Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘democratie’ tag

Afzetting president Brazilië lost niets op

one comment

Foto van parlementsgebouwIn Brazilië is president Dilma Rousseff in augustus 2016 halverwege haar tweede termijn afgezet op beschuldiging van het oppoetsen van de overheidsfinanciën door het aangaan van niet door het parlement geaccordeerde leningen.

Tegenstanders van Rousseffs afzetting stellen dat de afzetting van een democratisch gekozen president een parlementaire staatsgreep is. Het is waar dat de gronden voor de afzetting juridisch hoogst twijfelachtig zijn. Het hooggerechtshof heeft desgevraagd aangegeven dat de fiscale trucs geen juridische basis waren voor een afzettingsprocedure. Dat oordeel was echter niet bindend en er was een grote parlementaire meerderheid voor de impeachment van Rousseff. Inhoudelijk was er dus geen grond voor de afzettingsprocedure, temeer daar dit soort fiscale trucs door vele regeringen zijn gebruikt en daar nooit een probleem van werd gemaakt.

Politiek gezien kun je evenwel de afzetting van president Rousseff zien als het logische gevolg van het verliezen van parlementaire steun. De voorstanders van de impeachment stellen terecht dat de procedure formeel netjes is gevolgd. Daar komt bij dat Brazilië geen motie van wantrouwen kent, waarmee in andere landen een regering naar huis kan worden gestuurd, als deze de steun in het parlement verliest.

Ondertussen is het democratisch gezien volstrekt krom dat alleen de president is afgezet en niet haar hele regering, wat dan had moeten leiden tot nieuwe verkiezingen. Nu heeft Rousseffs vice-president Michel Temer van de PMDB het presidentschap overgenomen, ondanks het feit dat zijn partij mede verantwoordelijk was voor de ‘misdaden’ van de door de president geleide regering. Alleen president Rousseff afzetten is onlogisch, waar zij steunde op een coalitie. Rousseff won wel de presidentsverkiezingen, maar in de tegelijkertijd gehouden parlementsverkiezingen behaalde de PT slechts veertien procent van de stemmen. Een motie van wantrouwen tegen een regeringsleider leidt in de meeste democratieën tot het aftreden van de hele regering en nieuwe verkiezingen.

Corruptie
Onthutsend is ook dat de wijd verbreide corruptie in de Braziliaanse politiek, een véél groter probleem dan het oppoetsen van overheidsfinanciën, geen rol speelde bij de afzetting van Dilma Rousseff. Haar Arbeiderspartij (PT) heeft zich in vergaande mate schuldig gemaakt aan corruptie. Al onder Rousseffs populaire voorganger Luíz Inácio Lula da Silva maakte de PT zich schuldig aan een programma om stemmen te kopen, het zogenoemde mensalão schandaal. Daarna volgde de corruptie van de zogenoemde operatie autowasserij (lava jato), waarbij via corruptie verkregen gelden werden wit gewassen en partijkassen werden versterkt.

Ook hier geldt dat alle partijen van de coalitie willig meededen met die corruptie. Sterker, dergelijke praktijken maakten ook deel uit van de Braziliaanse politiek voordat de PT aan de macht kwam, al lijkt het soms dat de Arbeiderspartij deze corruptiepraktijken naar nieuwe hoogte bracht. Het kan ook zijn dat dit soort corruptie nu pas goed zichtbaar werd.

President Dilma Rousseff is tot nu toe niet in verband gebracht met corruptie, al is het moeilijk voor te stellen dat ze er niet van op de hoogte was als hoge partijfunctionaris en als president en eerder als directeur bij het staatsbedrijf Petrobras, dat een centrale rol speelde bij de corruptie van de lava jato.

In de context van deze wijd verbreide praktijken van de hele regering Rousseff is het nog vreemder dat nu alleen een president wordt weggestuurd op grond van veel mindere vergrijpen.

Uit afgeluisterde telefoongesprekken is gebleken dat diverse politici de afzettingsprocedure tegen Rousseff steunden, omdat dat corruptieonderzoeken tegen hen in de wielen zou rijden. Braziliës nieuwe president, die het stokje automatisch overnam na de afzetting van Dilma Rousseff, mag zelf acht jaar lang niet aan verkiezingen deelnemen, vanwege het schenden van verkiezingswetten. Drie door hem benoemde ministers moesten vrijwel meteen het veld ruimen vanwege verdenkingen van corruptie. In mei van dit jaar liepen er corruptieonderzoeken tegen 352 van de 594 leden (!) van het Braziliaanse parlement.

Brazilië heeft met de afzetting van president Rousseff een rechtse regering gekregen, die niet is verkozen, maar wel parlementaire steun heeft. In een land waar corruptie welig tiert en volop stemmen gekocht worden, kun je echter niet volhouden dat dat ook betekent dat hier de wil van het volk wordt gediend. Massale protesten tegen de regering Temer werden vorige week nodeloos hard neergeslagen. President Temer zelf deed op de G20-top in China de protesten af als “enkele tientallen relschoppers”. Het waren er duizenden, die na een vreedzame demonstratie hard werden aangepakt, toen de protesten al ten einde liepen. De Braziliaanse media hebben een duidelijke voorkeur voor rechts en lieten de protesten maar mondjesmaat zien.

Wat nu? Het mooie scenario: links (de arbeiderspartij PT) herpakt zich, laat corruptie achter zich en komt terug met een goed programma voor armoedebestrijding, een duurzame economie, betere bescherming van de inheemse volken en het milieu en zo voort. Rechts zweert ook de corruptie af en wordt weer rechtsstatelijk rechts, dus met respect voor wetten en regels, zoals die voor de bescherming van minderheden, mensenrechten en ga zo maar door.

Buit
Dat zie ik in Brazilië vooralsnog niet gebeuren. Rechts denkt nu de buit binnen te hebben en op de oude manier politiek te kunnen blijven bedrijven. Rechts Brazilië beschermt bijvoorbeeld liever grootgrondbezitters dan inheemse volken of het Amazonewoud en is zelfs al tijdens de toen nog tijdelijke schorsing van president Rousseff begonnen met het verminderen van sociale steun voor de armen. Hoe de val van Rousseff goed nieuws is voor de armen, zoals hier wordt beweerd zonder op de nu ontstane situatie in te gaan, is een mysterie.

De Arbeiderspartij heeft ook nog geen tekenen gegeven dat ze een einde willen maken aan hun corrupte verleden en vernieuwd en met brede steun terug willen komen in de politiek. Alternatieven zijn in de Braziliaanse politiek vooralsnog marginaal, waardoor de Braziliaanse bevolking beteuterd en protestmoe achter lijkt te blijven na enkele jaren van massale (vaak nogal ongerichte) protesten, die tot dusver in het geheel niet leidden tot politieke vernieuwing. Er wordt nog wel door duizenden geprotesteerd tegen de nieuwe regering, maar de hoop en het elan van de protesten in voorgaande jaren is eruit.

In een eerder artikel vreesde ik dat het corruptieonderzoek van de operatie autowasserij te eenzijdig gericht was op corruptie door de PT en dat er een machtsstrijd tussen twee machtsblokken achter zou kunnen zitten. Misschien was dat corruptieonderzoek niet eenzijdig, maar Brazilië heeft nu een regering van een andere politieke kleur. Of die nieuwe machthebbers het nog steeds lopende corruptieonderzoek onafhankelijk van politieke kleuren door zullen laten gaan is nu de grote vraag. De enorme loonsverhoging, die de nieuwe regering al snel na haar aantreden aan justitie beloofde, wekt geen vertrouwen.

Foto: parlementsgebouw in Brasília, 1987

Meer Brazilië

Written by Bert Ernste

september 17th, 2016 at 5:25 am

Heftige protesten in São Paulo. Opstand nieuwe middenklasse?

3 comments

Foto kop uilIn São Paulo zijn al dagen heftige protesten gaande tegen de verhoging van de prijzen van het openbaar vervoer en de slechte kwaliteit daarvan in Brazilië grootste stad. Ook in enkele andere steden zijn dergelijke protesten.

De politie treedt keihard op, vaak zonder aanzien des persoons, waarbij toevallige voorbijgangers soms harde klappen en veel traangas te verduren krijgen. Het excuus van de politie dat er een groep vandalen is onder de demonstranten blijkt lang niet altijd te kloppen. Zo is er een video waarop een politieagent een ruit van de eigen politieauto inslaat, waarschijnlijk om daar later de manifestanten de schuld van te geven. (Meer) Overigens is er inderdaad een groep, die forse vernielingen aanricht.

Het fotograferen of filmen door burgers van de acties van de politie leidt nogal eens tot een keiharde reactie, waarbij de mobiele telefoon wordt afgenomen of waarbij gericht wordt gevuurd met rubberen kogels op degene die staat te filmen. Ook een aantal journalisten is zwaar aangepakt door de politie. Een journalist die een flesje azijn bij zich had, werd net als aan aantal demonstranten met azijn aangehouden. Azijn helpt tegen traangas en de journalist had tijdens zijn werk al een keer de nodige traangas te verduren gehad. Het excuus van de politie: het is een onbekende vloeistof, die moet eerst geanalyseerd worden. (Video [in het Portugees])

Ik krijg niet goed hoogte van die protesten in São Paulo, ook niet via mijn vele contacten daar. De informatie is fragmentarisch en vaak tegenstrijdig. Het is wel duidelijk dat het niet alleen om de prijsverhoging in het openbaar vervoer gaat en ook niet alleen om de combinatie prijs-kwaliteit van dat openbare vervoer in São Paulo. Er lijkt een algehele onvrede achter te zitten, vooral onder jongeren. Om welke onvrede het precies gaat is minder duidelijk. Onvrede over de wijd verbreide corruptie in de politiek? Het gebrek aan perspectief? Onvrede over consumentisme? Het is niet erg helder en het onderstaande is dan ook vragenderwijs en zeker niet het laatste woord in deze.

Wie protesteren er? Als je naar de aanleiding van de prijsverhoging van het openbaar vervoer kijkt, denk je aan armere Brazilianen voor wie de gang naar het werk duurder wordt op een laag salaris (en de slechte kwaliteit van het openbaar vervoer). Dat is ook het argument dat je hoort: “het volk kan het niet betalen”. Als je de vele filmpjes en foto’s van de demonstraties op internet ziet, gemaakt met vaak dure smartphones, lijkt het echter meer de gegoede middenklasse die protesteert. Die indruk kreeg ik ook uit een blog dat beschreef hoe iemand de demonstraties op de Avenida Paulista verliet, afdaalde naar de metro en daar de trein vol met apathische en vermoeide werkers zag die op weg waren naar huis, blijkbaar zonder te weten wat er boven op straat aan de gang was. Er was een busstaking, dus de metro zat extra vol.

Het zou zo maar kunnen, maar nu begeef ik mij echt op glad ijs, dat de armere Brazilianen die nu werk hebben dank zij de economische boom in Brazilië (die afzwakt en inflatie ligt weer op de loer) nog wel tevreden zijn met hun nieuwe positie, maar dat juist de jongeren uit de sociale lagen daarboven hun ambities gefnuikt zien in een neo-liberaal uitbuitingssysteem. Zo hoorde ik van een jonge Braziliaan met een goede baan in de informatietechnologie (wel héél veel uren zonder overwerkcompensatie), die door zijn firma naar een bedrijf in de Verenigde Staten werd gestuurd voor een stage. Hij kwam terug en zei verbijsterd tegen zijn moeder: “Ma, daar behandelen ze de werknemers als mensen!”.

Volgens CNN gaat het om protesten van een intellectuele groep onder de jongeren (veel studenten), die de politiek (corruptie) nu eindelijk helemaal zat is en actie eist. Eerlijk gezegd moet ik nog zien of dat doorzet en een permanente beweging wordt. Occupy stierf ook een langzame dood (of viel in slaap), ondanks optimistische analyses.

Op internet zijn veel klachten over het harde en naar het zich laat aanzien soms zeer ongerichte politieoptreden. Waar dat precies uit voort komt is ook moeilijk te zeggen. Bekend is dat de Braziliaanse politie slecht wordt betaald en vaak slecht is opgeleid – de goeden niet te na gesproken. Wellicht is de politie nerveus vanwege de grote evenementen (op dit moment de Confederatie Cup, volgend jaar het wereldkampioenschap voetbal en in 2016 de Olympische Spelen). Duidelijk is wel dat de politie slecht onderscheid maakt tussen vreedzame en minder vreedzame protesten (vandalisme) door een kleine groep.

Ondertussen zijn er ook die in reacties op de klachten over het politieoptreden pleiten voor een terugkeer naar de dictatuur. “Toen was er tenminste orde en economische groei.” Hoe veel mensen zo denken is onduidelijk. Wel is duidelijk dat die mensen geen idee hebben van de repressie (martelingen, verdwijningen) onder het generaalsregime (1964 – 1984).

De media hadden overwegend meer belangstelling voor het gewelddadige deel van de protesten en veel minder voor de onvrede die daar achter zit en waren aanvankelijk op de hand van de politie. Naar mate het brute politieoptreden via de sociale media niet meer te ontkennen viel, was er een omslag.

Nogmaals: of het protest inderdaad voortkomt uit onvrede van (vooral) jongeren van de gegoede middenklasse is giswerk. Wie en wat de protesten in São Paulo precies aanvuurt is mij en veel van mijn contacten ter plaatse nog niet erg duidelijk.

Ondertussen verbood het gerechtshof van de deelstaat Minas Gerais elke vorm van demonstratie in de deelstaat op dagen dat daar gespeeld wordt voor de Confederatie Cup. Democratie onder druk.

Meer Brazilië

Democratie is niet gemakkelijk

4 comments

Foto van wand met graffitti en affiches

Utrecht 2013

Over democratie en verkiezingen valt veel te zeggen. Politici worden geacht naar hun achterban te luisteren, maar tevens het algemeen belang en de rechtsstaat te bewaken. Voorwaar een ingewikkelde taak, waar vele politici niet tegen opgewassen zijn.

Democratie is veel meer dan ‘meeste stemmen gelden’. Een meerderheid die minderheden onderdrukt of discrimineert bijvoorbeeld, is geen democratische meerderheid, want democratie houdt ook in dat iedereen gelijk bestaansrecht heeft.

Op de foto (van een gekraakt voormalig benzinestation) de kreet:

Als verkiezingen echt wat zouden uitmaken, dan waren ze allang verboden!

Cynisch?

Meer commentarenMeer foto’s

Een democratisch communistisch Europa

2 comments

Foto kop uilDe stofwolken van de verkiezingen zijn opgetrokken. En stof was er. Door de campagnes van de politieke partijen, maar zeker ook door het gehijg van de media, die al het nieuws en alle debatten voortdurend als buitengewoon spannend en beslissend brachten. Het is niet voor niets dat Fokke en Sukke nu moeten afkicken.

Helaas was er ondanks al het gekrakeel en opgeworpen stof maar weinig (fundamentele) keuze. Het ging, alle felheid ten spijt, toch vooral over accenten. Er was geen enkele partij die voorstellen deed om de economie nu eindelijk eens echt onder democratische controle te brengen, zodat we niet meer gepiepeld kunnen worden door vuige financiële instellingen, die ons woekerpolissen en woekerhypotheken verkopen en ons een financiële en economische crisis bezorgden, die zijn weerga niet kent. De belastingbetaler mocht de grote banken redden. Desondanks bepalen ‘de financiële markten’ nog steeds in vergaande mate het regeringsbeleid van de landen in de Europese Unie. Na elke maatregel, die overheden nemen, kijken we met zijn allen (de media doen ook weer mee) zenuwachtig naar de beurs of die een en ander wel goedkeurt.

Het huidige Europa, dat vooral die financiële markten bedient en in veel mindere mate haar burgers (werkgelegenheid!), heeft duidelijk geen antwoord op de crisis. Het botte bezuinigingsbeleid, aangestuurd door diezelfde financiële markten inclusief het Internationale Monetaire Fonds, gaat de economische crisis alleen maar verscherpen. De bezuinigingen die Europa (wij) oplegt aan onszelf en vooral aan zwakke landen als Griekenland, Spanje en Portugal maken de situatie alleen maar erger. Natuurlijk moeten de overheidsfinanciën op orde worden gebracht, maar hard bezuinigen in tijden van crisis werkt totaal averechts.

Ondertussen zijn simplistische oplossingen als Griekenland uit de Eurozone schoppen of Nederland laten uittreden evenmin een antwoord op de crisis. Daarvoor hangen de landen van de Europese Unie te veel samen.

Helaas was er bij deze verkiezingen geen enkele partij die een een democratisch communistisch Europa durfde voor te stellen, zoals Ilja Leonard Pfeijffer in Vrij Nederland deed in een zeer lezenswaardig essay. De economie blijft stevig in handen van grote ondernemingen, financiële instellingen en dito markten, die nu wel hebben laten zien dat we van hen geen heil te verwachten hebben.

Meer commentaren

Written by Bert Ernste

september 13th, 2012 at 4:08 pm

Haagse ideeënpolitie

leave a comment

Minister Rosenthal van Buitenlandse zaken vindt dat ontwikkelingsorganisatie ICCO geen organisaties mag steunen, die oproepen tot een boycot van Israel. Hé, in een democratie mag je toch een mening hebben?

Een boycot is een bekend middel om onwillige staten in het gareel te krijgen. Israel is zo’n onwillige staat. Het lapt al zo’n veertig jaar het internationale recht en talloze resoluties van de Verenigde Naties aan zijn laars en knijpt de Palestijnen op de westoever economisch helemaal af. Geweld van de kant van Israel is vrijwel zonder uitzondering disproportioneel. Het aandringen op een boycot ligt dus voor de hand – dat is een vreedzaam (!) drukmiddel. In een democratie mag je daar toch een mening over hebben?

Blijft de vraag of een gesubsidieerde instelling een andere mening mag hebben dan de subsidiërende overheid. Ja, natuurlijk, daarvoor is het systeem van subsidies en Niet-Gouvernementele Organisaties juist in het leven geroepen. Als het zou gaan om een verlengstuk van de overheid, was dat allemaal niet nodig. Uitzondering op die regel zouden alleen oproepen tot gewelddadige acties moeten zijn.

Gevreesd moet worden dat we (populistisch) rechts hier leren kennen. De volgende stap zal wel zijn dat Den Haag de publieke omroep de wet wil voorschrijven en een einde maakt aan de redactionele onafhankelijkheid van ‘Hilversum’.

Het is een groot goed dat er een maatschappelijk middenveld bestaat, waar mensen kritisch meedenken over de samenleving en de situatie in de wereld. Treurig dat rechts dat niet ziet en afwijkende meningen uit wil roeien. In het Italië van Berlusconi zien we waar dat toe leidt.

Zie ook Hoe gevaarlijk is de opkomst van PVV en collega’s?

Meer commentaren

Januari 2011

Written by Bert Ernste

februari 15th, 2011 at 9:12 am

Coalitievorming: meeste stemmen gelden

leave a comment

We beleven politiek woelige tijden. Het politieke landschap is na de verkiezingen van 9 juni 2010 sterk veranderd. Coalitievorming wordt lastig.

Bij alle speculaties over een coalitie wordt steeds een oneigenlijk argument gehanteerd, zowel door politici als commentatoren in de media: partijen zie zetelwinst geboekt hebben zouden een bijzonder recht hebben op regeringsdeelname. Femke Halsema van Groen Links benadrukte reeds dat haar partij als enige ter linkerzijde gewonnen had. Nou en?

Het is natuurlijk kolder dat winst of verllies het ‘recht’ op regeringsdeelname beïnvloedt. Het enige dat geldt, is het aantal stemmen dat een partij vergaart, de achterban die de partij op dit moment heeft.

Stel, een partij had voor de verkiezingen 80 zetels in het parlement, daarna slechts 40. Een dramatisch verlies, hetgeen interessant is voor politieke analyses. Voor coalitievorming is echter maar een ding van belang: het feit dat die partij 26 procent van de stemmen heeft.

Kortom: meeste stemmen gelden, geheel los van winst of verlies.

Juni 2010

Meer commentaren

Written by Bert Ernste

januari 31st, 2011 at 8:42 pm

ANWB heeft onterecht veel invloed

leave a comment

“De kilometerheffing gaat niet door als de ANWB het plan afwijst. Dat zei minister Camiel Eurlings (Verkeer, CDA) vandaag na afloop van de ministerraad.” NRC Handelsblad 22 januari 2010.

De ANWB, die een peiling onder haar leden gaat houden over de kilometerheffing, heeft een onevenredig grote stem in het overleg over die heffing. Onevenredig, omdat de organisatie prat gaat op haar ledental van vier miljoen. Van die vier miljoen is echter slecht een kleine minderheid bewust lid van de belangenorganisatie ANWB. De meesten zijn lid, omdat het lidmaatschap gekoppeld is aan de dienst Wegenwacht.

Het is volstrekt onterecht om de mensen die alleen lid zijn vanwege de Wegenwacht als leden van de belangenorganisatie mee te tellen. Niet voor niets verwacht de ANWB zelf dat slechts een paar honderdduizend leden op de raadpleging zullen reageren. Via de vaak nogal lawaaiige en populistische roeptoeter van de ANWB krijgen die een veel te grote stem in het overleg over de kilometerheffing.

Januari 2010

Meer commentaren over Nederland

Written by Bert Ernste

januari 10th, 2011 at 10:12 am

Posted in Nederland

Tagged with , ,