Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

De stofwolken van de verkiezingen zijn opgetrokken. En stof was er. Door de campagnes van de politieke partijen, maar zeker ook door het gehijg van de media, die al het nieuws en alle debatten voortdurend als buitengewoon spannend en beslissend brachten. Het is niet voor niets dat Fokke en Sukke nu moeten afkicken.

Helaas was er ondanks al het gekrakeel en opgeworpen stof maar weinig (fundamentele) keuze. Het ging, alle felheid ten spijt, toch vooral over accenten. Er was geen enkele partij die voorstellen deed om de economie nu eindelijk eens echt onder democratische controle te brengen, zodat we niet meer gepiepeld kunnen worden door vuige financiële instellingen, die ons woekerpolissen en woekerhypotheken verkopen en ons een financiële en economische crisis bezorgden, die zijn weerga niet kent. De belastingbetaler mocht de grote banken redden. Desondanks bepalen ‘de financiële markten’ nog steeds in vergaande mate het regeringsbeleid van de landen in de Europese Unie. Na elke maatregel, die overheden nemen, kijken we met zijn allen (de media doen ook weer mee) zenuwachtig naar de beurs of die een en ander wel goedkeurt.

Het huidige Europa, dat vooral die financiële markten bedient en in veel mindere mate haar burgers (werkgelegenheid!), heeft duidelijk geen antwoord op de crisis. Het botte bezuinigingsbeleid, aangestuurd door diezelfde financiële markten inclusief het Internationale Monetaire Fonds, gaat de economische crisis alleen maar verscherpen. De bezuinigingen die Europa (wij) oplegt aan onszelf en vooral aan zwakke landen als Griekenland, Spanje en Portugal maken de situatie alleen maar erger. Natuurlijk moeten de overheidsfinanciën op orde worden gebracht, maar hard bezuinigen in tijden van crisis werkt totaal averechts.

Ondertussen zijn simplistische oplossingen als Griekenland uit de Eurozone schoppen of Nederland laten uittreden evenmin een antwoord op de crisis. Daarvoor hangen de landen van de Europese Unie te veel samen.

Helaas was er bij deze verkiezingen geen enkele partij die een een democratisch communistisch Europa durfde voor te stellen, zoals Ilja Leonard Pfeijffer in Vrij Nederland deed in een zeer lezenswaardig essay. De economie blijft stevig in handen van grote ondernemingen, financiële instellingen en dito markten, die nu wel hebben laten zien dat we van hen geen heil te verwachten hebben.

Meer commentaren

We maken onszelf graag wijs dat we kritische media hebben, maar dat valt nogal tegen. In de aanloop naar de oorlog tegen Irak, lieten de media hun kritische taak op erbarmelijke wijze liggen. Zie Michael Massing The press: The enemy within en Now they tell us.

Die artikelen gaan over de media in de Verenigde Staten in de nasleep van de aanslagen van 11 september 2001, maar ook in Europa was de pers veel te weinig kritisch ten aanzien van de argumenten om tegen Irak ten oorlog te trekken. Zie Media onder vuur.

Bij de invoering van de Euro heulde de pers al evenzeer met de machthebbers, zoals Martin Sommer onlangs betoogde in De journalistiek vocht aan de zijde van politici die de euro wilden. Aanvulling 6 december 2011: Lees ook De euro was de grootste slaappil van allemaal, dat ook op de versuffende invloed van de televisie wijst.

Bij de huidige Eurocrisis lopen de media al even hard achter ‘de’ financiële markten en de regeringen aan. Kritische geluiden zijn er wel, vooral op de opiniepagina’s, maar de overwegende indruk, die de media in het kielzog van de machthebbers scheppen, is dat ‘Merkozy’ ons moet redden en dat bezuinigen op de overheidsuitgaven de enig mogelijke weg is. Liefst zonder democratische inmenging en controle.

Ondertussen zijn er enorme steunfondsen om de financiële sector overeind te houden, steunfondsen voor landen (indirect eveneens voor de banken, die aan die landen leenden) en géén steunfondsen om onze pensioenen en sociale voorzieningen op peil te houden. Integendeel, daaruit moeten die andere steunfondsen juist betaald worden: bezuinigen op de overheidsuitgaven is de mantra van de Europese Unie en Europese regeringen, in plaats van (ook) de economie stimuleren. Volgens enkele ‘verbijsterde economen’ doet de Europese Unie precies het verkeerde.

Manifest verbijsterde economen (Engels)

Een debat over een ander soort economie voeren we niet of nauwelijks, zoals ook het klimaatdebat geheel is ondergesneeuwd. Onze regeringen zijn daar niet mee bezig en de meeste media volgen daarin. Natuurlijk, in een crisis moet je eerst de korte termijn oplossen, maar de lange termijn mag je nooit uit het zicht verliezen. Doe je dat wel, dan maak je dezelfde fouten en los je de fundamentele crisis niet op.

Meer commentaren

De beurzen zijn in mineur. De “financiële markten” hebben geen vertrouwen in de Amerikaanse economie. Standard & Poor’s, een bureau dat kredietwaardigheid beoordeelt, heeft de Verenigde Staten gekwalificeerd als iets minder dan ‘topkredietwaardig’. De “financiële markten” vrezen verder dat Italië en Spanje hun schulden niet kunnen betalen en dat de Europese Unie te verdeeld is om de problemen op te vangen.

Wie of wat “de financiële markten” zijn, wordt er in het nieuws vrijwel nooit bij verteld. De “financiële markten” lijken een natuurverschijnsel, waar we aan overgeleverd zijn. Het gaat evenwel om beleggers, die uit zijn op snel geld verdienen, ook als dat gaat over de ruggen van landen en mensen. De bureaus, die kredietwaardigheid beoordelen, zijn onderdeel van dat perfide systeem. Standard & Poor’s veroorzaakte mede de kredietcrisis door slechte leningen als AAA (minimaal risico) te classificeren. De firma beoordeelde de bank Lehman Brothers als AAA tot en met de maand voorafgaande aan het omvallen van deze bank, wat het begin van de schuldencrisis inluidde.

Waarom laten we onze oren hangen naar zulke “financiële markten”? Antwoord: zo zit het (kapitalistische) systeem nu eenmaal in elkaar. Reden om dat systeem te veranderen, zou je zeggen, maar nee. Regeringen hollen achter de “financiële markten” aan, alsof die onze wereld regeren.

Zie ook Paul Krugman in The New York Times.

Meer commentaren | Meer mediacommentaren

De Grieken zitten in het verdomhoekje. Aangevuurd door simplistische politici als Wilders, media als de Telegraaf en roeptoeterende websites als Geenstijl.nl krijgen de Grieken het ervan langs. Ze zouden niet werken, geen belasting betalen en hun schulden niet willen ophoesten.

De gesel van deze tijd is dat voor buitengewoon ingewikkelde en complexe problemen steeds meer simplistische oplossingen worden geformuleerd, in neoliberale jip-en-janneketaal. De werkelijkheid van globalisering en extreme verwevenheid van financiële instellingen is anders en schreeuwt om meer inzicht, bezinning en goed bestuur. Niemand heeft overzicht. ‘Simpele oplossingen’ bestaan niet. Brussel weet het niet meer. De Nederlandse politiek ook niet. In een solidair Europa moet de vraag niet zijn: hoe krijg ik met zoveel mogelijk winst mijn geld terug? Maar: hoe help ik een land uit het slop waarvoor ik mede verantwoordelijk ben en wie gaat daar de rekening voor betalen? Een deel van het geld zou in de eerste plaats moeten worden gehaald bij de mensen die verantwoordelijk zijn voor deze rotzooi – bij de elite. Grieken die jarenlang hebben gefraudeerd, belasting hebben ontdoken, geld hebben verdoezeld en onverantwoordelijk hebben gespeculeerd gaan vrijuit, onder meer dankzij de recente wet op parlementaire immuniteit. Het is de Grieken een doorn in het oog dat Papandreou nog niet één corrupte politicus heeft weten aan te klagen, niet één ondernemer of scheepsreder heeft gestraft en dat er nog geen eurocent is teruggevonden van de miljarden euro’s die in diverse zakken zijn verdwenen. Daarop stuurt Brussel ook geenszins aan. Sterker nog – Brussel zwijgt als het graf.

Dat schreef Ingeborg Beugel, die jarenlang in Griekenland werkte, in NRC Handelsblad. Lees vooral het hele artikel van Beugel als broodnodig tegenwicht tegen het simpele beeld dat nu van Griekenland en de Grieken wordt geschapen.

Het zou al verhelderend zijn als politici en media duidelijk zouden maken wat ze bedoelen met ‘de Grieken’ en ‘Griekenland’. Geen onderscheid maken tussen de rijke elite, de bestuurlijke elite, het bedrijfsleven (en daarin weer tussen productiebedrijven en financiële instellingen, grote en kleine) en de ‘gewone’ Grieken (ook nog een grote categorie) en zo voort en zo voort werkt zeer vertroebelend.

Meer mediacommentaren

De Financial Times lanceerde op 25 maart 2011 het idee dat Brazilië Portugal zou moeten annexeren als een overzeese deelstaat. (Artikel in Financial Times tegen betaling. Folha de São Paulo over het idee.) Dat zou Portugals financiële problemen oplossen en voor Brazilië als groot land en opkomende economische grootmacht (economische groei vorig jaar 7,5 procent) is Portugal economische gezien vrij pijnloos te integreren.

Het was natuurlijk geen serieus voorstel van de Financial Times, maar het zet wel aan het denken. Ondanks het verschil in schaalgrootte, lijkt het idee wat op de recente veranderingen op de Nederlandse Antillen. Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn nu (vrijwel) Nederlandse gemeenten geworden in plaats van (een deel van) een zelfstandig onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden.

Voor de Europese Unie zou een afscheiding van Portugal heilzaam zijn. Die raakt van een financieel/economisch probleem af, dat de hele unie onder druk zet. Brazilië zou bij zo’n constructie een aantal concessies van de Europese Unie bedingen ter compensatie van het overnemen van de schulden van Portugal. Het is wel een raar idee dat de Europese Unie zwakke broeders het huis uit zou zetten, al kan daar soms reden voor zijn.

Praktisch gesproken is het natuurlijk een uiterst ingewikkelde oplossing. Portugals economisch, juridisch en sociaal systeem zou moeten worden aangepast aan de Braziliaanse wet- en regelgeving op dat gebied. Dat zou ongetwijfeld tot grote fricties en complicaties leiden.

Annexatie door Brazilië zou verder op enorm veel verzet stuiten in Portugal. Portugal, ooit een trotse zeevarende natie, die de zeeweg naar India ontdekte en koloniën had in Azië, Afrika en Latijns-Amerika, heeft nu al grote moeite met zijn rol als klein land, zeker tegenover Brazilië, die enorme voormalige Portugese kolonie.

Het is evenwel interessant om na te denken over een dergelijke herschikking van de grenzen. Meer ideeën?

Meer Portugal | Meer Brazilië

De Europese Unie heeft stilletjes besloten dat etenswaren uit Japan vanaf nu radioactiever mogen zijn dan voorheen. Dat bericht onder meer het Umweltinstituut München.

De Europese Unie past daarbij een regel toe, die na de kernramp bij Tsjernobyl in het leven is geroepen: om voldoende voedsel te garanderen in het geval van een nucleaire ramp, gelden dan andere, minder strenge regels.

De Europese Unie verklaart dit nu van toepassing op de levensmiddelen uit Japan zonder dat er sprake is van een probleem in de voedselvoorziening. Ofwel: we worden aan meer straling blootgesteld dan in de gangbare norm, zonder enige dwingende reden.

Waarschijnlijk is dat vooralsnog geen reden voor grote paniek, maar het mechanisme dat hier werkzaam is, is uiterst kwalijk: in plaats van onze gezondheid voorop te stellen (de gezondheidsnorm simpelweg te handhaven), licht de EU de hand met de regels. Waarschijnlijk vanwege economische belangen. Het is maar dat u de prioriteiten kent.

Meer commentaren

(Dank aan Cappuccino schrijft voor de attendering.)