Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

In de categorie recensies van Braziliaanse films deze keer Flores raras | Zeldzame bloemen (2013) van Bruno Barreto (Dona Flor e seus dois maridos | Dona Flor en haar twee echtgenoten). De vraag is evenwel: is dit wel een Braziliaanse film? Flores raras is grotendeels Engels gesproken, speelt zich voornamelijk af in Brazilië en heeft een Braziliaanse regisseur. Uiteindelijk is het natuurlijk wat kunstmatig om de film in een hokje te willen stoppen, kunst overschrijdt grenzen.

Flores raras vertelt het ware verhaal van de liefde tussen de Amerikaanse dichteres Elizabeth Bishop en de Braziliaanse vormgeefster Lota de Macedo Soares. Lota’s eerdere partner blijft bij hen wonen, ondanks de nieuwe liefde. Ze ‘krijgt’ in ruil daarvoor een adoptiekind.

Elizabeth heeft een drankprobleem, Lota beweegt zich in de hogere kringen van de Braziliaanse maatschappij. Ze overtuigt de gouverneur van Rio de Janeiro (preciezer: de toenmalige deelstaat Guanabara) om in Rio het Parque do Aterro de Flamengo aan te laten leggen onder haar leiding. (Er is kritiek op de film, omdat die ten onrechte de indruk wekt dat het ontwerp van het park geheel van Lota is. Wereldberoemd landschapsarchitect Roberto Burle Marx wordt niet genoemd.) Ondertussen wordt het politieke klimaat grimmiger en neemt de onderdrukking toe, uitmondend in de militaire staatsgreep van 1964.

De relatie tussen Elizabeth en Lota verloopt heftig met de nodige ups en downs. Elizabeth gaat een poosje les geven in de Verenigde Staten. Lota, die altijd de sterkste van de twee leek te zijn, komt in een psychiatrisch hospitaal terecht. Hoe een en ander verder afloopt, zal ik hier niet vertellen.

Flores raras is een mooie film met fraaie beelden van het fantastische buiten van Lota in Petrópolis (RJ), van het toenmalige Rio de Janeiro en van het leven in de hogere klasse met zijn diners en ontvangsten. De relatie tussen de hoofdpersonen is boeiend, maar toch ontbreekt er wat. De film laat wel de buitenkant van de spanningen tussen de hoofdpersonen en in henzelf zien, maar dringt te weinig door in de diepere lagen van die spanningen. De film boeit wel, maar laat de kijker wat onbevredigd achter. Het is toch een lange zit voor een (mooi in beeld gebrachte en prima geacteerde) film over een boeiende relatie, waar je uiteindelijk te weinig in kunt meevoelen.

Trailer:

Meer Braziliaanse film | Meer Brazilië

De film Sonhos roubados (Gestolen dromen) (2009) van Sandra Werneck vertelt het verhaal van drie meisjes | jonge vrouwen in een arme wijk van Rio de Janeiro. Naarstig op zoek naar een beetje geluk, hebben ze het alle drie moeilijk. De film is gebaseerd op het boek As Meninas da Esquina (De meisjes van de hoek) van Eliane Trindade.

Jéssica heeft een dochtertje bij een evangelische vader, wat leidt tot onenigheid over de voogdij. Ze woont met haar zieke, rokende en drinkende grootvader, die heel weinig verdient met fietsen maken. Jéssica gaat als prostitué naar een gevangenis (waar intiem bezoek toegestaan is) en ziet een uitweg door met de gevangene te trouwen.

Daiane is wat jonger (14). Ze leeft bij een oom en tante. De oom misbruikt haar. Daiane weet wie haar vader is, maar deze wil weinig van haar weten – tot haar verdriet. Ze wil graag een groot feest geven voor haar vijftiende verjaardag.

Sabrina wordt verliefd op een drugshandelaar, wat haar een redelijk mooi appartement oplevert, maar als ze zwanger wordt en geen abortus wil, wil haar vriend niets meer met haar te maken hebben.

Alle drie zoeken een uitweg uit de armoede in de prostitutie. De film brengt het leven van de drie en de nare kanten van (jeugd)prostitutie onnadrukkelijk, maar sterk in beeld.

Ondanks die sterke beelden, slaagde de film er niet in om mij mee te slepen. Dat komt door een gebrek aan dramatische ontwikkeling. Vanaf het begin van de film zie je dat de meisjes weinig kansen hebben, de kleine kansjes die ze zien, mislukken vrijwel direct helemaal of gedeeltelijk. Anders gezegd: de dromen zijn op voorhand al geroofd. Dat is de realiteit voor velen in de arme wijken van Brazilië en die realiteit is beklemmend, ook in de film.

Anderhalf uur beklemming zonder dat er veel gebeurt, gaf mij echter een ongemakkelijk gevoel en niet het idee dat ik een mooie film zag over nare dingen. Wellicht dat de film wel een dramatisch effect heeft op mensen, die de realiteit van de arme wijken van Brazilië nog niet zo kennen, want het leven van de drie meisjes | jonge vrouwen wordt wel sterk verbeeld.

Het Laff (Latijns Amerikaans Film Festival) in Utrecht liet zich bij deze film niet van zijn goede kant zien.

Meer Braziliaanse film

De film Os famosos e os duendes da morte (The famous and the dead) (2009) van regisseur Esmir Filho laat de belevingswereld zien van een puber in een klein stadje in Zuid-Brazilië, waar de Brazilianen afstammen van Duitse immigranten.

Het is vooral via de leefwereld van de zestienjarige hoofdpersoon dat we een beeld krijgen van de beperkingen van zo’n kleine stad in het binnenland. Mede dank zij internet wil Mr. Tambourine Man, zoals hij zich op het web noemt, de wereld in en met name naar een concert van Bob Dylan. Althans dat is zijn droom.

De film toont op fraaie wijze de dromen en verlangens van Mr. Tambourine Man, die op school een buitenbeentje is. Die dromen en verlangens leiden tot dilemma’s. Weg gaan uit de wereld die je kent, is helemaal nog niet zo gemakkelijk. Tegelijk is de roep van de grote buitenwereld groot (en eng) en de beknelling van de lokale gemeenschap zodanig, dat andere jongeren soms zelfmoord plegen door van de brug af te springen. In plaats van de brug over te gaan de wijde wereld in.

Dat levert een bijzondere film op, die velen, gewend aan Braziliaanse films over geweld en sociale problemen, zal verrassen. Het is ook een heel knappe film, waar droomwereld en werkelijkheid prachtig door elkaar heen lopen, ondersteund door de cameravoering en de fraaie muziek.

De negatieve kanten van een kleine gemeenschap zijn zeer invoelbaar, net als de roep van de wereld daarbuiten, die vandaag de dag via internet ook volop aanwezig is in kleine dorpen. Ook de twijfel van jongeren, die meer willen dan het leven van hun ouders, komt goed over: ‘durf ik de wijde wereld in te trekken, pas ik mij aan, of spring ik van de brug?’

De acteurs zijn vrijwel zonder uitzondering uitstekend. Een aantal komt uit het dorp, waar de schrijver, Ismael Caneppele, van het gelijknamige boek en coauteur van het filmscript vandaan komt. Dat levert sterk, natuurlijk acteren op.

Toch sleepte de film me het eerste uur niet echt mee. Neem die mededeling vooral voor wat die is: louter een persoonlijke mening. Ga de film zelf zien, want hij toont de (universele) wereld van een opgroeiende puber met al zijn twijfels en verlangens op een manier die je weinig ziet. Bijzonder!

(Openingsfilm op het Latijns Amerikaans Filmfestival Laff 2010.)

Juli 2010

Meer Braziliaanse film