Vandaag is de nationale herdenking 15 augustus 1945, de dag dat Japan capituleerde en er een einde kwam aan de tweede wereldoorlog. Eurocentrisch als we zijn, vergeten we vaak dat die oorlog niet eindigde met de capitulatie van de Duitsers en het einde van de Duitse bezetting.
Een bijzondere episode van die tweede wereldoorlog in de Oost was de guerrillastrijd van de groep van kapitein Willemsz Geeroms, die uit handen van de Japanse bezettingsmacht op Nederlands Nieuw-Guinea wist te blijven, ondanks de uiterst zware omstandigheden. (Tweede wereldoorlog in Nieuw-Guinea)
Na de capitulatie van Japan riep Indonesië op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uit, waarop Nederland antwoordde met de zogenoemde politionele acties, een eufemisme voor (koloniale) oorlog. In die oorlog sneuvelde de 21-jarige Van Eckeveld van het monument op de foto hierboven.
Voor veel mensen lijkt de geschiedenis van ‘ons’ Nederlands Indië steeds verder weg te geraken.
Na de tweede wereldoorlog, waarin Nederlands Indië door Japan werd bezet, brandde de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd los. Nederland stuurde militairen en voerde een koloniale oorlog tijdens twee zogenoemde politionele acties.
Op 15 augustus staan we stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden en herdenken we alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De oorlogservaringen en de grootschalige ontheemding die volgde werken door tot op de dag van vandaag bij inmiddels 2 miljoen Nederlanders met een Indisch oorlogsverhaal in de familie en ook in onze samenleving als geheel.
NRC Handelsblad publiceerde een mooie serie portretten van mensen, die in die woelige tijd naar Nederland kwamen. Warm aanbevolen.
Vandaag, 15 augustus, is de jaarlijkse Indië herdenking. Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan en kwam er een einde aan de tweede wereldoorlog in Azië. Nederlands Indië was in die oorlog door Japan bezet, Nederlanders kwamen in kampen terecht. Veel vrouwen werden in soldatenbordelen ingezet als wat eufemistisch troostmeisjes werd genoemd. Het Japanse regime was vaak wreed.
Veel Nederlanders weten maar weinig af van deze ‘tweede dodenherdenking’ in augustus. Ellen Deckwitz schreef daar een lezenswaardige column over: Te lang stil.
Na de Japanse capitulatie werd de oude orde van koloniale overheersing over Nederlands Indië niet hersteld. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Indonesië uit, waarop Nederland reageerde met de zogenoemde politionele acties, die gewoon een nare koloniale oorlog waren. De herdenking van in Nederlands Indië gevallen militairen is daarom omstreden.
Fotoalbum
Een oom van mij ging na de oorlog ook als miltair naar Indië. In een fotoalbum van hem vond ik bovenstaand papier dat door de decoratie lijkt te refereren aan kerstmis. ‘In onderlinge samenwerking met de Ned. Ind. burgery, Rode-Kruis en ‘NIWIN’’, zo vermeldt het biljet. NIWIN staat voor Nationale Inspanning Welzijnsverzorging Indië. Die organisatie zorgde voor het welzijn van Nederlandse militairen in Indië. Het waren de nadagen van Nederland in Indië.
Mijn oom was achteraf trouwens nogal kritisch over ons optreden in Indië.
Onlangs schreef ik dat ons koloniale verleden en met name Nederlands Indië naar mijn gevoel nu tot de oudere geschiedenis hoort. Dat betekent natuurlijk niet dat de interesse voor de koloniale geschiedenis van ons land daarom minder hoeft te zijn. En voor de direct betrokkenen blijft Nederlands Indië uiteraard een levendige, vaak bittere herinnering, hoe lang het ook geleden is.
Vandaag 15 augustus zijn er in Nederland diverse herdenkingen, omdat het de dag is (in 1945) dat eindelijk ook in Azië de tweede wereldoorlog eindigde na de capitulatie van Japan kort nadat dat land getroffen was door twee atoombommen. Daarmee kwam in Nederlands Indië een einde aan de wrede interneringskampen van de Japanners (‘Jappenkampen’), waar de Nederlanders in vaak erbarmelijke omstandigheden hadden geleefd.
Guerrilla in Nieuw-guinea
Een bijzondere episode van die tweede wereldoorloog in de Oost was de guerrillastrijd van de groep van kapitein Willemsz Geeroms, die geruime tijd uit handen van de Japanse bezettingsmacht op Nederlands Nieuw-Guinea wist te blijven, ondanks de uiterst zware omstandigheden. Ze kregen soms steun van de inheemse bevolking, de papua’s, maar vaak ook niet. De Nederlandse vlag van het detachement in Manokwari werd al die tijd meegedragen en hangt nu in Museum Bronbeek. (Tweede wereldoorlog in Nieuw-Guinea)
Panorama wijdde in 1981 een groot artikel aan een boek over die guerrilla in het woud van Nederlands Nieuw-Guinea, De ongelijke strijd in de Vogelkop door Ben Koster.
Het einde van de oorlog leidde in Nederlands Indië een verwarrende periode in. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Nederlands Indië | Indonesië uit. Er waren bloedige acties tegen Nederlanders (met name van gemengd bloed) en ook Ambonezen en Chinezen moesten het ontgelden. (Bersiap)
Nederland wilde zich niet neerleggen bij die onafhankelijkheid en ging over tot militaire actie, eufemistisch ‘politionele acties’ genoemd. Uiteindelijk moest Nederland evenwel buigen en zich neerleggen bij de onafhankelijkheid van ‘ons’ Indië. De tweede oorlog had dus een duidelijk staartje, dat zelfs nog tot 1962 zou duren, omdat Nederlands Nieuw-Guinea buiten de machtsoverdracht werd gehouden.
Herdenking en film
Vandaag evenwel de herdenking van de overgave van Japan en daarmee het einde van de tweede wereldoorlog in Zuid-Oost Azië. De nationale herdenking is bij het Indisch monument in Den Haag. Wie er niet heen gaat, kan de herdenking volgen op Nederland 1 vanaf 12.10 uur. De uitzending begint met de korte film Arigato, waarin een Indische oma worstelt met haar weggestopte oorlogsherinneringen.
Maarn (Utrecht) 2024
Na de capitulatie van Japan riep Indonesië op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uit, waarop Nederland antwoordde met de zogenoemde politionele acties, een eufemisme voor (koloniale) oorlog. In die oorlog sneuvelde de 21-jarige Van Eckeveld van het monument op de foto hierboven.
rss