Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘amazone’ tag

Portretten van Claudia Andujar

4 comments

Foto van wand met portretfoto’s van inheemse bevolking Amazonegebied

Foto van Claudia AndujarSão Paulo (SP) Brazilië 2019

De foto’s op deze wand in het Instituto Moreira Salles zijn portretten van de inheemse bevolking van het Amazonegebied in Zuid-Amerika, gemaakt door Claudia Andujar (tweede foto van Wikipedia door Guilherme Aquino). Andujar maakte vooral foto’s onder de Yanomami.

> Zie ook: Claudia Andujar: Witness to the Yanomami’s Last Struggle (New York Review of Books).

Written by Bert Ernste

september 19th, 2020 at 5:26 am

Indianen als deel van de Braziliaanse dierenwereld

one comment

Foto van wand met tekst en getekende portretten van inheemse bevolking

Foto van twee prenten met indianenSão Paulo (SP) Brazilië 2015

Op de tentoonstelling Brasiliana in het Centro Cultural van de Banco Itaú in São Paulo zag ik een overzicht van beelden, die Europeanen maakten van de inheemse bevolking, die ze in Brazilië aantroffen. In die tijd zag men de ‘indianen’ als onderdeel van de Braziliaanse fauna.

Links naar meer beelden van de tentoonstelling Brasiliana vindt u in deze blogpost.

Havengebouw Manaus

leave a comment

Foto van het havengebouw in Manaus

Manaus (AM) Brazilië 1987

De hoofdstad van de Braziliaanse deelstaat Amazonas, Manaus, ligt aan de Amazonerivier. Die is zo groot dat er oceaanstomers konden komen, ondanks de ligging ver landinwaarts. Op de foto het gebouw van de havenautoriteiten. Die haven was in de tijd van de rubberteelt in de negentiende eeuw zeer belangrijk. De zogenoemde rubberbaronnen van Brazilië werden stinkend rijk. Ze lieten naar verluidt hun was doen in Parijs en bouwden midden in het oerwoud een operagebouw, Teatro Amazonas, dat enkele jaren terug is gerestaureerd. Toen rubberzaadjes werden gestolen en de rubberteelt in Azië en Afrika op gang kwam, was het gedaan met de ciclo de boracha | rubber boom in Brazilië.

Meer Brazilië | Meer foto’s

Amazonas – enorme rivier

leave a comment

Foto van boot op de Amazonerivier

Manaus (AM) Brazilië 1987

De Amazonerivier is de grootste rivier van de wereld, behalve in lengte. De Nijl is langer. De Amazonerivier is bijna 7000 kilometer lang. Bij de lengte van rivieren is er wel altijd discussie over van waaraf je meet. Hoe dan ook, door de Amazone stroomt het meeste water, meer dan door de zeven op de Amazonerivier volgende waterstromen samen. De Madeira en de Rio Negro worden dan niet meegeteld, omdat die de Amazone voeden.

De Amazonerivier is tussen de 1,6 en 10 kilometer breed bij lage waterstand. Als de watertoevoer op zijn hoogst is kan de rivier op plaatsen 50 kilometer breed zijn. De delta waar de Amazone in de Atlantische Oceaan uitmondt is 240 kilometer breed. De mond van de breedste tak is daar 80 kilometer.

In het havenmuseum in Manaus zag ik foto’s van oceaanstomers, die aan de kade van Manaus lagen. Indrukwekkend dat deze grote schepen zo ver landinwaarts kunnen komen. Manaus ligt op duizenden kilometers van de kust.

Afmetingen die we in ons kleine Nederland maar moeilijk kunnen bevatten.

Meer Brazilië | Meer foto’s

Written by Bert Ernste

mei 13th, 2013 at 8:15 am

Mysteries van de wereld: beschaving in het regenwoud

2 comments

Omslag boek 'Brazilian adventure'Zijn er nog wel ontdekkingen te doen in deze wereld? Als je de schitterende natuurdocumentaires van de BBC ziet en de documentaires van National Geographic Channel bekijkt, dan lijkt het dat de mens inmiddels overal is geweest en de hele wereld uit en te na in kaart heeft gebracht.

Op het eerste gezicht zijn er alleen nog grote mysteries op te lossen voor wat betreft het reilen en zeilen van de kosmos, waar we volgens natuurkundige Robbert Dijkgraaf maar vier procent van begrijpen. Ook in de diepte der oceanen valt nog wel het een en ander te ontdekken, ondanks de spectaculaire beelden, die we daarvan op televisie hebben kunnen zien. Op die twee gebieden zijn verkenningstochten alleen mogelijk met behulp van topwetenschap en spitstechnologie (ruimtevaartuigen dan wel extreem diep varende onderzee-apparaten). Dat is heel anders dan de vroegere ontdekkers, die te voet, te paard of te ezel, in kano’s of op sledes op expeditie gingen naar onbekende streken op de aardbol, zoals de binnenlanden of de polen.

Regenwoud
Toch zijn er ook op het droge deel van de aardbol vandaag de dag nog veel open vragen. Een groot mysterie vormt het regenwoud in Zuid-Amerika. De ontdekkingsreizigers van de zestiende eeuw schreven dat er hele beschavingen te vinden waren. Daar werd lang weinig geloof aan gehecht, maar inmiddels zijn er in het regenwoud resten van culturen gevonden, die niet passen in het beeld dat we nu hebben van ‘primitieve’, kleine indianenstammen in een uitgestrekt, dunbevolkt gebied.

Zo zijn er veel sporen van rijk versierd aardewerk gevonden, en stukken met zwarte aarde, die duidelijk aangelegd zijn om landbouw te bedrijven. Dat gaat tegen het heersende idee in dat het regenwoud te arme grond heeft om een landbouwsamenleving mogelijk te maken. Ook grottekeningen en aangelegde patronen in het landschap duiden op verloren beschavingen, waar we nog maar weinig van weten.

De stad Z
Omslag boek 'The lost city of Z'De verhalen over die verloren beschavingen leidden begin vorige eeuw tot een ander mysterie: dat van de expeditie van de Britse ontdekkingsreiziger Percy Fawcett, die tijdens een ontdekkingstocht in het Braziliaanse regenwoud in 1925 verdween. Fawcett was op zoek naar een vermeende ‘verloren’ beschaving in het regenwoud, die hij de ‘stad Z’ had gedoopt. Zijn expeditie kreeg wereldwijde aandacht en daardoor was de hele wereld begaan met zijn lot. Er gingen wilde theorieën rond, bijvoorbeeld dat Fawcett Z gevonden had en zich daar had gevestigd en niet terug wilde naar de ‘beschaving’. Fawcetts vrouw hield haar leven lang vol dat haar man nog in leven moest zijn. Diverse expedities gingen op zoek naar Fawcett, waarbij meerdere doden waren te betreuren. Peter Fleming beschreef in zijn spannende reisverslag Brazilian adventure (1933) een van de expedities, die probeerden uit te vinden wat er met Fawcett gebeurd was.

Recent (2009) schreef David Grann met The lost city of Z een fraai overzicht van Fawcetts leven, zijn mislukte laatste expeditie en de nasleep die deze had. Grann beschrijft mooi de context van de expedities van de eerste helft van de vorige eeuw en wat voor man Fawcett was. Hij gaat na waar Fawcett zijn geloof in Z vandaan haalde en vindt in diens aantekeningen aardig wat serieuze aanwijzingen voor de mogelijkheid dat er complexe beschavingen in het regenwoud waren. Fawcett was zeker geen naïeve dromer over ‘steden van goud’. The lost city of Z beschrijft minutieus wat er bekend is van de expedities van Fawcett, de concurrentiestrijd tussen de bekende explorers van die tijd en de expedities, die na Fawcetts verdwijnen naar hem op zoek gingen.

Grann duikt niet alleen in de de archieven, hij reist ook zelf naar Fawcetts laatst bekende kamp, dat volgens Grann niet lag op de plaats waar anderen het zochten. Volgens Grann hield Fawcett indertijd de precieze locatie geheim. Hij komt ter plekke en meent daar het mysterie van Fawcett te hebben opgelost. Hij raakt ervan overtuigd dat Fawcett door indianen is vermoord, wat uiteraard al eerder was geopperd.

Ooit (1951) werd zelfs gedacht dat Fawcetts schedel was gevonden, maar nader onderzoek leerde dat die niet van Fawcett kon zijn. Op aanraden van de Braziliaanse indianenkenner Orlando Villas Bôas hadden indianen beweerd dat de schedel van de vermiste ontdekkingsreiziger was om niet meer lastig te worden gevallen door mensen, die op zoek waren naar Fawcett.

The lost city of Z is een fascinerend boek, al vond ik de afwisseling tussen de voorbereidingen van de expeditie van de auteur en het historische verhaal hier en daar wat minder geslaagd. Maar daarom is het grote verhaal over de zoektochten in het regenwoud niet minder boeiend. De jungle herbergt nog vele mysteries.

Voor de laatste stand van zaken betreffende de kennis over Amerika vóór Columbus zie: 1491: New Revelations Of The Americas Before Columbus door Charles C. Mann

Meer Brazilië

Written by Bert Ernste

mei 19th, 2012 at 9:01 am

Braziliaanse cinema: Xingu: de indianen delven altijd het onderspit

leave a comment

Beeld eerste ontmoeting indianen en blankenDe film Xingu (2012) van Cao Hamburger (Het jaar dat mijn ouders op vakantie gingen) vertelt het ware verhaal van de gebroeders Villas Bôas, die zich in 1943 aanmeldden voor de Expeditie Roncador-Xingu, die de witte vlekken op de kaart van Brazilië in Mato Grosso moest inkleuren.

De broers, Cláudio, Orlando en Leonardo doen zich voor als ongeletterde arbeiders en krijgen een baantje bij de expeditie. Ze klimmen al snel op tot leiders van de expeditie en voorvechters van de belangen van de indianen. Dat bleven Cláudio en Orlando tientallen jaren doen. Leonardo moest zijn werk opgeven, toen hij een indiaanse zwanger maakte.

Het opkomen voor de belangen van de indianen is geen sinecure, zoals de film laat zien, want de ‘beschaving’ rukt op. Grootgrondbezitters hebben een begerig oog laten vallen op het regenwoud, dat ze uitermate geschikt achten om te rooien en er vee te houden. De militaire regimes, die Brazilië een tijd lang kende, steunen die belangen maar al te graag.

De gebroeders Villas Bôas moeten dan ook politiek bedrijven en compromissen sluiten. Zo accepteren ze dat de militairen een basis vestigen in Mato Grosso in ruil voor een groot indianenreservaat, dat ze -tactisch- niet een ‘inheems park’ noemen, “want niemand houdt van indianen”, maar een ‘nationaal park’, “want de militairen houden van de term nationaal”.

Als er een grote weg door het regenwoud moet worden aangelegd, zijn de gebroeders behulpzaam bij het verhuizen van de indianen, die anders geconfronteerd zouden worden met tractoren en ziektebrengende arbeiders, naar het beschermde gebied.

Compromissen dus, dat is overduidelijk, maar het is zeer waarschijnlijk dat zonder de inspanningen van de gebroeders Villas Bôas korte metten gemaakt zou zijn met de indianen, die in de weg zaten van militaire bases en de Trans-Amazoneweg. In die zin valt hun succes niet te onderschatten. In het Parque Nacional do Xingu wonen nu zesduizend indianen, die tien verschillende talen spreken. Om een idee te geven: in het park wonen cuicuros, calapalos, nauquás, matipuís, meinacos, auetis, uaurás, iualapitis, camaiurás, trumaís, txicãos, suiás, jurunas, caiabis, metotires, mencragnontires en crenacarores.

Omslag boekDe film laat maar heel even zien hoe er ook in Brazilië vaak grof geweld is gebruikt tegen de indianen. Orlando komt in een dorp, dat is uitgemoord en afgebrand. Een tactiek uit die tijd, die niet in de film te zien is, was vanuit een vliegtuig suiker over een indianendorp strooien. Mieren maken dan in zeer korte tijd een einde aan zo’n dorp. Er komt in Brazilië nog steeds veel geweld voor tegen indianen.

Het verhaal van de gebroeders Villas Bôas is ook door henzelf verteld in A marcha para o Oeste (De mars naar het westen). De film Xingu kleurt die geschiedenis op uiterst realistische en indringende wijze in. Je voelt de spanning van het eerste contact (aan beide zijden – uiteraard). De beelden uit het regenwoud, van de expeditie en de indianen zijn prachtig.

De film kent enkele scènes, die wat simplistisch zijn, zoals de onderhandelingen over een militair kampement in ruil voor een park en een discussie tussen de broers over meespelen met de autoriteiten.

Xingu is, in elk geval voor de goede verstaander, helder: er is heel veel bereikt door de Villas Bôas en dat tegen grote krachten in, maar de economie wint uiteindelijk en de indianen delven het onderspit.

Daarmee is Xingu een hele sterke, maar geen opwekkende film. Voor wie zijn ogen niet wil sluiten voor de realiteiten van deze wereld evenwel een absolute aanrader!

Meer Braziliaanse film | Meer Brazilië

Written by Bert Ernste

april 10th, 2012 at 9:37 am