Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘dodenherdenking’ tag

Dodenherdenking

leave a comment

Foto van oorlogsgraven en klein monument

Schiermonnikoog (Friesland) 2017

Oorlogsgraven op Schiermonnikoog, dat als laatste stukje Nederland werd bevrijd op 11 juni 1945.

De dodenherdenking wordt dit jaar overschaduwd door nieuwe, massale slachtingen – nota bene door Israël, dat door zijn geschiedenis beter zou moeten weten. Gesteund door landen die ‘vergeten’ dat een rechtsorde voor iedereen moet gelden.

‘Nooit meer’ geldt voor iedereen (De Groene Amsterdammer)

De shoah wordt gezien als maatstaf voor alle misdaden en antisemitisme als de dodelijkste vorm van onverdraagzaamheid. Nu Israël onophoudelijk Palestijnen afslacht en uithongert, terwijl de wereld tevergeefs vraagt om daarmee te stoppen, dreigt dit mondiale waardenstelsel in te storten. (…)

> Hele artikel

Bevrijdingsdag: Truus van Lier

one comment

Foto van beeld van Truus van Lier

Utrecht 2022

Omslag van boekDit is een standbeeld van verzetsstrijder Truus van Lier. Het heeft lang geduurd, voordat ze een standbeeld kreeg, maar nu staat het er. Tot een tijdje terug moest ze het doen met een bloemenhulde (foto onderaan).

Truus van Lier, geboren in 1921, kwam uit een rijke familie. Het gezin woonde naast het Rietveld Schröderhuis. In 1940 ging Van Lier studeren aan de Universiteit Utrecht. Ze werd lid van het studentencorps UVSV en een studentenverzetsgroep.

In 1943 infiltreerde ze in de NSB en Wehrmacht als 22-jarige en werden haar kleine verzetsdaden steeds groter. Op 3 september 1943 schoot ze de Utrechtse NSB-hoofdcommissaris van politie Gerard Kerlen dood bij zijn huis aan het Willemsplantsoen in Utrecht. Ze had hem in de periode daarvoor lange tijd geschaduwd.

Enkele weken later werd Van Lier opgepakt. In concentratiekamp Sachsenhausen werd ze op 27 oktober 1943 gefusilleerd.

> Bovenstaand citaat komt uit het artikel over het boek Truus van Lier, Het leven van een verzetsvrouw van RTV Utrecht.

Foto van bloemen op oever van singel, die de naam Truus vormen.

Utrecht (foto van de website voor Truus van Lier)

Dodenherdenking

one comment

Foto van beeld ter nagedachtenis van gedeporteerde joden

Foto van tekstbord op sokkel standbeeldKerkyra (Corfu Town, Corfu) Griekenland 2020

De dodenherdenking in Nederland beperkt zich vaak tot de vaderlandse geschiedenis. De Duitse bezetting en de vervolging van joden, homoseksuelen, roma en sinti is natuurlijk Europese geschiedenis, zoals dit standbeeld op Corfu getuigt.

Daarnaast vielen er vele miljoenen doden onder militairen en burgers door bloedige krijgshandelingen. Niet alleen in Europa, ook in Noord-Afrika, Azië en de Pacific waren er talloze slachtoffers. Het was daadwerkelijk een wereldoorlog.

Bevrijdingsdag: monument voor verzet

2 comments

Foto van monument

Utrecht 2018

Dit monument eert het verzet tegen de Duitse bezetting van Nederland 1940 – ’45. Het is ontworpen door Willem Johannes Valk. Het gedicht op de sokkel is van Hendrik de Vries. Het staat in Utrecht bij De Inktpot, het hoofdkantoor van Prorail, vroeger van de Nederlandse Spoorwegen.

Foto van tekst op sokkelHet gedicht luidt:

Aan hen die nimmer bukten.

’t  Geheim en hecht verbond
van wrekers der verdrukten
Voor wie geen recht bestond.

Der weerloos weggerukten
gekwelden en gesarden
Waar zoveel wachtensmoeden
in rouw en vrees verstarden.

Wat slagen ook mislukten
wat makkers wreed verbloedden –

Zij streden en volhardden.

Op de andere kant van de sokkel staat:

1940 – 1945
Onthuld op 17 SEPT. 1949

5 jaar na het begin van de
spoorwegstaking

Directie & Personeelraad

(Kleine foto groter door erop te klikken.)

Truus van Lier
Een heel ander soort monument is de bloemenhulde voor Truus van Lier, dat ook in Utrecht te vinden is.

Truus van Lier was “een rechtenstudent en verzetsstrijdster, in 1943 op 22-jarige leeftijd geëxecuteerd in concentratiekamp Sachsenhausen. Dit omdat ze een beruchte Utrechtse hoofdcommissaris had doodgeschoten: de NSB-er Gerard Kerlen. Die zocht hier fanatiek naar ondergedoken Joden.

Utrecht had geen standbeeldje over voor Truus van Lier. Omdat het gevoelig lag dat de NSB hier haar hoofdkwartier had, aan de Maliebaan? Omdat Truus lid was van de Amsterdamse studentenverzetsgroep CS-6? Die pleegde van alle verzetsgroepen de meeste aanslagen. De leden waren zeer links tot min of meer communistisch, geen pre, na de oorlog. En vrouwen waren er volkomen gelijkwaardig aan mannen.” Bron.

Aanvulling mei 2022 (1): Boek over Utrechtse Truus van Lier: waarom schoot het meisje met de ‘vergeet-me-niet-ogen’ een NSB’er dood?

Aanvulling mei 2022 (2): Er is nu een standbeeld voor Truus van Lier.

Utrecht (foto van de website voor Truus van Lier)

Dodenherdenking

7 comments

Foto van standbeeld van man

Maarn (Utrecht) 2018

Ter gelegenheid van dodenherdenking vandaag het monument voor de gevallenen in Maarn op de Utrechtse heuvelrug.

Meer over de geschiedenis van dodenherdenking: Wanneer begon de traditie van twee minuten stilte? (Andere Tijden).

Written by Bert Ernste

mei 4th, 2019 at 5:24 am

Bevrijdingsdag

2 comments

Foto van beker met soldaat omringd door kinderen

Utrecht 2017

Afbeelding op een beker ter herinnering aan de tiende bevrijdingsdag in 1955. Hij stond samen met een beker uit 1960 en oorlogsboeken al eens op dit weblog.

Written by Bert Ernste

mei 5th, 2017 at 5:28 am

Duitse bezetting: patriottisme

leave a comment

Foto van houten wapenschild met zeilschip

Utrecht 2014

Behalve ‘De ballade van de ter dood veroordeelden’ hing bij mijn oma vroeger ook dit schildje aan de muur. Naar ik aanneem een uiting van het onvermijdelijke patriottisme, in woord zo niet in daad, van veel Nederlanders tijdens de Duitse bezetting. Onbekend is of dit huisvlijt is of een gekocht ding.

Zie ook Bevrijding, eerder op dit weblog.

Meer foto’s

Written by Bert Ernste

mei 5th, 2014 at 3:21 pm

Bevrijding

leave a comment

Foto van herinneringsbekers bevrijding en boeken over de oorlog

Utrecht 2014

Foto van bevrijdingsbekersWie in de jaren vijftig en zestig opgroeide kreeg uiteraard het een en ander mee over de tweede wereldoorlog en de Duitse bezetting van Nederland. Jeugdboeken als Reis door de nacht van Anne de Vries en Van Hollandse jongens in de Duitse tijd van Aart Romijn las ik diverse malen (rechts op de foto). Uiteraard was goed en fout in dergelijke boeken erg helder en we maakten ons als jongere graag wijs dat we in de oorlog ook helden zouden zijn geweest.

Later leer je de nuances kennen, de bekende grijstinten, waar zoveel discussie over is.

Schrijver Simon Vestdijk was daar al vroeg bij met zijn Pastorale 1943, waaruit blijkt dat ook kleinzielige factoren een rol spelen bij de besluiten die mensen nemen. Iemand aan de Duitsers verraden vanwege een teleurstelling in de liefde bijvoorbeeld.

In 1960 kreeg ik op school de rechtse ‘bevrijdingsbeker’. De andere, uit 1955, verwierf ik veel later.

Zie ook ‘De oorlog weer zwart-wit willen zien is perverse nostalgie’.

Written by Bert Ernste

mei 5th, 2014 at 6:47 am

Dodenherdenking 2

leave a comment

Foto van ingelijst, handgeschreven gedicht

Utrecht 2014

Bij mijn oma thuis hing in mijn jeugd een ingelijst, handgeschreven gedicht over gevangenen van de Duitse bezetter, die vreesden voor hun leven.

Het maakte diepe indruk op mij als jonge knaap, die de nodige oorlogsverhalen had gehoord en gelezen. Bijvoorbeeld Reis door de nacht van Anne de Vries en Van Hollandse jongens in de Duitse tijd van Aart Romijn.

Het was de ‘Ballade van de ter dood veroordeelden’ door Yge Foppema, die het gedicht schreef in zijn cel in het zogenoemde Oranjehotel, de gevangenis van Scheveningen.

Foto van detail van het gedichtDe ballade van de ter dood veroordeelden

‘God, help mijn vrouw en kinderen! Ik kom wel terecht!’
Haastig met potlood gekrabbeld opschrift op den binnenkant
van een celdeur in het Binnenhof te ‘s-Gravenhage.

Een zware hand legde zich op zijn schouder
En onderbrak zijn dagelijkschen gang.
Heel even ging zijn adem wat benauwder,
Toen ging hij rustig mee. Hij was niet bang.
Dat dit eens komen moest wist hij allang.
Wie, die den strijd aanbindt, schuwt de gevaren?
Menig soldaat sterft in zijn beste jaren.
Maar toen het land riep, volgde hij dien drang.
Op ’t Binnenhof heeft hij heel zacht gezegd:
‘Heer, help de mijnen! Ik kom wel terecht!’

Er zat een jonge man in Scheveningen,
Die had gesaboteerd en opgeruid,
Wapens gesmokkeld en nog andere dingen,
Tot hij verraden werd. Toen was het uit.
En een paar cellen verder zat zijn bruid.
Zij waren altijd in elkaars gedachten.
Terwijl zij samen op het einde wachtten.
Een vonnis, en zes kogels tot besluit.
Iederen avond hebben zij gezegd:
‘Heer, help den ander! Ik kom wel terecht!’

En in de cel daarnaast een jonge jongen,
Die eens de vreugde van zijn ouders was.
Toen hij thuis was, had hij altijd gezongen.
Zijn oogen waren klaar als zuiver glas.
Hij nam zijn leven toen het nog maar pas
Begon en wierp het in de schaal der vrijheid.
Hij offerde het met dezelfde blijheid
Waarmee hij door zijn jeugd gedarteld was.
Steeds heeft hij dit gebed voor God gelegd:
‘Heer, help mijn ouders! Ik kom wel terecht!’

Allen, allen: de man met grijze haren,
Die elken avond psalm zingt in zijn cel,
De jeugdigen, en die op rijper jaren,
Gehoorzaamden het innerlijk bevel –
Zij stonden op hun post en wisten wel:
Wij zijn gering in aantal, weinig krachtig,
De vijand is barbaarsch en overmachtig,
En als hij toeslaat, treft zijn wraak ons fel
En het vergaat ons en den onzen slecht……
God sta hen bij! Wij komen wel terecht!

Prinsesse van Oranje, hoog verheven.
Die het symbool van ons verlangen zijt,
Wij weten wel: dit kost ons straks het leven,
Wij zien het licht nog slechts een korten tijd.
Maar als wjj aanstonds vallen in den strijd
En eenzaam sterven op de hei in Haren,
Dan willen wij een laatsten zucht bewaren
Voor dit gebed op weg naar de eeuwigheid:
Heer, Uw soldaat, die sneuvelt in ’t gevecht,
Smeekt U: help Holland! Ik kom wel terecht.

Yge Foppema

Written by Bert Ernste

mei 4th, 2014 at 11:53 am

Dodenherdenking

2 comments

Foto van gedenkplaat voor twee verzetsstrijders van de PTT

Utrecht 2012

De tekst op deze gedenkplaat luidt: “W.J. Heukels – L.J. Lans gaven hun leven voor Nederland en Oranje. Hun zwijgen redde hun medewerkers”. Daarboven een schild met de letters PTT. Het gaat blijkbaar om medewerkers van de PTT. Onderaan handen, die iets met een draad lijken te doen. Links de Utrechtse Domtoren.

PTTers in Utrecht zetten onder de neus van de Duitse bezetters verbindingen op voor de inlichtingendienst van het verzet. Het is mij onbekend of dit Heukels en Lans en hun medewerkers betrof. Waarschijnlijk wel, want op Wikipedia vind ik:

Wolter Heukels (verzetsnaam: Ome Jan) was eerste opzichter bij de PTT en was lid van de Ordedienst (OD). In september 1944 leerde Heukels enkele leden van de Knokploeg Utrecht, die een clandestiene telefoonpost in het hoofdgebouw van de Nederlandse Spoorwegen in Utrecht bedienden, hoe ze door de Duitsers gevoerde telefoongesprekken konden afluisteren. Met behulp van de verkregen gegevens werden ongeveer zestig treinen door sabotage, beschieting of bombardement verhinderd hun bestemming te bereiken.

Heukels werd op 16 oktober 1944 samen met Leendert Johannes Lans, die ook bij de telefoonpost betrokken was, door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd en als Todeskandidat opgesloten in het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam. Op 22 januari 1945 werden beiden bij een vergeldingsactie voor een bomaanslag op de machinefabriek Jaffa in Utrecht op het terrein van de fabriek gefusilleerd. Heukels werd begraven op de N.H. Begraafplaats Oud Kralingen in Rotterdam (rij 22, nummer 459).

Bij Koninklijk Besluit Nr. 17 van 7 mei 1946 werd Heukels postuum onderscheiden met het Verzetskruis 1940-1945. Zijn naam wordt vermeld op twee oorlogsmonumenten in Utrecht. Ook is daar een straat naar hem genoemd, de Wolter Heukelslaan.

De gedenkplaat is te vinden op de Begraafplaats Soestbergen in Utrecht, maar is wellicht afkomstig uit het voormalige postkantoor aan de Neude in Utrecht. Of er zijn twee gelijke plaquettes.

Meer foto’s

Written by Bert Ernste

mei 4th, 2014 at 6:38 am