Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘familie’ tag

Huize Slingevliet

leave a comment

Foto van Huize Slingevliet

Doetinchem (Achterhoek) Gelderland, jaren 1930 – ’40

Huize Slingevliet stond al eens op dit weblog, omdat mijn grootouders er een aantal jaren woonden met hun kinderen en mijn overgrootmoeder.

In Kronyck, het blad van de Historische Vereniging Deutekom verscheen onlangs een interessant artikel over de geschiedenis van deze woning. Hieronder het deel over mijn familie.

Slingevliet, van patriciërswoning tot bedrijfsverzamelgebouw
door Jaco te Hennepe

verschenen in Kronyck 183 (fragment)

In het voorjaar van 1933 staat Slingevliet, dat nog steeds eigendom is van een nazaat van de weduwe Bruijel, in zijn geheel te huur. Huize Slingevliet wordt in diverse landelijke kranten aangeprezen als ‘uitnemend geschikt voor familiepension’. Het is de familie Ernste-Glazener, bestaande uit ‘luitenant ter zee der 1e klasse’ Albert Emil Ernste, zijn vrouw en röntgenassistente Catharina Ernste-Glazener, haar moeder Cornelie Glazener-de Munnick en hun zonen Addy en Thom, die bij Slingevliet aanlegt. Ze zijn vanaf 1931 in etappes vanuit Nederlands-Indië, waar hun wortels liggen, naar Nederland gekomen en raken bij toeval in Doetinchem verzeild. (Tekst loopt door onder de foto.)

Foto’s van het echtpaar Ernste-Glazener

In januari ’33 heeft Hitler in Duitsland de macht gegrepen en verlaat het land in de eerste helft van dat jaar samen met Italië de Volkenbond. Dat maakt mensen nerveus, ook in Doetinchem. De komst naar Slingevliet van een ervaren militair is een kans die burgemeester Duval Slothouwer met beide handen aangrijpt. Amper vier maanden hier, wordt de vanwege een hartkwaal gepensioneerde Ernste ‘belast met de de voorbereidende organisatorische werkzaamheden’ om in Doetinchem een luchtbeschermingsdienst op te zetten. [14] Als hoofd van deze dienst zal Ernste tot eind juli 1940 aanblijven.

Ernste loopt zich het vuur uit de sloffen. Hij organiseert de dienst, laat regelmatig oefeningen houden, spreekt in de hele Achterhoek op voorlichtingsbijeenkomsten over het gebruik en het gevaar van strijdgassen, over de risico’s van bombardementen en welke voorzorgsmaatregelen je als burger kunt nemen om de gevolgen ervan voor jezelf en je gezin te verkleinen. Hij krijgt ook teleurstellingen te verwerken, bijvoorbeeld in de vorm van wegens bezuinigingen afgelaste oefeningen. Daarnaast is er sprake van scepsis onder de bevolking, zo blijkt als er in het voorjaar van ’34 kort na een demonstratie van het gebruik van gasmaskers, een verduisteringsoefening wordt gehouden. Niet iedereen gaat daar heel serieus mee om. (Tekst loopt door onder de foto.)

Krantenfoto van paartje met gasmakers op

Onderduikers
De oorlog blijkt onafwendbaar. Albert Emil maakt alleen het begin ervan mee. Op 19 december 1940 wordt hij ’s avonds in de Hofstraat fietsend, door een hartaanval getroffen en overlijdt. Catharina, die tot dan toe in elk geval publicitair op de achtergrond is gebleven, stelt zich op haar manier tegen de naziterreur teweer; ze verschaft op Slingevliet onderduikers een veilig onderkomen. De contacten met leden van het verzet, die ook de benodigde extra voedselbonnen verzorgen, heeft haar zoon Thom.

De eerste van in totaal negen onderduikers arriveren aan het begin van 1941. Door de ligging van het huis en de door de beplanting en een gracht afgeschermde tuin, kunnen de onderduikers ook veilig naar buiten. In oktober ’43 klopt een ondanks alle voorzorgen wantrouwig geworden lokale NSB’er op de voordeur van Slingevliet.

Buurman Luesink is getuige van het voorval: “Mevrouw Ernste stond hem daar koelbloedig te woord. De onderduikers zag ik aan de achterkant de tuin invluchten. Daar was een soort schuilkelder verstopt tussen de struiken.” [15] Door de tegenwoordigheid van geest van tante Toos, zoals de kinderen onder de onderduikers haar noemen, kunnen ze allemaal veilig naar nieuwe locaties vertrekken. In januari ’44 claimen de Duitsers, die dringend ruimte nodig hebben, Slingevliet en is ook de familie gedwongen het huis te verlaten. Tot het einde van de oorlog wonen ze in een noodkeet nabij het bruggetje in de Slingelaan. Het huis zelf wordt gebruikt door de Hitlerjugend en dient als onderkomen voor Duitse soldaten.

Na de bevrijding gaat de familie terug naar Slingevliet. Catharina wordt politiek actief en komt als tweede op de kandidatenlijst van de Partij van de Vrijheid in de gemeenteraad van Doetinchem. Nadat in 1948 haar moeder Cornelie is overleden verhuist ze naar Den Haag. De Yad Vashem erkenning Righteous Among the Nations (Rechtvaardige onder de Volken) voor haar hulp aan joodse onderduikers krijgt ze helaas pas na haar dood in 1976. Deze eretitel wordt haar op 13 september 1979 -als eerste in Doetinchem- door Israel toegekend. [16]

Noten:
[14] De Graafschap-Bode, 31 januari 1934 (delpher.nl)
[15] W.H. Luesink, Mijn belevenissen over de periode mei 1940 mei 1945 van 11 tot 16 jaar beleefd in Doetinchem, Bibliotheek ECAL, Maga 1522 (handgeschreven).
[16] righteous.yadvashem.org/.

Written by Bert Ernste

juni 28th, 2022 at 5:24 am

Graf: koloniaal familieverleden

one comment

Foto van grafsteen van familiegraf

’s Gravenhage (Zuid-Holland) 1986

Dit familiegraf van enkele van mijn voorouders weerspiegelt Nederlands koloniale verleden.

Mijn overgrootvader Adriaan Willem Glazener (1857-1901) werd in Rotterdam geboren en overleed in Den Haag. Hij werkte als inspecteur der accijnzen in Nederlands Indië.

Foto van O.M. de MunnickOok mijn bet-overgrootvader Owen Maurits de Munnick (1841-1915) rust in dit familiegraf. Hij zag het levenslicht in Batavia, Nederlands Indië en werkte in onze kolonie als bestuursambtenaar. Hij eindige zijn loopbaan als gouverneur van West-Sumatra. Hij stond al eerder op deze site.

(Foto groter door erop te klikken)

Foto van H.A. de Munnick-HoogeveenHij ligt hier samen met zijn vrouw Henriëtta Antoinetta de Munnick-Hoogeveen (1850-1920). Zij was geboren in Soerabaja (Oost-Java, Nederlands Indië).

(Foto groter door erop te klikken)

Owen Maurits Bettisworth de Munnick (1917-1921) was maar een kort leven beschoren. De precieze familierelatie is mij onbekend.

Foto van C.M. Glazener de MunnickCornelie Micheline Glazener-de Munnick (1872-1948) is de dochter van bovengenoemd echtpaar De Munnick en mijn overgrootmoeder. Zij werd geboren in Amoentai (Borneo, Nederlands Indië). Over haar schreef ik eerder op dit weblog. Zij was getrouwd met de boven genoemde Adriaan Willem Glazener.

Foto C.W.D. Ernste-GlazenerDit is ook het graf van mijn oma Catharina Wilhelmina Diederika Ernste-Glazener (1896-1976), die geboren werd in Fort de Kock (West-Sumatra, Indië) als dochter van Adriaan Willem Glazener en Cornelie Micheline Glazener-de Munnick.

(Foto groter door erop te klikken.)

Op onderstaande foto uit 1926 zijn mijn overgrootmoeder (links) en grootmoeder (midden met mijn grootvader en hun zonen) te zien aan boord van de Indrapoera op weg naar Indië:

Foto van mensen op een schip

Aan boord van de Indrapoera (op weg naar Nederlands Indië) 1926

Krijgsgevangen

5 comments

(Edit 10 maart 2024: tekst op diverse punten gecorrigeerd)

Groepsfoto van krijgsgevangen officieren

Tekst achterkant foto: Stanislau juni ’43

Deze foto vond ik in de nalatenschap van mijn oom W.A. van Tiel (*1916 Gorinchem – †2012 Terborg). Hij was tijdens de Duitse inval in Nederland in 1940 als tweede luitenant van de landmacht gelegerd in de Achterhoek. (Zie zijn foto’s van de mobilisatie daar.) Na de capitulatie moesten Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap. Op de foto staat mijn oom helemaal links.

Als je deze foto ziet, lijken de omstandigheden voor de officieren niet zo slecht, maar de documentaire aan het einde van deze post laat zien dat dat in ieder geval niet voor de manschappen gold.

Over het krijgsgevangenkamp Stanislau lees ik op Wikipedia:

Kamp Stanislau, ook bekend als Stalag 371, was een krijgsgevangenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het lag in Stanislau, een stad die tot 1918 deel was van Oostenrijk-Hongarije, in het interbellum onder de naam Stanisławów Pools was, in 1939 als gevolg van het Molotov-Ribbentroppact werd ingelijfd door de Sovjets en op 26 juli 1941 werd ingenomen door de nazi’s en die nu als Ivano-Frankivsk in Oekraïne ligt. Uiteindelijk zou het kamp van 1942 tot begin 1944 plaats bieden aan tweeduizend Nederlandse officieren die tussen 1940 en 1942 krijgsgevangen waren genomen in Nederland. Enkelen van de Nederlandse gevangenen wisten te ontsnappen uit Stanislau.

Eerst in Oflag V A
Mijn oom werd op 15 mei 1940 in Ede krijgsgevangen genomen en zat aanvankelijk in Oflag V A in Weinsberg, deelstaat Baden-Württemberg, Duitsland. Van daaruit schreef hij op 25 mei 1940 aan zijn vrouw:

Foto van achterkant briefkaart

Voor wie moeite heeft met het handschrift:

25/5/40
Henny,
Momenteel logeer ik ergens in Duitschland, temidden van bergen en puntdraad. Zoo in Netterden bij opoe, so ist es aus. Maar binnen eenige weken kom ik toch weer naar het schoone Holland, waar wel veel veranderd zal zijn. Dol ben ik op brieven uit Holland, het eenige om de tijd te verdrijven. M’n adres staat andere kant links onder, denk om vermelding 177, als ik goed heb is de brief portvrij. Schrijf eens over het fraaie Doetinchem, denk aan de censor. Vanmorgen gaan we wandelen, onder geleide, als op kostschool. Nr 177 groet je, het beste!

Foto van voorkant briefkaart

 

Zoals mijn oom schreef, verwachtte hij in 1940 snel naar Nederland te komen wat ook gebeurde. Naar ik begrijp ging mijn oom toen bij de Opbouwdienst werken.

Foto van id-kaart opbouwdienst

 

Terug in gevangenschap
In 1942 werden de militairen echter opnieuw in krijgsgevangenschap gevoerd, zoals in de bekendmaking hieronder wordt aangekondigd. Toen zal hij naar kamp Oflag XIII B zijn gebracht en later naar Stanislau (Stalag 371).

Foto van kant 1 bekendmaking

Foto van kant 2 bekendmaking

Het krijgsgevangene-identiteitsplaatje van mijn oom:

Foto van identiteitsplaatje

Zijn Personalkarte:

Foto van persoonskaart van gevangene

 

Toen het rode Leger oprukte werden de Nederlanders begin 1944 geëvacueerd naar Oflag 67 Neubrandenburg waar hij uiteindelijk werd bevrijd.

Na de oorlog diende mijn oom onder meer in Nederlands Indië. Hij was achteraf kritisch op het Nederlandse optreden daar.

Noot 10 maart 2024: fouten (verwarring over kampen en volgorde) hersteld en links toegevoegd. Met dank aan Eric (zie reacties) en excuses voor de trage overname van de correcties.

Documentaire over Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap:

Pijprokende opa

2 comments

Foto van pop: man met snor en pijp

Foto van man met pijpSão Paulo (SP) Brazilië 2014

Na de pijprokers in de kunst van de afgelopen dagen hierboven een opa met pijp, die ik in São Paulo zag, op een tentoonstelling van historisch speelgoed. Zou er vroeger rook uit die mond zijn gekomen? Daar zit een tuitje.

De tweede foto is van van mijn grootvader Johan Evert de Jong (*1894 Groenlo – †1956 Utrecht). Vrij jong overleden, dus ik heb niet zo veel herinnering aan hem. De foto is genomen in het huis aan de Terborgseweg 78 te Doetinchem, dat al eens op dit blog stond.

Mijn grootvader stond eerder op dit weblog met zijn nieuwe auto.

(Tweede foto groter door erop te klikken.)

> Meer pijproken op dit weblog

Written by Bert Ernste

januari 31st, 2021 at 6:23 am

De watersnood van 1926

2 comments

Foto van onderscheiding met Willem III

Foto van A.E. ErnsteWatersnoodmedaille 1926

Mijn grootvader A.E. Ernste (*1892 Batavia – †1940 Doetinchem) heb ik nooit gekend. Ik weet dan ook weinig van hem, behalve dat hij marineofficier is geweest en een rol speelde bij de luchtbescherming in Doetinchem toen de tweede wereldoorlog met Duitsland dreigde.

Toen we het huis van mijn ouders moesten ontruimen, kwamen we zijn onderscheidingen tegen. Daarbij ook een medaille voor zijn optreden bij de watersnood van 1926.

Opvallend is dat daar een afbeelding van koning Willem III op staat, terwijl Wilhelmina al sinds 1898 koningin was. Blijkbaar hadden ze nog een stapel van die onderscheidingen liggen. Op de achterkant staat wel ‘koningin’.

Foto van achterkant medaille met naamDe meesten van ons kennen de watersnood van 1953, maar Nederland heeft in de loop der eeuwen vele overstromingen gekend.

Bij de watersnood van begin januari 1926 overstroomde het Land van Maas en Waal en de Liemers. Het weer was tijdens de jaarwisseling al heel slecht:

“Als gevolg van overvloedige regenval bereikten zowel de Rijn als de Maas rond de jaarwisseling ongekend hoge peilen. Nog nooit was het water zo hoog gekomen sinds men met de registratie van de rivierstanden was begonnen.”

Hieronder een film uit die tijd en daarna een tekening van Jan Toorop geïnspireerd door deze watersnood:

> Meer video’s

Tenslotte een tekening van Jan Toorop, die de hulpverlening voor de getroffenen uitbeeldt. De tekening is gebruikt voor het kaft van het programma (declamatie en zang) voor de avond van 30 januari 1926, gehouden in Hotel De Witte Brug in Den Haag ten bate van de getroffenen van de watersnoodramp. Bron

Tekening van Jan Toorop

Written by Bert Ernste

januari 2nd, 2021 at 5:25 am

Mobilisatie 1914

2 comments

Foto van onderschedingsteken

Foto van A.E. ErnsteMobilisatiekruis 1814 – 1918

Deze onderscheiding, het mobilisatiekruis 1914- 1918, kwamen we tegen bij het uitruimen van het ouderijk huis.

Mijn grootvader A.E. Ernste (*1892 Batavia – †1940 Doetinchem) kreeg hem voor zijn bijdrage aan de mobilisatie voor de eerste wereldoorlog. Nederland bleef daarin uiteindelijk neutraal. Ik weet niet waar mijn opa mobilisatiedienst heeft gedaan, wel dat hij bij marine was.

Meer over de mobilisatie in de zomer van 1914

Krantenbericht over de spoorwegen en mobilisatie

Written by Bert Ernste

augustus 4th, 2020 at 5:40 am

Oude (trap)auto

leave a comment

Foto van kinderen in tuin met trapauto

Malang (Nederlands Indië) eind jaren ’20

Volgens het bijschrift in het oude familiealbum regelt mijn vader Thom hier het verkeer in de tuin van hun huis in Malang in Nederlands Indië. In de auto zal zijn broer Addy zitten.

Net achter de bestuurder van de trapauto is het hoofd van een kebon (tuinman of tuinjongen) zichtbaar. In veel beelden uit koloniaal Indië valt het inlandse personeel letterlijk en figuurlijk buiten beeld.

Eerder op dit weblog vertrok het gezin van mijn vader naar Nederlands Indië.

Written by Bert Ernste

januari 5th, 2020 at 6:29 am

Nog een oude auto

2 comments

Foto van twee kinderen op treeplank van oude auto

Malang (Nederlands Indië) 1930

Gisteren en eergisteren familie van mijn moeders kant met de auto’s van toen, vandaag mijn vader Thom en zijn broer Addy met, zoals het oude fotoalbum zegt: Onze “chevrolet”. Ik hoop dat ik er de juiste reclame uit die tijd bij heb gevonden. De voorkant op de reclame lijkt langer.

Written by Bert Ernste

januari 4th, 2020 at 6:28 am

Trotse autobezitter(s) 2

2 comments

Foto van man bij oude auto

Doetinchem (Achterhoek) jaren ’40

Op deze foto staat mijn grootvader Johan Evert de Jong (*1894 Groenlo – †1956 Utrecht) aan de Terborgseweg in Doetinchem naast zijn nieuwe aanwinst, volgens mij een Oldsmobile 66 uit 1947. Gisteren stond hij op dit weblog met een Ford T.

Written by Bert Ernste

januari 3rd, 2020 at 6:22 am

Trotse autobezitter(s) 1

2 comments

Foto van mensen bij oude auto

Doetinchem (?) jaren ’30

Uit een oud familiealbum: mijn grootouders (de Jong-Sikkink) van moeders kant (links) bij een oude auto, waarschijnlijk in (de nabijheid van) Doetinchem.

Voor zover ik heb kunnen nagaan is de auto een Ford model T.

Advertentie voor Ford model T

Written by Bert Ernste

januari 2nd, 2020 at 6:24 am