.

Alex Bal schreef zijn memoires onder de titel De laatste Indo. Nederlands Indië / Nieuw Guinea. Na de onafhankelijkheid van Indonesië (uitgeroepen in 1945, door Nederland erkend in na een bloedige koloniale strijd) hield Nederland vast aan de Nederlandse helft van Nieuw-Guinea. Het gezin Bal verhuisde daarheen en het boek gaat dan ook grotendeels over de tijd in die laatste Nederlandse kolonie in de Oost. (In 1962 vertrok Nederland uit Nieuw-Guinea.)

Veel eerder (1991) schreef Elien Utrecht al Twee zijden van een waterscheiding. Herinneringen aan Indonesië voor en na de onafhankelijkheid. Elien Utrecht moest uiteindelijk met haar man Ernst Utrecht, politiek activist en publicist, uitwijken naar Nederland. Prachtig boek!

Zo zijn er nog veel meer. Het is mooi dat diverse mensen hun memoires op schrift stellen. Het waren woelige tijden, die nog lang niet vergeten zouden moeten worden.

Augustus 2010

Meer herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea

Written by Bert Ernste

februari 6th, 2011 at 9:37 pm

Portugals koloniale verleden: ‘Toen mochten we de Indiërs nog slaan’

leave a comment

Langzaam glijdt de boot uit Bombay over een kalme, strakblauwe zee naar het zuiden. De dekken zijn vol met families en groepjes mensen, die zich op zo voordelig mogelijke plekken hebben genesteld. De tocht naar Goa duurt 24 uur.

Bij aankomst in de haven van Panjim staan op de kade veel Indiërs te wachten in de hoop een kamer te verhuren aan toeristen. Ik laat me meenemen door een aardige heer, die mij een mooie kamer belooft voor een schappelijke prijs.

Marihuana
Het is 1976 en Goa is onderdeel van de zogenoemde hippie trail. Veel Westerse jongeren, die nog niet weten wat ze met hun leven aan moeten of die willen vluchten uit de maatschappij, trekken ’s zomers naar Nepal om in de bergen de wereldvrede af te smeken. Als Nepal in de winter te koud wordt verkassen ze naar de prachtige, met palmbomen omzoomde stranden van Goa. Veel mannen dragen lang haar en baard. De meesten zijn gekleed alsof ze uit een ashram (Indiase religieuze gemeenschap) zijn weg gelopen. Soms is dat ook zo. Er wordt veel marihuana gerookt. Een mafketel informeert of de Verenigde Staten nog een president heeft. Ze zijn verbaasd dat ik niet meedoe met marihuana roken. Een hippie was ik niet, ik studeerde ‘sociale economie van ontwikkelingslanden’. Wel had ik lang haar en baard en meende ik de wereld te gaan veranderen.

De kamer is prima en heeft een mooi antiek hemelbed. Voor het huis ligt een mooie tuin met weelderige planten. Het toilet is in de achtertuin. Je moet op een hoogte klimmen en hurkend boven een spleet je zaakje laten vallen. De eerste keer schrik ik me rot, want ik hoor onder me ineens een geknor. Met je broek op de knieën voel je je erg kwetsbaar. Tussen mijn benen door zie ik de kop van een varken, die de resten naar binnen schrokt. De varkens wachten niet tot je je broek weer dicht hebt geknoopt.

Jezus en Maria met lichtjesJezus en Maria
Tegenover de kamer die ik huurde, was een tweede, grotere voorkamer. Aan de muren afbeeldingen van Jezus en moeder Maria en verschillende heiligen. De lichtjes, die elke avond trouw werden aangedaan, maakten het ietwat kitch, maar laten we eerlijk zijn, dat geldt wel vaker voor de uitbundigheid van katholieke kerken. De katholieke invloed komt van het Portugese bewind in Goa, dat duurde van 1510 tot 1961, toen het Indiase leger met grote overmacht Goa bij India inlijfde.

Portugal had in India verschillende vestigingen, naast Goa onder meer Daman (met haven Damão), Diu, Dadra en Nagar Haveli. De naam Goa werd ook wel gebruikt voor deze Portugese enclaves samen.

Vasco da Gama, die als eerste de zeeweg naar India aflegde, nadat de haalbaarheid daarvan was aangetoond door Bartolomeu Dias, die als eerste Kaap de Goede Hoop rondde, zou aan het einde van zijn carrière gouverneur van Portugees India worden. In Goa liep hij malaria op, waardoor hij zijn nieuwe functie niet kon aanvaarden. Hij stierf in India (in Calicut). Zijn lichaam is later overgebracht naar Portugal.

Het Portugese koloniale verleden is in Goa nog goed herkenbaar, bijvoorbeeld aan de typisch Portugese kerkjes en gebouwen, die tot het werelderfgoed behoren. De Indiase en Portugese keuken hebben hier nieuwe combinaties opgeleverd. De Portugese worstjes zijn in Goa erg pittig. In Portugal kom je de Portugese band met Azië tegen in de chamuças (in India samosas) en in het feit dat de Portugezen net als in China en India thee chá noemen en geen , zoals de Spanjaarden.

Vroeger was alles beter
Op een dag nodigde de huisbaas mij uit om iets te eten. Hij had er duidelijk geen zin in. Ik trouwens ook niet, want ik had al gegeten. Maar daarmee kwam ik niet weg, want het was een of andere feestdag en hij was verplicht mij te onthalen, vertelde hij, terwijl hij bij de arm greep en naar de eetkeuken troonde.

“Toen de Portugezen het hier voor het zeggen hadden, hadden we hier de hammen aan de balken hangen”, zei mijn gastheer, “we hadden sardientjes en portwijn. We leefden toen veel beter. En we mochten de Indiërs slaan.” Dat laatste was even slikken voor de onervaren student, die ik toen nog was. Kon die aardige mijnheer een rotzak zijn, die zijn bedienden sloeg? Ik had natuurlijk wel gelezen over de wreedheden tegenover gekoloniseerde volken, en het racisme dat daar doorheen speelde, maar het was toch moeilijk voor te stellen dat ik hier tegenover zo’n kwalijk persoon zat. Zo leert men.

Over Portugees India heb ik geen romans in het Nederlands of Engels gevonden, tips zijn welkom.

Wie meer wil lezen over Brits India:
De parel in de kroon (The jewel in the crown) trilogie door Paul Scott. Verfilmd in een fraaie televisieserie met gelijke naam.
Plain tales from the raj door Charles Allen, ooggetuigenverslagen uit Brits Indië gebaseerd op een serie radio-interviews van de BBC. Erg goed.

Over de uitwassen van het Europese kolonialisme:
Exterminate all the brutes door Sven Lindqvist, die de ware gebeurtenissen, die hij beschrijft, verbindt aan Joseph Conrads Heart of darkness.
Le livre noir du colonialisme door Marc Ferro (red.).

Maart 2010

Meer koloniale geschiedenis

Written by Bert Ernste

januari 14th, 2011 at 1:45 pm

Vergeten kolonie

one comment

De vlag van West Papua, waaronder het gebied onafhankelijk had moeten worden

De in 1961 met het oog op onafhankelijkheid ingestelde vlag van Nederlands Nieuw-Guinea (Morgenster)

Vandaag hijsen actievoerders overal in de wereld weer de Morgenster, de vlag van onafhankelijk West Papua.

In 1961 stelde Nederland als de koloniale macht in West Papua (het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea) die vlag, een volkslied en een volksvertegenwoordiging in met de bedoeling het gebied voor te bereiden op onafhankelijkheid. Ik woonde toen als kind in Nederlands Nieuw-Guinea en kreeg een klein beetje mee van de spanningen rond het gebied.

Ansichtkaart met kaart van Nieuw-GuineaNederlands Nieuw-Guinea was Hollands laatste kolonie in ‘de Oost’. In 1828 werd bij proclamatie namens koning Willem I een deel van de westelijke helft van het eiland in bezit genomen. Later werd het namens Nederland opgeëiste gebied nog uitgebreid. Tot 1962 bleef de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Nederlands koloniaal gezag. Toen Nederlands Indië na de tweede wereldoorlog onder de naam Indonesië onafhankelijk werd, bleef Nederlands Nieuw-Guinea buiten de overdracht.

Indonesië bleef het gebied echter opeisen en zette die eis ook militaire kracht bij. Nederland zag na de tweede wereldoorlog, waarin Nieuw-Guinea bezet was door Japan, dat de wereld dekoloniseerde en begon een ambitieus programma om Nederlands Nieuw-Guinea voor te bereiden op onafhankelijkheid. Overigens ook uit opportunisme: om de Nederlandse aanspraken op het gebied nog een tijd te kunnen doen gelden.

Kaart van Nederlands Nieuw-GuineaUit vrees dat Indonesië communistisch zou worden (het is de tijd van de ‘koude oorlog’), wilde de Verenigde Staten Nederland niet steunen in haar aanspraken. In 1962 droeg Nederland onder internationale druk het gezag over aan de Verenigde Naties. In 1963 kreeg Indonesië het bewind over het gebied onder de voorwaarde dat het een volksstemming zou houden waarbij de bevolking zich uit kon spreken voor of tegen die aansluiting.

Die zogenoemde Daad van Vrije Keuze in 1969 was doorgestoken kaart, waarbij een aantal zorgvuldig gekozen kiesmannen onder zware druk van Indonesië vóór aansluiting bij Indonesië stemden. Sindsdien is West Papua in wezen opnieuw gekoloniseerd, nu door Indonesië, dat de oorspronkelijke bevolking zwaar onderdrukt. Het hijsen van de Morgenster is verboden.

Sedertdien horen we maar weinig over het gebied. Door Indonesische censuur, maar ook omdat we deze koloniale geschiedenis liever lijken te vergeten.

> Nieuws over West Papua

> Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea (mijn website)

Mahjong (Jeugdherinnering)

2 comments

Foto van kistje met mahjongspel

Foto van voorkant van kistje met mahjongUtrecht 2015

In mijn jeugd was zaterdagavond spelletjesavond. Vaak speelden we dan mahjong. Dan ging het kistje hierboven open en werden de stenen opgesteld.

Dit mahjongspel is waarschijnlijk door mijn grootouders meegenomen uit Nederlands Indië waar ze een aantal jaren woonden. Later kwam de televisie en raakte de klad in onze spelletjesavonden. Best jammer.

De stenen van bot en bamboe waren fraai gegraveerd (hieronder). (Kleine foto’s groter door erop te klikken.)

Foto van open laatjes met stenen en fiches van mahjong

Utrecht 2015

Nog wat detail:

Foto van twee mahjongstenen: Oost en Noord Foto van mahjongstenen met vogel

Written by Bert Ernste

maart 22nd, 2023 at 6:28 am

Zestig jaar geleden: vertrek
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 18

one comment

Foto van DC8 op vliegveld van Biak

Biak (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961

Vandaag is het zestig jaar geleden dat ik met mijn moeder, broer en zussen vertrok uit Nederlands Nieuw-Guinea met een DC8 van de KLM zoals die van de foto. (Deze foto is niet van mijn hand, maar komt van deze website.)

We hadden langer zullen blijven, maar Indonesië, dat het gebied opeiste, werd steeds dreigender. Omdat 17 augustus de dag is dat Indonesië de onafhankelijkheid uitriep (in 1945), werd gevreesd dat juist onze vlucht misschien doelwit zou zijn van een actie door Indonesië.

Jachtvliegtuigen van de Nederlandse luchtmacht begeleidden ons daarom op het eerste stuk van de vlucht. Voor de elfjarige knaap die ik toen was, een spannend avontuur. ‘Mama, ik kan de piloot zien zitten!’ Wat er allemaal speelde, besefte ik natuurlijk maar ten dele.

Stempel en afdruk: Comando Mariniers Nederlands Nieuw-GuineaMijn vader bleef nog wat langer. Hij werkte bij de staf van het Korps Mariniers.

Bij de formele machtsoverdracht van Nederlands Indië in 1949 was Nederlands Nieuw-Guinea tegen de wil van Indonesië buiten de overdracht gehouden. Het bleef het gebied opeisen.

Onder dreiging van een invasie en internationale druk (men vreesde dat Indonesië zich anders in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie zou komen) droeg Nederland in 1962 de macht over aan een tijdelijke VN-macht (UNTEA). In 1963 nam Indonesië het gebied definitief over. Een volksstemming in 1969 werd zwaar gemanipuleerd, wat de wereldgemeenschap aanvaardde ten koste van de lokale bevolking die nu onderdrukt wordt en waarvan velen streven naar onafhankelijkheid van Indonesië.

Een treurige geschiedenis.

> Meer herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea

> Meer Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua

Kaart van Nederlands Nieuw-Guinea

Huize Slingevliet

leave a comment

Foto van Huize Slingevliet

Doetinchem (Achterhoek) Gelderland, jaren 1930 – ’40

Huize Slingevliet stond al eens op dit weblog, omdat mijn grootouders er een aantal jaren woonden met hun kinderen en mijn overgrootmoeder.

In Kronyck, het blad van de Historische Vereniging Deutekom verscheen onlangs een interessant artikel over de geschiedenis van deze woning. Hieronder het deel over mijn familie.

Slingevliet, van patriciërswoning tot bedrijfsverzamelgebouw
door Jaco te Hennepe

verschenen in Kronyck 183 (fragment)

In het voorjaar van 1933 staat Slingevliet, dat nog steeds eigendom is van een nazaat van de weduwe Bruijel, in zijn geheel te huur. Huize Slingevliet wordt in diverse landelijke kranten aangeprezen als ‘uitnemend geschikt voor familiepension’. Het is de familie Ernste-Glazener, bestaande uit ‘luitenant ter zee der 1e klasse’ Albert Emil Ernste, zijn vrouw en röntgenassistente Catharina Ernste-Glazener, haar moeder Cornelie Glazener-de Munnick en hun zonen Addy en Thom, die bij Slingevliet aanlegt. Ze zijn vanaf 1931 in etappes vanuit Nederlands-Indië, waar hun wortels liggen, naar Nederland gekomen en raken bij toeval in Doetinchem verzeild. (Tekst loopt door onder de foto.)

Foto’s van het echtpaar Ernste-Glazener

In januari ’33 heeft Hitler in Duitsland de macht gegrepen en verlaat het land in de eerste helft van dat jaar samen met Italië de Volkenbond. Dat maakt mensen nerveus, ook in Doetinchem. De komst naar Slingevliet van een ervaren militair is een kans die burgemeester Duval Slothouwer met beide handen aangrijpt. Amper vier maanden hier, wordt de vanwege een hartkwaal gepensioneerde Ernste ‘belast met de de voorbereidende organisatorische werkzaamheden’ om in Doetinchem een luchtbeschermingsdienst op te zetten. [14] Als hoofd van deze dienst zal Ernste tot eind juli 1940 aanblijven.

Ernste loopt zich het vuur uit de sloffen. Hij organiseert de dienst, laat regelmatig oefeningen houden, spreekt in de hele Achterhoek op voorlichtingsbijeenkomsten over het gebruik en het gevaar van strijdgassen, over de risico’s van bombardementen en welke voorzorgsmaatregelen je als burger kunt nemen om de gevolgen ervan voor jezelf en je gezin te verkleinen. Hij krijgt ook teleurstellingen te verwerken, bijvoorbeeld in de vorm van wegens bezuinigingen afgelaste oefeningen. Daarnaast is er sprake van scepsis onder de bevolking, zo blijkt als er in het voorjaar van ’34 kort na een demonstratie van het gebruik van gasmaskers, een verduisteringsoefening wordt gehouden. Niet iedereen gaat daar heel serieus mee om. (Tekst loopt door onder de foto.)

Krantenfoto van paartje met gasmakers op

Onderduikers
De oorlog blijkt onafwendbaar. Albert Emil maakt alleen het begin ervan mee. Op 19 december 1940 wordt hij ’s avonds in de Hofstraat fietsend, door een hartaanval getroffen en overlijdt. Catharina, die tot dan toe in elk geval publicitair op de achtergrond is gebleven, stelt zich op haar manier tegen de naziterreur teweer; ze verschaft op Slingevliet onderduikers een veilig onderkomen. De contacten met leden van het verzet, die ook de benodigde extra voedselbonnen verzorgen, heeft haar zoon Thom.

De eerste van in totaal negen onderduikers arriveren aan het begin van 1941. Door de ligging van het huis en de door de beplanting en een gracht afgeschermde tuin, kunnen de onderduikers ook veilig naar buiten. In oktober ’43 klopt een ondanks alle voorzorgen wantrouwig geworden lokale NSB’er op de voordeur van Slingevliet.

Buurman Luesink is getuige van het voorval: “Mevrouw Ernste stond hem daar koelbloedig te woord. De onderduikers zag ik aan de achterkant de tuin invluchten. Daar was een soort schuilkelder verstopt tussen de struiken.” [15] Door de tegenwoordigheid van geest van tante Toos, zoals de kinderen onder de onderduikers haar noemen, kunnen ze allemaal veilig naar nieuwe locaties vertrekken. In januari ’44 claimen de Duitsers, die dringend ruimte nodig hebben, Slingevliet en is ook de familie gedwongen het huis te verlaten. Tot het einde van de oorlog wonen ze in een noodkeet nabij het bruggetje in de Slingelaan. Het huis zelf wordt gebruikt door de Hitlerjugend en dient als onderkomen voor Duitse soldaten.

Na de bevrijding gaat de familie terug naar Slingevliet. Catharina wordt politiek actief en komt als tweede op de kandidatenlijst van de Partij van de Vrijheid in de gemeenteraad van Doetinchem. Nadat in 1948 haar moeder Cornelie is overleden verhuist ze naar Den Haag. De Yad Vashem erkenning Righteous Among the Nations (Rechtvaardige onder de Volken) voor haar hulp aan joodse onderduikers krijgt ze helaas pas na haar dood in 1976. Deze eretitel wordt haar op 13 september 1979 -als eerste in Doetinchem- door Israel toegekend. [16]

Noten:
[14] De Graafschap-Bode, 31 januari 1934 (delpher.nl)
[15] W.H. Luesink, Mijn belevenissen over de periode mei 1940 mei 1945 van 11 tot 16 jaar beleefd in Doetinchem, Bibliotheek ECAL, Maga 1522 (handgeschreven).
[16] righteous.yadvashem.org/.

Written by Bert Ernste

juni 28th, 2022 at 5:24 am

Postbode op Java

one comment

Afbeelding van postkaart met postbode op Java

Postbode op Java (Nederlands Indië) prent uit ca. 1910

Omslag boekNa de brievenbussen van de laatste dagen een postkaart uit koloniale tijden. Daarop een Javaanse postbode (briefbesteller), die op blote voeten de post rondbrengt op Java in Nederland Indië.

Ik kwam hem tegen in het boek De vlinders van Boven-Digoel van Alicia Schrikker (recensie). Daarin onder meer het verhaal van postbode Oesman, die zes maanden gevangen zat omdat hij een pakket verkeerd bezorgde en dat verzwegen zou hebben. Daar klopte niets van, zo blijkt uit het dossier.

Written by Bert Ernste

juni 22nd, 2022 at 5:21 am