Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘allochtoon’ tag

Trouw aan het vaderland

one comment

Foto garrafãoHet is 1980. Trein van Parijs naar Lissabon. Veel Portugese immigranten in Frankrijk zijn op weg naar Portugal voor hun vakantie. De meesten arbeiderstypes, forse mannen met een buikje met hun vaak wat gezette vrouwen. Velen hebben lege garrafões bij zich, stevige wijnflessen van vijf liter met een plastic of rieten mandje eromheen. Ze zijn blijkbaar zo aan hun Portugese wijn gehecht dat ze die op hun heenreis hebben meegesleept uit Portugal. Ze willen zich het statiegeld niet laten ontlopen. Zo veel verdienen ze nou ook weer niet.

Bij de grens tussen Frankrijk en Spanje gaan de deuren van het rijtuig op slot en wordt de hele wagon op een ander onderstel gehesen. De spoorbreedte in Frankrijk en op het Iberisch schiereiland is verschillend. De Talgo, een exprestrein tussen Parijs en Madrid rijdt bij de grens over een mechaniek dat de spoorbreedte aanpast.

De Portugezen zijn het grootste deel van de lange reis erg rustig, maar als ze de Spaans-Portugese grens naderen, verandert dat. Ze beginnen drukker te praten, maken grapjes en vragen zich schaterend af of de vissen in de grensrivier Spaans of Portugees spreken. (De Portugese schrijver José Saramago had soortgelijke vragen.) Ze zijn bijna thuis.

In Frankrijk werken de meeste Portugezen in de bouw. In Portugal wordt hun plaats vaak in genomen door Kaapverdianen. Internationale migratie.

Meer Portugal

Written by Bert Ernste

november 1st, 2011 at 9:37 am

Gods toorn over Nederland

leave a comment

Omslag boek Gods toorn over NederlandAls emigrant krijg je een scherpere kijk op de wereld en zeker op het land dat je gevormd heeft. Je kunt immers vergelijken. Niet iedereen kan die stap maken, maar de meeste emigranten gaan uiteindelijk meer nuances zien in zowel hun moederland als hun nieuwe woonland. Dat is overigens geen lineair proces. Als je net in je nieuwe woonland bent en probeert in te burgeren, heb je te maken met de verwarring over dingen die anders zijn dan in je moederland en dan zet je je allicht af tegen de samenleving, waar je terecht bent gekomen. Iedereen zit wel enigszins vast in wat hij of zij van huis uit heeft meegekregen en dan kost aanpassen moeite.

Ben je eenmaal ingeburgerd, dan kan het echte vergelijken beginnen. Veel Nederlandse emigranten zijn vrij kritisch over Nederland. Dat wordt ze vaak niet in dank afgenomen door de thuisblijvers. In zijn algemeenheid geldt dat Nederlanders niet zo goed tegen kritiek van buiten kunnen. Dat geldt zowel voor kritiek van Nederlandse emigranten als van buitenlanders.

In die context besteed ik graag aandacht aan het boek Gods toorn over Nederland van J. Rentes de Carvalho, Portugees schrijver (onder andere van Ernestina) en immigrant in Nederland. ‘Gods toorn in Nederland’ laat zien hoe hij aanvankelijk tegen Nederland aankeek (ook beschreven in Waar die andere God woont) en hoe zijn mening in de meer dan vijftig jaar die hij nu in Nederland woont, veranderde. Voor de goede verstaander een zeer interessant boek, omdat Rentes de Carvalho mooi beschrijft waar zijn mening in de loop der jaren veranderde en waar niet, en hoe zijn eigen persoonlijkheid (aartsindividualistisch) en eigen ontwikkeling daar weer invloed op hadden.

De schrijver geeft meteen in het eerste hoofdstuk aan dat hij wedergeboren zou willen worden als Nederlander, maar dan wel als doorsneeburger. Dan laat Rentes de Carvalho zien hoe hij aanvankelijk de Nederlandse samenleving benaderde als Portugees. Aan verzekeringen deed hij bijvoorbeeld niet. Hij snapte niets van de Nederlandse neiging om alles te willen verzekeren. Belasting betalen was voor hem ook wezensvreemd. In de jaren zeventig van vorige eeuw ging hij evenwel om. Volgens de schrijver een van de bewijzen van zijn “bijna volmaakte assimilatie”. “Van de ene op de andere dag liet ik me in beslag nemen door alle vrezen die dit volk kwellen, vanaf het gevaar van overstroming tot dat van brand, van het breken van een arm of been tot het annuleren van een reis.”

Waar Gods toorn over Nederland zo’n vijftig jaar bestrijkt is het ook interessant om te lezen hoe Rentes de Carvalho de veranderingen in Nederland ervaart. De paternalistische samenleving van de jaren vijftig, die een maatschappelijk werkster stuurt om te inspecteren of zijn baby “goed behandeld werd en of de hygiënische omstandigheden in orde waren. ‘En waarom zou die niet goed worden behandeld?’ ‘Nou, aangezien meneer een buitenlander is …’”

Rentes de Carvalho beschrijft hoe hij de eerste twee, drie jaren van de jaren zestig in een staat van permanente oorlog met Nederland en de Nederlanders leefde, “waarin weinig van land en volk aan de bitterheid van mijn kritiek ontsnapte”. Met een nieuwe functie (aan de universiteit) en de veranderingen van de jaren zestig verandert zijn visie op Nederland. De beschrijving van de veranderingen in Nederland (onder andere in De Bijlmer, waar hij woont) is amusant en soms scherp. De schrijver komt tot de ontdekking dat Nederland hem heeft gemaakt tot wie hij is. “En men mag weten dat ik het land er dankbaar voor ben.”

Uiteraard betekent dat niet dat hij zijn Portugese wortels kwijt raakt. Een deel van het boek gaat over hoe hij Portugal ziet in de Europese context. Hij was indertijd uiterst kritisch over Portugal.

Rentes de Carvalho vervolgt zijn boek met de opkomst van Pim Fortuyn en de moord op Theo van Gogh en wat dat deed met Nederland. Ayaan Hirsi Ali en de vulgarisering van de televisie komen langs, beschreven op een scherpe, maar tegelijk ook milde toon. Rentes de Carvalho is genaturaliseerd Nederlander en die keuze licht hij aan het einde van het boek toe.

Gods toorn over Nederland is zeer lezenswaardig. De eerlijkheid van de schrijver over dingen die hij als kersverse immigrant fout zag, zijn milde verbazing over Nederland en de beschrijving hoe hij zijn denkbeelden bijstelt en nu overtuigd Nederlander is, ondanks nog steeds bestaande kritiek, maken het samen tot een mooi boek, al is het soms wat springerig van onderwerp naar onderwerp.

Blik op Portugal, juni 2011

Meer boeken Portugal | Meer Portugal

Written by Bert Ernste

juli 13th, 2011 at 1:37 pm