Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘Duitse bezetting’ tag

Bevrijdingsdag: Truus van Lier

one comment

Foto van beeld van Truus van Lier

Utrecht 2022

Omslag van boekDit is een standbeeld van verzetsstrijder Truus van Lier. Het heeft lang geduurd, voordat ze een standbeeld kreeg, maar nu staat het er. Tot een tijdje terug moest ze het doen met een bloemenhulde (foto onderaan).

Truus van Lier, geboren in 1921, kwam uit een rijke familie. Het gezin woonde naast het Rietveld Schröderhuis. In 1940 ging Van Lier studeren aan de Universiteit Utrecht. Ze werd lid van het studentencorps UVSV en een studentenverzetsgroep.

In 1943 infiltreerde ze in de NSB en Wehrmacht als 22-jarige en werden haar kleine verzetsdaden steeds groter. Op 3 september 1943 schoot ze de Utrechtse NSB-hoofdcommissaris van politie Gerard Kerlen dood bij zijn huis aan het Willemsplantsoen in Utrecht. Ze had hem in de periode daarvoor lange tijd geschaduwd.

Enkele weken later werd Van Lier opgepakt. In concentratiekamp Sachsenhausen werd ze op 27 oktober 1943 gefusilleerd.

> Bovenstaand citaat komt uit het artikel over het boek Truus van Lier, Het leven van een verzetsvrouw van RTV Utrecht.

Foto van bloemen op oever van singel, die de naam Truus vormen.

Utrecht (foto van de website voor Truus van Lier)

Dodenherdenking: Anne Frank

one comment

Foto van beeld van Anne Frank

Foto van Anne Frank op school (Wikipedia)Utrecht 2020

Een standbeeld van Anne Frank, internationaal symbool van de jodenvervolging in de tweede wereldoorlog. Ze werd bekend door haar dagboek dat verscheen onder de titel Het achterhuis.

(De foto van Anne Frank en het boek zijn van Wikipedia.)

Foto van het boek 'Het achterhuis' in vitrine

Huize Slingevliet

leave a comment

Foto van Huize Slingevliet

Doetinchem (Achterhoek) Gelderland, jaren 1930 – ’40

Huize Slingevliet stond al eens op dit weblog, omdat mijn grootouders er een aantal jaren woonden met hun kinderen en mijn overgrootmoeder.

In Kronyck, het blad van de Historische Vereniging Deutekom verscheen onlangs een interessant artikel over de geschiedenis van deze woning. Hieronder het deel over mijn familie.

Slingevliet, van patriciërswoning tot bedrijfsverzamelgebouw
door Jaco te Hennepe

verschenen in Kronyck 183 (fragment)

In het voorjaar van 1933 staat Slingevliet, dat nog steeds eigendom is van een nazaat van de weduwe Bruijel, in zijn geheel te huur. Huize Slingevliet wordt in diverse landelijke kranten aangeprezen als ‘uitnemend geschikt voor familiepension’. Het is de familie Ernste-Glazener, bestaande uit ‘luitenant ter zee der 1e klasse’ Albert Emil Ernste, zijn vrouw en röntgenassistente Catharina Ernste-Glazener, haar moeder Cornelie Glazener-de Munnick en hun zonen Addy en Thom, die bij Slingevliet aanlegt. Ze zijn vanaf 1931 in etappes vanuit Nederlands-Indië, waar hun wortels liggen, naar Nederland gekomen en raken bij toeval in Doetinchem verzeild. (Tekst loopt door onder de foto.)

Foto’s van het echtpaar Ernste-Glazener

In januari ’33 heeft Hitler in Duitsland de macht gegrepen en verlaat het land in de eerste helft van dat jaar samen met Italië de Volkenbond. Dat maakt mensen nerveus, ook in Doetinchem. De komst naar Slingevliet van een ervaren militair is een kans die burgemeester Duval Slothouwer met beide handen aangrijpt. Amper vier maanden hier, wordt de vanwege een hartkwaal gepensioneerde Ernste ‘belast met de de voorbereidende organisatorische werkzaamheden’ om in Doetinchem een luchtbeschermingsdienst op te zetten. [14] Als hoofd van deze dienst zal Ernste tot eind juli 1940 aanblijven.

Ernste loopt zich het vuur uit de sloffen. Hij organiseert de dienst, laat regelmatig oefeningen houden, spreekt in de hele Achterhoek op voorlichtingsbijeenkomsten over het gebruik en het gevaar van strijdgassen, over de risico’s van bombardementen en welke voorzorgsmaatregelen je als burger kunt nemen om de gevolgen ervan voor jezelf en je gezin te verkleinen. Hij krijgt ook teleurstellingen te verwerken, bijvoorbeeld in de vorm van wegens bezuinigingen afgelaste oefeningen. Daarnaast is er sprake van scepsis onder de bevolking, zo blijkt als er in het voorjaar van ’34 kort na een demonstratie van het gebruik van gasmaskers, een verduisteringsoefening wordt gehouden. Niet iedereen gaat daar heel serieus mee om. (Tekst loopt door onder de foto.)

Krantenfoto van paartje met gasmakers op

Onderduikers
De oorlog blijkt onafwendbaar. Albert Emil maakt alleen het begin ervan mee. Op 19 december 1940 wordt hij ’s avonds in de Hofstraat fietsend, door een hartaanval getroffen en overlijdt. Catharina, die tot dan toe in elk geval publicitair op de achtergrond is gebleven, stelt zich op haar manier tegen de naziterreur teweer; ze verschaft op Slingevliet onderduikers een veilig onderkomen. De contacten met leden van het verzet, die ook de benodigde extra voedselbonnen verzorgen, heeft haar zoon Thom.

De eerste van in totaal negen onderduikers arriveren aan het begin van 1941. Door de ligging van het huis en de door de beplanting en een gracht afgeschermde tuin, kunnen de onderduikers ook veilig naar buiten. In oktober ’43 klopt een ondanks alle voorzorgen wantrouwig geworden lokale NSB’er op de voordeur van Slingevliet.

Buurman Luesink is getuige van het voorval: “Mevrouw Ernste stond hem daar koelbloedig te woord. De onderduikers zag ik aan de achterkant de tuin invluchten. Daar was een soort schuilkelder verstopt tussen de struiken.” [15] Door de tegenwoordigheid van geest van tante Toos, zoals de kinderen onder de onderduikers haar noemen, kunnen ze allemaal veilig naar nieuwe locaties vertrekken. In januari ’44 claimen de Duitsers, die dringend ruimte nodig hebben, Slingevliet en is ook de familie gedwongen het huis te verlaten. Tot het einde van de oorlog wonen ze in een noodkeet nabij het bruggetje in de Slingelaan. Het huis zelf wordt gebruikt door de Hitlerjugend en dient als onderkomen voor Duitse soldaten.

Na de bevrijding gaat de familie terug naar Slingevliet. Catharina wordt politiek actief en komt als tweede op de kandidatenlijst van de Partij van de Vrijheid in de gemeenteraad van Doetinchem. Nadat in 1948 haar moeder Cornelie is overleden verhuist ze naar Den Haag. De Yad Vashem erkenning Righteous Among the Nations (Rechtvaardige onder de Volken) voor haar hulp aan joodse onderduikers krijgt ze helaas pas na haar dood in 1976. Deze eretitel wordt haar op 13 september 1979 -als eerste in Doetinchem- door Israel toegekend. [16]

Noten:
[14] De Graafschap-Bode, 31 januari 1934 (delpher.nl)
[15] W.H. Luesink, Mijn belevenissen over de periode mei 1940 mei 1945 van 11 tot 16 jaar beleefd in Doetinchem, Bibliotheek ECAL, Maga 1522 (handgeschreven).
[16] righteous.yadvashem.org/.

Written by Bert Ernste

juni 28th, 2022 at 5:24 am

Roermond: verzetsmonument

one comment

Foto van monument met groep mensen

Roermond (Limburg) 2016

Vandaag is het bevrijdingsdag in Nederland, de dag waarop we het einde van de Duitse bezetting (1940-’45) vieren. Dit monument eert het verzet tegen de bezetter in Roermond. Het is een kunstwerk van Charles Vos uit 1951.

Gewapende burgers: de Landstorm

one comment

Foto van standbeeld van man met geweer en spade

Rhenen (Utrecht) 2019

Op de erebegraafplaats op de Grebbeberg staat ook een beeldje van een Landstormer, gewapend met spade en geweer. De landstorm is een leger van bewapende burgers dat opgericht werd ter ondersteuning van het reguliere leger, zo lees ik op Wikipedia.

Duitse inval

one comment

Foto van monument met kruis en leeuwen

Foto van loopgraaf.Rhenen (Utrecht) 2019

Vijf dagen geleden vierden we de bevrijding van Nederland van de Duitse bezetting. Vandaag is het 81 jaar geleden dat de Duitsers Nederland binnenvielen. Vooral op de Grebbeberg bij Rhenen is heftig gevochten. Dit monument staat op de Grebbeberg bij de erebegraafplaats van de gevallenen.

De tweede foto stond eerder op dit weblog en is een replica van een loopgraaf uit die tijd.

Bevrijdingsdag

2 comments

Foto van Airbornemonument

Oosterbeek (Gelderland) 2019

Vandaag vieren we dat Nederland op 5 mei 1945 in haar geheel bevrijd was. In 1944 was het zuiden van Nederland al bevrijd en poogden de geallieerden met massale luchtlandingen om door te breken via Arnhem, wat mislukte. Dat was de bekende slag om Arnhem, de operatie Market Garden, die een brug te ver bleek.

Het monument hierboven in Oosterbeek is ter nagedachtenis van die slag om Arnhem. Volgens historicus Anthony Beevor was de operatie bij voorbaat gedoemd te mislukken.

Hieronder een paar details van het monument:

Foto van top van Airborne monument

Foto van detail van monument met parachutistenOosterbeek (Gelderland) 2019

(Kleine foto groter door erop te klikken.)

Dodenherdenking

one comment

Foto van beeld ter nagedachtenis van gedeporteerde joden

Foto van tekstbord op sokkel standbeeldKerkyra (Corfu Town, Corfu) Griekenland 2020

De dodenherdenking in Nederland beperkt zich vaak tot de vaderlandse geschiedenis. De Duitse bezetting en de vervolging van joden, homoseksuelen, roma en sinti is natuurlijk Europese geschiedenis, zoals dit standbeeld op Corfu getuigt.

Daarnaast vielen er vele miljoenen doden onder militairen en burgers door bloedige krijgshandelingen. Niet alleen in Europa, ook in Noord-Afrika, Azië en de Pacific waren er talloze slachtoffers. Het was daadwerkelijk een wereldoorlog.

Gebogen, niet gebroken

4 comments

Foto van beschilderd houten dienblad

Foto van Rotterdam na het bombardementUtrecht 2018

Op 10 mei 1940, vandaag 80 jaar geleden, vielen de Duitsers Nederland binnen. Na vijf dagen weerstand gaf Nederland zich over.

Dit dienblad zag ik in een kringloopwinkel. Interessant is dat rechts van de vlag een tropisch landschap zichtbaar is: een verwijzing naar de Japanse bezetting van Nederlands Indië.

De tweede foto (van Wikipedia) laat het gebombardeerde Rotterdam zien. (Groter door erop te klikken)

Hieronder een beeld van in brand gestoken rubber op een plantage in Nederlands Indië (Wikipedia):

Foto van brandende rubber

De overval

2 comments

Omslag boek Reis door de nachtNog even over de Duitse bezetting.

Voor wie in of kort na de oorlog van 1940 – 1945 is geboren, is de Duitse bezetting indirect een levende herinnering. Wie in de jaren vijftig / zestig van vorige eeuw (als jongen) opgroeide, deed dat met boeken zoals bijvoorbeeld Reis door de nacht van Anne de Vries en Van Hollandse jongens in de Duitse tijd van Aart Romijn.

Een film die grote indruk op mij maakte, ook omdat mijn vader vertelde dat die over ware gebeurtenissen ging, was De overval van Bert Haanstra en Paul Rotha. De film gaat over de gedurfde bevrijding van 51 gevangenen uit de gevangenis van Leeuwarden in december 1944. Ik heb de film niet zo lang geleden op DVD opnieuw gezien en ik voelde opnieuw de spanning die ik als kind beleefde. De film doet hier en daar de werkelijkheid wel wat geweld aan, zo begrijp ik, maar het is een klassieker van de Nederlandse film.

Omslag boek De overvalLater kreeg ik het boekje van dr. Lou de Jong (van Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog) over die operatie.

De actie in Leeuwarden was trouwens niet uniek. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland zijn er meer gewapende overvallen op gevangenissen geweest, onder meer in Assen en Rotterdam. Ook daarbij vielen geen slachtoffers. Als SS’ers verklede verzetsmensen bevrijdden bijvoorbeeld in oktober 1944 zeventien ter dood veroordeelde verzetsmensen uit de gevangenis in Rotterdam.

Onlangs verscheen De mannen van de Overval van Hessel de Walle, waarin de levensverhalen van de verzetsmensen, die deelnamen aan de bevrijdingsactie in Leeuwarden worden verteld.

Foto van boek De mannen van de overvalDe overval in Leeuwarden kon zo bekend worden doordat de deelnemers hun ervaringen op schrift stelden. Die verslagen vormden de basis voor de film, waarmee de overval in Leeuwarden zijn roem verwierf.

Hieronder een Friese documentaire over de overval, het boek en de film. Klik op CC voor ondertitels.

Voor jongeren zal het perspectief op de Duitse bezetting nu heel anders zijn dan het mijne. We laten de herdenkingen nu vergezeld gaan van grote festivals om jongeren aan te spreken, want de Duitse tijd ligt steeds verder achter ons. Zo gaat dat met geschiedenis – voor de meesten althans. Een nationaal gedragen beeld van de bevrijding is er inmiddels niet meer, zo schreef De Groene Amsterdammer.