Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘afrika’ tag

Missionaris

leave a comment

Foto van houten beeld van missionaris

São Paulo (SP) Brazilië 2014

Na de Afrikaanse ‘kop’ van gisteren, vandaag een ander beeld van dezelfde tentoonstelling. Zo beeldde een Afrikaanse houtsnijder een missionaris uit, die zieltjes ging winnen onder vreemde volken.

Het beeld komt uit Angola van het Kongo / Yombe volk.

Written by Bert Ernste

december 16th, 2014 at 7:36 am

Fraaie kop

2 comments

Foto van hoofd van houten beeld

São Paulo (SP) Brazilië 2014

In een van de musea in het Parque Ibirapuera in São Paulo, het Oca, zag ik dit Afrikaanse beeld uit Nigeria. Volgens het bijschrift is onbekend van welk volk het is.

Ik kan lang kijken naar dit soort ‘koppen’. Je kunt je van alles voorstellen bij de uitdrukking van het gezicht.

Written by Bert Ernste

december 15th, 2014 at 7:37 am

Koloniaal verleden: zwarte Hollanders

one comment

Foto van Afrikaanse soldaat in uniform Indisch leger

Arnhem 2013

Bovenstaand schilderij van een zwarte soldaat van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) hangt in Museum Bronbeek in Arnhem. Het is Jan Kooi, in 1882 geschilderd door Conrad Leich.

Tussen 1831 en 1872 werden naar schatting 3000 West-Afrikaanse rekruten geworven om te vechten in het Nederlands-Indisch Leger. De Afrikaanse soldaten waren gelijk gesteld aan Europese militairen. Dat was om elke schijn van slavernij te vermijden en waarschijnlijk ook om te voorkomen dat de Afrikanen zich solidair zouden gaan voelen met de inlandse bevolking van Nederlands-Indië. Ze werden Zwarte Hollanders genoemd, of Orang Belanda Hitam.

Veel West-Afrikanen bleven in Indië en trouwden met inlandse vrouwen. Tot na de tweede wereldoorlog bestonden er een hechte indo-Afrikaanse gemeenschap op Java. Een ander deel van de Afrikanen keerde terug naar Ghana (Elmina), waar Java Hill nog steeds aan het Indische avontuur herinnert.

Meer lezen over dit onderwerp:

De Zwarte Hollanders waren moedig, trots en ongehoorzaam

Orang blanda hitam

Zwarte huid, oranje hart: Afrikaanse KNIL-soldaten in de diaspora

>

Meer koloniale geschiedenis | Meer foto’s

Written by Bert Ernste

december 3rd, 2013 at 8:36 am

Bidden voor Iemanjá

leave a comment

Foto van vrouw biddend voor beeld Iemanjá op strand

Praia Grande (SP) Brazilië 2005

Aan het strand van de kustplaats Praia Grande (Groot Strand) in de Braziliaanse deelstaat São Paulo staat dit standbeeld van de godin van de zee Iemanjá, een van de goden en godinnen die met de slaven meekwamen uit Afrika. Zoals te zien is aan de vrouw die met gevouwen handen voor het beeld staat, wordt Iemanjá niet alleen door afstammelingen van die slaven aanbeden.

Op dit blog stonden eerder al foto’s van de offers voor Iemanjá die vaak langs de waterlijn zijn de vinden.

Meer Brazilië | Meer foto’s

Written by Bert Ernste

juli 17th, 2013 at 8:33 am

Moçambicana | Mozambikaanse vrouw

leave a comment

Portretfoto van Mozambikaanse vrouw

Havana, Cuba 1978

Meer foto’s

Written by Bert Ernste

mei 16th, 2013 at 8:54 am

Salvador de Bahía – mooie stad

2 comments

Foto van hellende straat met blauwe kerk

Salvador de Bahía (BA) Brazilië 1987

Salvador de Bahía, meestal kortweg Salvador genoemd, is de hoofdstad van de noordoostelijke Braziliaanse deelstaat Bahía. Omdat hier veel afstammelingen van slaven wonen, kun je gemakkelijk denken dat je er in West-Afrika bent. De Afrikaanse invloeden vind je terug in de keuken van Bahía, in de muziek en dans (onder andere capoeira) en in de religie, bijvoorbeeld candomblé.

Bahía was de eerste hoofdstad van de Portugese kolonie Brazilië. Het historische centrum in Portugese koloniale stijl staat op de werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Meer Brazilië | Meer foto’s

Written by Bert Ernste

mei 11th, 2013 at 8:41 am

Afrika’s rijke geschiedenis

leave a comment

Foto gebouw Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren, België

Tervuren (België) 2009

Foto van Afrikaans maskerHet Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in het Belgische Tervuren is een ouderwets museum, waar objecten uit centraal Afrika tentoongesteld worden zonder veel context, zoals dat in voeger tijden gebeurde. Althans, zo was het in 2009. Dat maakt het overigens zeker niet minder interessant. De tentoonstelling doet je sterk beseffen dat Afrika veel meer kunst en cultuur kent dan de meeste mensen denken. Hiernaast een van de indrukwekkende maskers uit de tentoonstelling. (Groter door erop te klikken.)

Afrika is veel minder ‘primitief’ dan de beeldvorming in het Westen doet voorkomen. Toen de Europeanen er arriveerden waren er complexe samenlevingen:

Zo schreef de Spaans-Marokkaanse schrijver en reiziger Leo Africanus, toen hij in 1510 en 1513 Timboektoe, het toenmalige centrum van de wetenschap (groter dan Londen), bezocht:

“Er zijn hier veel dokters, rechters, priesters en andere geleerde mannen, die goed onderhouden worden door de koning. Verschillende manuscripten en geschreven boeken worden hiernaartoe gebracht uit Barbarie (Marokko) en verkocht voor meer geld dan welk ander handelswaar dan ook.”

Over de stad Benin schreef Piet van Huijs in 1602:

“De belangrijkste stad Benin is heel groot. Als je de stad binnengaat, kom je in een grote brede straat, waarvan men zegt dat hij vier kilometer lang is. Bij de poort waardoor ik binnenkwam, zag ik een hele hoge muur, heel dik, die van aarde was gemaakt. Deze muur omringt de stad volledig. De huizen in deze stad zijn heel netjes en liggen dicht bij elkaar, net zoals in Holland. Het paleis van de koning is heel groot. Er zijn eindeloos grote binnenplaatsen. De mensen werken heel hard en zijn schoon. Benin doet me in veel opzichten aan Amsterdam denken, al is Amsterdam vuiler en zijn de mensen er minder eerlijk.”

Poster van de opening van het museumInteressant was ook de opgezette olifant in het museum. Je komt gewoonlijk niet zo dicht bij zo’n groot dier. Er stond een uitleg bij over de bouw van dat ding. Als ik mij goed herinner een enorm houten skelet en vulling van stro. De plezierjacht op olifanten zien we nu terecht in een ander daglicht, maar zo dicht bij een opgezette olifant staan is een bijzondere ervaring.

Alles bij elkaar een prachtig museum: mooie kunst in een zeer fraai en sfeervol gebouw in een mooi park. Een bezoek meer dan waard.

Het museum is het permanente vervolg op de tijdelijke Koloniale tentoonstelling, die onderdeel was van de in België gehouden Wereldtentoonstelling van 1897. Het huidige museum werd in 1910 geopend. Het was een initiatief van koning Leopold II, wiens belangstelling voor Afrika nare trekken had. Hij wordt wel de slager van de Congo genoemd vanwege het schrikbewind dat hij daar voerde.

Aanvulling december 2019:

> Omstreden koloniaal museum België heropend (NRC).

> Koloniaal museum is ont-Leopold (NRC).

Written by Bert Ernste

april 4th, 2013 at 9:24 am

Altaar op het strand

one comment

Foto van fles en kaarsen op strand

Itanhaém (SP) Brazilië 2011

Met enige regelmaat kom je op de stranden van Brazilië sporen tegen van de aanbidding van Iemanjá, de godin van de zee. Soms een paar kaarsen en een lege fles zoals hier, soms een zeer uitgebreid offer. Iemanjá is een van de goden meegekomen met de slaven uit Afrika. In Suriname heet ze Watra Mama.

Meer foto’s

Written by Bert Ernste

januari 20th, 2013 at 8:34 am

Offers voor Iemanjá

leave a comment

Aan de vloedlijn van de kust van Brazilië vandaag veel bloemen en kaarsen. Restanten van offers aan de godin van de zee, Iemanjá, een uit Afrika met de slaven meegekomen godin. Ook liggen er restanten piepschuim. Die zijn van de bootjes, die aanbidders van de zeegodin met offers de zee opsturen. Zoals op de foto een portretje van de godin en een kam. Naast eten, drinken, bloemen en kaarsen bestaan de offers vaak uit shampoo, parfum en kammen. Blauw is de kleur van Iemanjá.

Verderop hoger op het strand een luxe offerande voor Iemanjá (tweede foto): veel drank, dure bonbons, duur fruit en hele schotels eten.

Foto restant piepschuimen boot en portretje zeegodin

Foto luxe offer voor Iemanjá

Itanhaém (SP) Brazilië 2012

Meer Brazilië

Written by Bert Ernste

januari 1st, 2012 at 12:40 pm

Posted in Brazilie,Foto

Tagged with , , ,

De onderkoning van Ouidah

leave a comment

Omslag boek 'The viceroy of Ouidah'Voor moderne mensen is het moeilijk meer voor te stellen dat de wereld ooit grotendeels onbekend was. Het is bijna niet in te denken dat er ooit mensen de oceaan opgingen met een onbekende bestemming, of althans met het idee om langs een totaal onbekende route, langs onbekende kusten en over onbekende zeeën met alle gevaren van dien naar India te varen. De verbijstering van Europeanen, die voor het eerst een zwarte Afrikaan of indiaan zagen, of een leeuw, een olifant of iets anders totaal onbekends is voor wie opgroeide met Discovery Channel, boeken, internet en zo voort, nauwelijks meer voor te stellen.

De omgang van de Europeanen met al dat nieuwe was vaak geen mooi verhaal. De zeevarende Europese naties maakten zich schuldig aan slavernij, het kopen en verkopen van (met name) zwarte Afrikanen, die als goedkope arbeidskrachten in de nieuwe wereld op de suikerplantages van Brazilië, Suriname en het Caraïbisch gebied, of op de katoenplantages in de Verenigde Staten moesten werken. Tussen 1500 en 1850 werden naar schatting tussen de 11 en 13 miljoen mensen door Europese slavenhandelaars uit Afrika weggevoerd. (Sommige schattingen spreken van 20 miljoen.) Afrikaanse heersers werkten daar graag aan mee. Terzijde: zelfs ex-slaven in de Verenigde Staten hielden er soms slaven op na. De roman De bekende wereld (The known world) van Edward P. Jones is gebaseerd op dat gegeven. Het waren andere tijden.

In die context deze keer een boek van Bruce Chatwin: De onderkoning van Ouidah (The viceroy of Ouidah). De onderkoning van Ouidah vertelt in romanvorm het verhaal van de echt bestaand hebbende slavenhandelaar Francisco Manoel da Silva, een blanke uit het zeer arme noordoosten van Brazilië. Brazilië was van 1500 tot 1822 een Portugese kolonie, formele erkenning van die onafhankelijkheid door Portugal volgde in 1825.

Da Silva beproeft zijn geluk in West-Afrika en wordt rond 1800 de machtigste slavenhandelaar van West-Afrika in de stad Ouidah, in het Afrikaanse koninkrijk Dahomey (nu Bénin). Da Silva trouwt met een Afrikaanse vrouw en vrijt met vele andere. Zijn afstammelingen met vele kleurschakeringen komen nog steeds elk jaar bijeen om hun voorvader te eren met een requiem mis.

Wat mensen van nu zich ook moeilijk kunnen voorstellen is hoe een slavenhandelaar als Da Silva in die tijd zijn relatie met de koning van Dahomey, die de slaven leverde, en zijn relatie tot de Afrikanen in het algemeen moest bepalen. Hij wist maar weinig van de lokale gewoontes, van de lokale politiek, er waren geen geschreven wetten en de internationale normen voor handel, die er waren, werden niet noodzakelijkerwijs door de autoriteiten in Dahomey erkend. Da Silva moest dus tastend zijn weg gaan. Dat ging gepaard met voorspoed en tegenslag. Da Silva wordt op een gegeven moment zelfs gevangen genomen door de koning. Concurrenten maken inbreuk op zijn monopolie en Da Silva’s vertegenwoordigers in Brazilië doen niet wat ze beloven. Alles bijeen een spannend verhaal.

Die geschiedenis wordt uitstekend beschreven door Bruce Chatwin, het boek is uitermate boeiend. Toch blijft het ook een tikje aan de oppervlakte, want het beschrijft de opkomst en ondergang van Da Silva nogal van buiten. Chatwin dringt niet heel diep door in de zielenroerselen van de mensen uit het boek. Wellicht wilde hij dat ook niet en eerlijk is eerlijk, het is ook zonder dat een meeslepende geschiedenis, zeker als je weet dat die gebaseerd is op de werkelijkheid.

Bruce Chatwin is vooral bekend van zijn boek De gezongen aarde (The songlines), een verslag van en essay over een reis in Australië op zoek naar de essentie van de ‘songlines’, waarmee de aborigines hun verleden beleven. Een fascinerend boek, hoewel het bestaat uit losse notities die niet helemaal leiden tot een mooi, evenwichtig geheel. Chatwins boek In Patagonië is een fraai reisverslag van een reis door Zuid-Amerika. In Reis rond de aarde vindt u al deze boeken en meer in één band.

Omslag boek 'Slavenhaler'Bruce Chatwin, De onderkoning van Ouidah (The viceroy of Ouidah). Tweedehands onder meer verkrijgbaar via Boekwinkeltjes.nl en Bol.com. De film Cobra verde | Slave coast van Werner Herzog is gebaseerd op het boek. Klaus Kinski speelt daarin de hoofdrol.

De slavernij en Nederlands rol daarin komen ook naar voren in het jeugdboek Slavenhaler van Rob Ruggenberg. Daarin probeert een Hollandse jongen een Afrikaans meisje uit de slavernij te bevrijden, wat hen uiteindelijk brengt naar Nederlands Brazilië en een gemeenschap van gevluchte slaven in Brazilië. Lezenswaard!

Blik op Portugal december 2011

Meer koloniale geschiedenis

Written by Bert Ernste

december 19th, 2011 at 8:37 pm