Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Chico Buarque de Hollanda, nu 71 jaar oud, is in Brazilië een begrip. In 1966 lanceerde hij zijn eerste langspeelplaat en won hij het Festival de Música Popular Brasileira met het lied A banda. Enkele jaren later vond Chico Buarque het na een arrestatie vanwege zijn oppositie tegen het generaalsregime (1964 – 1985) veiliger om Brazilië verlaten. Hij ging naar Italië, waar hij als kind al had gewoond. Hij kwam al snel terug en bleef actief tegen het militaire bewind. Chico Buarque werd een ster van de Musica Popular Brasileira (MPB) en bracht tachtig platen uit. Later ontpopte hij zich ook als schrijver. Zijn boeken zijn ook in Nederland uitgegeven.

Over Chico Buarque gaat Chico, artista brasileiro, een documentaire uit 2015 van Miguel Faria Jr. Een ingetogen film, die fragmenten uit een show afwisselt met beelden uit Chico Buarques carrière en interviews.

De documentaire roept een beeld op van een zeer veelzijdig artiest, die onder meer vertelt dat hij niet erg houdt van optreden en dat zijn meer activistische songs artistiek gezien van mindere kwaliteit zijn. De muzikale fragmenten zijn vaak prachtig. Ook de zoektocht naar een Duitse halfbroer, onderwerp van zijn boek Mijn Duitse broer, heeft zijn plek in de documentaire.

Warm aanbevolen.

Helaas heb ik de film zelf nog niet gezien, maar voor hen die geïnteresseerd zijn in Brazilië wil ik deze website en film (zie trailer hieronder) toch noemen. Synopsis van genoemde site:

Een dag in 1969. Middenin de Sertão, een streek die berucht is om zijn jarenlange droogten, verdwijnt het stadje Canudos onder water.
Ooit was deze plek wereldnieuws, als locatie van een uniek sociaal experiment: de utopische vrijstaat van pelgrim Antonio. Duizenden ontheemde indianen, opgejaagde negerslaven en verschopte blanke landarbeiders verzamelden zich in een samenleving gebaseerd op solidariteit. Maar hun stad werd door het leger met de grond gelijk gemaakt, en hun hoop werd met de dood betaald. Wat achterbleef was een profetie: de dorre wildernis waarin zij leefden zou een zee worden. Generaties later kregen deze woorden een onverwachte betekenis.

In De Zee van pelgrim Antonio gaat filmmaker Mendel Hardeman, die Brazilië opgroeide, op zoek naar de mensen en de dromen van Canudos. Naar de droogte en het water, naar de hoop en de heimwee. En naar de woorden van de pelgrim, die in de binnenlanden nog altijd naklinken. Een zoektocht vol hartverwarmende ontmoetingen met taaie mensen – een reis die de kijker laat meedeinen op de muziek en het trage ritme van het leven in de meedogenloze Sertão.

>

>

Waar te zien

Meer Brazilië

Nestor van de Braziliaanse cinema, Nelson Pereira dos Santos (83), bekend van films als Rio 40 Graus (1955), Vidas Secas (1963), Memórias do Cárcere (1984) en Estrada da Vida (1980), presenteert nu samen met Jobims kleindochter Dora Jobim een prachtige documentaire over Tom Jobim (1927-1994), componist en musicus, wereldberoemd geworden door zijn The girl from Ipanema (A garota de Ipanema) en de muziek van de klassieke film Zwarte Orfeus (Orfeu Negro).

Pereira heeft ervoor gekozen om in de documentaire A Música segundo Tom Jobim (De muziek volgens Tom Jobim) alleen maar muziek van de meester te laten zien en horen. Er zijn geen interviews, geen verklaringen van collega-musici, geen musicologische beschouwingen, nee, enkel negentig minuten muziek. Eerst zien we opnamen uit het begin van Jobims carrière, dan hoe zijn muziek de wereld over gaat. Vele composities van Jobim zijn talloze malen opgenomen door talloze en zeer verschillende artiesten. Frank Sinatra, jazzmusici als Dizzy Gillespie, Erroll Garner, een showman als Sammy Davis Junior, een zangeres als Ella Fitzgerald en nog vele, vele anderen. Aan het einde van de film we de oude meester een concert geven in Carnegie Hall in New York.

In de documentaire zien we: Gal Costa, Elizeth Cardoso, Jean Sablon, Agostinho dos Santos, Pierre Barouh, Alaíde Costa, Henri Salvador, Gary Burton, Sílvia Telles, Gerry Mulligan, Ella Fitzgerald, Sammy Davis Jr., Judy Garland, Vinícius de Moraes, Errol Garner, Pat Hervey, Márcia, Lio, Mina, Elis Regina, Adriana Calcanhoto, Nara Leão, Maysa, Fernanda Takai, Nana Caimmy, Diana Krall, Oscar Peterson, Sarah Vaughan, Cybele e Cynara, Carlinhos Brown, Frank Sinatra, Jane Monheit, Stacey Kent, Birgite Brüel, Milton Nascimento, Lisa Ono, Paulo Jobim, Miúcha, Caetano Veloso, Chico Buarque, Gilberto Gil en Paulinho da Viola.

Dat levert een prachtige collage van muziek op, gespeeld in kleine setting tot grote orkesten, inclusief een symfonieorkest. Jobim componeerde onder meer de Sinfonia da Alvorada, ter gelegenheid van de opening van het nieuwe parlementsgebouw in Braziliës nieuwe hoofdstad Brasília. Een tweede documentaire van Nelson Pererira en Dora Jobim over Tom Jobim, A Luz do Tom, volgt nog dit jaar en vertelt het leven van Jobim aan de hand van verhalen van zijn zus en twee echtgenotes.

A Música segundo Tom Jobim is een schitterende muziekdocumentaire over een muzikale reus.

Trailer:

Meer Braziliaanse film | Meer Brazilië

Itamar Assumpção, befaamd Braziliaans musicus, overleed in 2003. Hij was samen met mensen als Arrigo Barnabé een vernieuwer in de Braziliaanse muziek en even leek het erop dat hij de top in de muziek zou bereiken en rijk en beroemd zou worden. Beroemd werd hij, althans in ‘culturele kringen’, maar rijk niet. Daarvoor was Itamar te eigengereid, hij volgde zijn eigen weg en wilde zich niet binden aan een grote platenmaatschappij, waarmee hij het zichzelf niet gemakkelijk maakte.

Eerder dit jaar kwam Daquele instante em diante (Vanaf dat moment voorwaarts) uit, een documentaire over de carrière van Itamar Assumpção. In een snelle wisseling van beelden, muziek en interviewfragmenten, die heen en weer springen in de tijd wordt een beeld gegeven van Itamars muziek en van de mens en artiest, die hij was.

Itamar kwam uit het binnenland van São Paulo, waar hij eerder acteur was, om in São Paulo stad zijn muzikale loopbaan te volgen. De film laat een interessant contrast zien tussen de extravagante showman met theatrale kleding en grote zonnebrillen, die drugs gebruikte (een onderwerp dat de documentaire slechts terloops aanstipt) en Itamar thuis, waar hij een toegewijde familieman was en orchideeën kweekte.

Itamar was een muzikale vernieuwer en die vernieuwing sloeg aanvankelijk aan bij het grote publiek. Toch werd hij nooit een superster, al noemden sommigen Itamar en zijn band Isca de polícia (lokaas voor de politie) de Braziliaanse Rolling Stones. Dat laatste deed overigens onrecht aan de vrouwen, die een belangrijk deel uitmaakten van de band. Itamar wilde zich niet vast leggen door bij een grote platenmaatschappij te gaan. Sommigen zeggen dat zijn muziek niet toegankelijk genoeg was om populair te worden, maar daarover kun je discussiëren. In de documentaire zegt iemand dat met wat begeleiding en stroomlijning Itamars muziek veel meer fans zou hebben gekregen. Zeker is dat zijn teksten vaak complex zijn.

De documentaire laat veel muziek zien van Itamar Assumpção, deels met niet eerder getoonde beelden, wat een boeiend beeld geeft van zijn muzikale loopbaan. De interviews met mensen die met Itamar werkten, alsmede zijn vrouw en dochters zijn interessant, maar helaas op nogal chaotische manier door elkaar gemonteerd. De fragmenten zijn vaak te kort. Voor wie weinig weet van de Braziliaanse muziek in de tijd van Itamar, geeft de documentaire te weinig context. Uiteindelijk is Daquele instante em diante onbedoeld (neem ik aan) te veel gemaakt voor de vriendenkring van de zanger.

Verder is het geluid van de documentaire, die geproduceerd is door de gerenommeerde instelling Itaú Cultural, abominabel. Het geluid is vaak niet helder, waardoor veel interviews moeilijk te verstaan zijn, wat nog verergerd wordt doordat er vaak te harde muziek onder gezet is. Itamar Assumpção verdient beter.

Toch is de documentaire Daque instante adiante wel een ‘must’ voor de liefhebber van Braziliaanse muziek. (De DVD is nog niet verschenen.) Vorig jaar zijn Itamar Assumpçãos platen heruitgegeven samen met niet eerder uitgebracht materiaal in een boxset, Caixa preta de Itamar Assumpção.

Bekijk de documentaire.

Trailer van de film:

Edit 12 februari 2013: link naar volledige film toegevoegd.

Meer Braziliaanse film | Meer Brazilië

Wie zijn tijd wil verdoen moet op het Latijns Amerikaans Film Festival (Laff) de film Um lugar no sol (Een plek in de zon) (2009) van Gabriel Mascaro gaan zien. De documentaire met interviews met rijke Brazilianen, die grote penthouses bewonen, mist een uitgangspunt. De film laat soms aardige beelden van de hoogbouw in Rio de Janeiro zien, maar de interviews hebben overduidelijk geen doel en geen structuur.

De negen gezinnen, stellen en vrijgezellen, die de filmmakers te woord staan hebben heel erg weinig te vertellen. Het zijn waarschijnlijk niet de interessantste mensen (slechts uit negen van de 125 penthouses, waar de filmmaker zich meldde, waren de bewoners bereid te praten). Bij gebrek aan een uitgangspunt voor de film krijgen ze geen zinnige vragen en dus horen we alleen vage kletspraatjes met weinig inhoud en zonder enige samenhang tussen de verschillende vraaggesprekken. Zo vertelt een van oorspong Franse vrouw over haar handel in ambachtelijke kunst, wat niets te maken heeft met het zogenaamde thema van de film: de rijken in hun penthouses.

Voeg daarbij dat het Laff een onscherpe film als voorafje had en je hebt een schandalig slechte voorstelling.

Onvoorstelbaar dat het Laff over Um lugar no sol dit in het programma durfde te schrijven:

“Mascaro analyseert met zijn subtiele maar krachtige beeldtaal en middels interviews de rijke klassen van Brazilië. Inwoners van negen verschillende penthouses openen hun deuren en gedachten naar sociale ongelijkheid, politiek, de wereld om hen heen, maar ook naar meer innerlijke kwesties als verlangens, onzekerheden en vooroordelen. Een hypnotiserend portret over hoogte, status en macht dat een kijkje geeft in de wereld van de Braziliaanse elite. Met zijn oog voor detail weet Mascaro in te zoomen op subtiele details die de kijker aan het denken zetten.”

Artistieke prietpraat, klinkklare onzin!

Um lugar ao sol, een portret van de rijken en hun verhouding tot de Braziliaanse samenleving had zo mooi kunnen zijn, maar is totaal inhoudsloos uitgewerkt. Een van de geïnterviewden heeft er aan het eind van de film ineens genoeg van. Terecht.

Mei 2010

Meer Braziliaanse film