Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘familie’ tag

Kerst aan boord van de Indrapoera

one comment

Foto van kinderen met kerstman bij kerstboom

Aan boord van ms Indrapoera op weg naar Batavia (Nederlands Indië) 1926

In een oud fotoalbum vond ik bovenstaande foto van het kerstfeest aan boord van een schip op weg naar Nederlands Indië, de Indrapoera. Zie ook Passagiersschepen: de reis naar Indië op dit blog.

Foto van het schip op zee

Passagiersschepen: de reis naar Indië

5 comments

Foto van mensen op een schip

Aan boord van de Indrapoera (op weg naar Nederlands Indië) 1926

Afbeelding van brandkastzegelDeze foto vond ik in een oud familiealbum. In het midden mijn vader, die als vierjarige naar Nederlands Indië ging met zijn ouders (midden) en zijn broer. Links mijn overgrootmoeder ‘oma Cor’, over wie ik al eerder schreef op dit weblog. Wie de heer rechts is, weet ik niet.

Reizen over lange afstand ging toen nog vaak per schip. (Gisteren ook op dit weblog.) De Indrapoera van de Rotterdamsche Lloyd was toen nog vrij nieuw. Het was een van de zogenoemde mailboten, die speciaal voor het vervoer van post sneller waren dan toen gangbaar was.

Vanwege het risico van mijnen uit de eerste wereldoorlog en andere gevaren, werd belangrijke post in een brandkast op het dek vervoerd. Deze zou bij het zinken van het schip blijven drijven. Ook zond de brandkast dan een radiosignaal uit, waarmee die gevonden kon worden. Om de post op die manier te laten vervoeren moest je er speciale brandkastzegels bijplakken.

Hieronder een afbeelding van het schip en daar weer onder een kort filmpje, waar te zien is wat een luxe er was aan boord. Die luxe verschilde natuurlijk per klasse. Ik weet niet op welke stand mijn (over)grootouders reisden.

Rudy Kousbroek schreef een impressie van zo’n zeereis naar Indië.

Ansichtkaart met foto van de Indrapoera

Koloniaal verleden

4 comments

Foto van tegeltableau. Bron: https://www.collectiegelderland.nl/organisaties/nederlandstegelmuseum/voorwerp-11242

Foto van O.M. de Munnick in uniform

O.M. de Munnick

Aneikloof (Sumatra) Nederlands Indië 1894

Tegeltableau van keramiek, in onderglazuur, voorstellende de Aneikloof op Sumatra, vervaardigd door Rozenburg in Den Haag, 1894.
Tableau is gemaakt als geschenk voor O.M. de Munnick bij zijn afscheid als gouverneur van Sumatra.

Op zoek naar informatie over mijn voorouder Owen Maurits de Munnick vond ik bovenstaande afbeelding van een tegeltableau in het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo.

Ik schreef op dit weblog eerder over hem en over een van zijn dochters, ‘oma Cor’, en hun Indische verleden.

Owen Maurits de Munnick schreef zijn memoires onder de titel Mijn ambtelijk verleden.

(Tegeltableau groter door erop te klikken.)

Nederlands Indisch fotoalbum

2 comments

Uit vervlogen tijden:

Vel met postadres en afzender

Nederlands Indië 1947

Vandaag, 15 augustus, is de jaarlijkse Indië herdenking. Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan en kwam er een einde aan de tweede wereldoorlog in Azië. Nederlands Indië was in die oorlog door Japan bezet, Nederlanders kwamen in kampen terecht. Veel vrouwen werden in soldatenbordelen ingezet als wat eufemistisch troostmeisjes werd genoemd. Het Japanse regime was vaak wreed.

Op NPO Focus een uitgebreid artikel met video’s over de Japanse bezetting: Hoe hebben Nederlanders de bezetting van Nederlands-Indië ervaren?

Veel Nederlanders weten maar weinig af van deze ‘tweede dodenherdenking’ in augustus. Ellen Deckwitz schreef daar een lezenswaardige column over: Te lang stil.

Na de Japanse capitulatie werd de oude orde van koloniale overheersing over Nederlands Indië niet hersteld. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Indonesië uit, waarop Nederland reageerde met de zogenoemde politionele acties, die gewoon een nare koloniale oorlog waren. De herdenking van in Nederlands Indië gevallen militairen is daarom omstreden.

Fotoalbum
Een oom van mij ging na de oorlog ook als miltair naar Indië. In een fotoalbum van hem vond ik bovenstaand papier dat door de decoratie lijkt te refereren aan kerstmis. ‘In onderlinge samenwerking met de Ned. Ind. burgery, Rode-Kruis en ‘NIWIN’’, zo vermeldt het biljet. NIWIN staat voor Nationale Inspanning Welzijnsverzorging Indië. Die organisatie zorgde voor het welzijn van Nederlandse militairen in Indië. Het waren de nadagen van Nederland in Indië.

Mijn oom was achteraf trouwens nogal kritisch over ons optreden in Indië.

Een paar foto’s uit zijn Indische album:

Foto van ophaalbrug

Tandjong Priok (Nederlands Indië) 1947
 

Foto van militair bij jeep

Nederlands Indië 1947
 

Foto van indische kinderen

Tjiseeng (Nederlands Indië) 1947

Oma Cor: Indisch familieverleden

leave a comment

Kort geleden schreef ik hoe ons koloniaal verleden naar mijn gevoel niet meer tot de recente geschiedenis behoort.

Ik refereerde daar aan enkele van mijn voorouders, die in Indië zijn geboren en | of daar carrière maakten, zoals O.M. de Munick, die zijn leven in Indië beschreef in Mijn ambtelijk verleden en een van zijn dochters, mijn overgrootmoeder (‘oma Cor’), die jong weduwe werd en zich toen staande wist te houden door een naaischool te beginnen.

Ik vond een foto van die naaischool en een krantenknipsel uit het Bataviaasch Nieuwsblad van 17 december 1915. De stijl van het artikel is voor de mediaconsument van de 21ste eeuw opmerkelijk.

Foto van de naaischool van 'Oma Cor'

Titel Bataviaasch Nieuwsblad

Brieven uit den Haag.

XXVIII.

5 November 1915.

Een bekende persoonlijkheid uit Indië en die hier ook in Den Haag, waar hij jarenlang vertoefde, een bekende figuur geworden was, is eenige weken geleden hier ter stede ontslapen: ik bedoel den heer O. M. de Munnick oud-gouverneur van Sumatra’s Westkust. Hij werd geboren te Batavia en na eerst bij de marine gediend te hebben, ging hij over naar het Binnenlandsch Bestuur, waar hij een eervolle carrière gemaakt heeft.

Zijn optreden als ambtenaar was vaak energiek en tactvol en in zijn Gedenkschriften, waarin hij zijn loopbaan en zijn rijke ervaringen te boek stelde voor zijn zonen en kleinzonen vindt men menige episode die eenvoudigweg vertelt, het karakter en het goede inzicht van den schrijver doen uitkomen. Ik zie hem nog op de fiets voorbijgaan, met zijn krasse, bijna militaire houding. Tot kort voor zijn dood beoefende hij nog die sport, hetgeen voor een man van 74 jaar al merkwaardig is te noemen.

De zenuwziekte van zijn echtgenoote, de dood van een zijner zoons en andere slagen in zijn familie hebben de laatste jaren van zijn leven versomberd. Nu ik toch over de familie de Munnick spreek, kan ik niet nalaten het even te hebben over een zijner dochters, mevrouw Glasener, die met drie kinderen achterbleef als weduwe van een controleur en die zoo kranig en energiek haar leven heeft onafhankelijk gemaakt van anderen en haar kinderen groot weet te brengen met haar eigen verdiend geld. Als jongmeisje groeide ze op in het residentiehuis huis te Batavia, een weeldepopje, en luttele jaren na haar huwelijk stond ze daar, temidden van het harde, meedogenlooze leven, dat ieder, die niet materieel of moreel sterk is, mee sleurt en ten onder doet gaan.

Toen ontwikkelde zich de sluimerende energie van ’t jonge vrouwtje en zonder iets te verliezen van haar vrouw-zijn heeft ze den strijd met het bestaan aanvaard – en gewonnen! Op haar cursus voor naai- en kniplessen ontbreekt het, dank zij haar kunde en haar tact, nooit aan leerlingen en zoover is haar taak bij de kinderen al gevorderd, dat zij weldra haar oudsten zoon als O. I. ambtenaar aan de maatschappij kan afstaan.

Dit vrouweleven is niet eenig – zóó zijn er vele! De meeste van onze Indische meisjes (ik bedoel allen, die in lndië geboren zijn) zijn dapper en handig, als ‘t er op aankomt, hun leven te verdedigen of haar kinderen groot te brengen en zoodra de fortuin haar den rug toedraait, zitten ze niet bij de pakken neer, maar trachten „al worstelende te overwinnen”.

(…)

Floris

>

(Het was trouwens Glazener met z.)

Zelf woonde ik kort in Nederlands Nieuw-Guinea, dat aanvankelijk buiten de onafhankelijkheid van Nederlands Indië | Indonesië werd gehouden, maar in de jaren zestig van vorige eeuw alsnog aan Indonesië werd overgedragen.

Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea

Meer koloniale geschiedenis

Nederlands Indië: geschiedenis die vervaagt

2 comments

Afbeelding postzegel uit Nederlandsch IndiëNederlands Indië, Nederlands grote kolonie in de Oost, maakt deel uit van mijn culturele bagage. Ik had een oma, die geboren was in Fort de Kock (nu Bukittinggi genaamd) op West Sumatra. Haar man, de opa die ik nooit heb gekend, was geboren in Batavia (nu Djakarta) als zoon van een officier van het KNIL (Koninklijk Nederlands Indisch Leger).

De moeder van mijn oma werd in Indië op jonge leeftijd weduwe en moest in haar levensonderhoud voorzien. Ze begon een naaischool, die in een krantenartikel uit die tijd als voorbeeld werd gesteld van een zelfstandige vrouw.

Een eerdere voorvader, O.M. de Munnick, was zijn carrière in de koloniale bestuursdienst geëindigd als gouverneur van West Sumatra. Er is een mooi statieportret van hem in de familie. Zijn carrière beschreef hij in het ondanks de titel zeer leesbare Mijn ambtelijk verleden.

In de jaren twintig van vorige eeuw werd mijn opa als marineofficier in Soerabaja in Indië geplaatst en ging het gezin, inclusief mijn toen vierjarige vader enkele jaren wonen in Malang.

Er werd in de familie ook wat gemompeld over Indisch bloed in de aderen. Mijn oma had duidelijk Indische trekken, maar het fijne daarvan wist niemand. Hoewel er niet vaak of uitvoerig over Indië werd gesproken, was Nederlands Indië in mijn jeugd toch een zeer levend begrip.

Kaart van Nederlands Nieuw-GuineaOp mijn tiende woonde ik een klein jaar op Nederlands Nieuw-Guinea, dat door Nederland buiten de onafhankelijkheid van Nederlands Indië (uitgeroepen in 1945, door Nederland pas erkend na bloedige strijd in 1949) was gehouden. Nederland voerde over die laatste kolonie in de Oost een koloniaal oorlogje. Daarmee kreeg ik uiteraard opnieuw het een en ander mee van onze koloniale tijd. Op school op Nieuw-Guinea oefenden we met luchtalarm.

Ook in de jeugdboeken die ik las kwam Indië nogal eens voor zoals in De Katjangs en Hoe de Katjangs op de kostschool van Buikie kwamen van J.B. Schuil. Soms was de link met Indië indirect zoals in Rob en de stroper van Tjot Idi, eveneens van van J.B. Schuil, waarin de door zijn klasgenoten ‘doodverklaarde’ Rob bevriend raakt met een oud-militair uit Indië, nu stroper, die een nagebouwd Indisch kampement bewoont. Die figuur van de oud-koloniaal maakte diepe indruk op mij.

Met die achtergrond ging ik in de jaren zeventig studeren, toen de zogenoemde derdewereldbeweging in Nederland opgeld deed. Veel progressieve Nederlanders waren toen actief in landencomité’s, die solidair waren en campagne voerden voor ontwikkelingslanden (‘derde wereld’). (Boek over derdewereldbeweging)

Toen al vond ik het interessant om naast analyses van armoede en onderdrukking ook romans te lezen uit die landen. Daarin speelde logischerwijs de koloniale tijd een grote rol. Wat Nederlands Indië betreft komen natuurlijk namen op als Hella Haase (onder andere Oeroeg, Heren van de thee), Louis Couperus (De stille kracht), Adriaan van Dis (Indische duinen), Maria Dermoût, Paula Gomes, Jeroen Brouwers en vele, vele anderen.

Vervagende geschiedenis
Recentelijk, zeg de laatste tien jaar, merk ik dat die koloniale tijd steeds verder weg lijkt. Logisch, want er is meer tijd verstreken, maar het voelt alsof er een drempel is overschreden en een deur dicht gegaan, waardoor Nederlands Indië niet meer tot onze recente geschiedenis behoort, zoals dat een aantal jaren terug nog wel het geval was. Ook in de media meen ik die tendens te bespeuren, al kan dat  projectie van mijn eigen beleving zijn.

Foto van P.A. Daum zittend. Bron Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Adriaan_DaumLeuk was het daarom om via een blog herinnerd te worden aan de schrijver P.A. Daum. Ik had al enkele boeken van hem, maar kocht er nog een paar en las die meteen: De van de Linden’s en Nummer elf. Daum beschreef vooral het leven van ‘totoks’ (Nederlanders) en Indo-europeanen, van ambtenaren, planters en militairen. De Indonesiër komt slechts marginaal in zijn verhalen voor, wat op zich al iets zegt over de koloniale samenleving, waarin de verschillende bevolkingsgroepen (rassen) nogal gescheiden optrokken.

Voor de e-boeklezers: Daums Goena goena is gratis te downloaden. Voor de liefhebbers van hoorspelen: hier een hoorspelversie.

Ik heb Daum weer geboeid gelezen. De koloniale wereld kwam weer even helemaal terug. Toch heb ik nog steeds het idee dat Nederlands Indië nu tot de oudere geschiedenis behoort. Zo gaan die dingen.

Menno ter Braak over P.A. Daum

Verhalen over Nederlands Indië

Meer over Nederlands koloniale geschiedenis

>

Van mijn hand:

Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea

Meer koloniale geschiedenis