Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘historie’ tag

Graf: koloniaal familieverleden

one comment

Foto van grafsteen van familiegraf

’s Gravenhage (Zuid-Holland) 1986

Dit familiegraf van enkele van mijn voorouders weerspiegelt Nederlands koloniale verleden.

Mijn overgrootvader Adriaan Willem Glazener (1857-1901) werd in Rotterdam geboren en overleed in Den Haag. Hij werkte als inspecteur der accijnzen in Nederlands Indië.

Foto van O.M. de MunnickOok mijn bet-overgrootvader Owen Maurits de Munnick (1841-1915) rust in dit familiegraf. Hij zag het levenslicht in Batavia, Nederlands Indië en werkte in onze kolonie als bestuursambtenaar. Hij eindige zijn loopbaan als gouverneur van West-Sumatra. Hij stond al eerder op deze site.

(Foto groter door erop te klikken)

Foto van H.A. de Munnick-HoogeveenHij ligt hier samen met zijn vrouw Henriëtta Antoinetta de Munnick-Hoogeveen (1850-1920). Zij was geboren in Soerabaja (Oost-Java, Nederlands Indië).

(Foto groter door erop te klikken)

Owen Maurits Bettisworth de Munnick (1917-1921) was maar een kort leven beschoren. De precieze familierelatie is mij onbekend.

Foto van C.M. Glazener de MunnickCornelie Micheline Glazener-de Munnick (1872-1948) is de dochter van bovengenoemd echtpaar De Munnick en mijn overgrootmoeder. Zij werd geboren in Amoentai (Borneo, Nederlands Indië). Over haar schreef ik eerder op dit weblog. Zij was getrouwd met de boven genoemde Adriaan Willem Glazener.

Foto C.W.D. Ernste-GlazenerDit is ook het graf van mijn oma Catharina Wilhelmina Diederika Ernste-Glazener (1896-1976), die geboren werd in Fort de Kock (West-Sumatra, Indië) als dochter van Adriaan Willem Glazener en Cornelie Micheline Glazener-de Munnick.

(Foto groter door erop te klikken.)

Op onderstaande foto uit 1926 zijn mijn overgrootmoeder (links) en grootmoeder (midden met mijn grootvader en hun zonen) te zien aan boord van de Indrapoera op weg naar Indië:

Foto van mensen op een schip

Aan boord van de Indrapoera (op weg naar Nederlands Indië) 1926

Oost-Indische dames en heeren

2 comments

Foto van boek tussen Indische boekensteunen

Utrecht 2018

Onlangs kwam ik het boek van de foto hierboven tegen: Oost-Indische dames en heeren van Jan ten Brink. Het werd genoemd in Indië in de goede ouden tijd van Victor Ido.

Omlag van boek Koloniale oorlogen in IndonesiëNederlands Indië, goede oude tijd, tempo doeloe – het is inmiddels lang geleden, dat koloniale verleden van Nederland.  Het lijkt nu voor de meeste Nederlanders weg te zakken in vergetelheid, zoals ik al eens schreef.

Die tijd was trouwens lang niet altijd goed voor de oorspronkelijke bewoners van Indonesië. Nederlands geschiedenis daar is vol van geweld en uitbuiting. Piet Hagen heeft het aantal oorlogen in Indië geteld en komt tot zo’n vijfhonderd ‘min of meer afgebakende militaire confrontaties’.

Het boek Oost-Indische dames en heeren (uit het einde van de negentiende eeuw) gaat niet voor niets voornamelijk over de koloniale elite. De oorspronkelijke bevolking komt slechts langs als dienstbode en koelie. De Indo’s, mensen van gemengde afkomst, maken wel deel uit van het verhaal, maar vooral in het laatste deel van het boek wordt duidelijk dat veel blanken op hen neerkeken.

Het verleden is vaak niet de goede oude tijd, die we er zo graag van maken.

Meer Nederlands Indië op dit weblog

Andere tijden: schoolbank

2 comments

Foto van deel schoolbank met kroontjespen, inktpot en inktlap

Doetinchem 2015

Het waren andere tijden: de schoolbanken van hout, ze hadden een inktpot en we schreven met een kroontjespen. Om de pen af te vegen was er de inktlap. Over inkt en de inktlap schreef ik al eerder op dit weblog.

Kinderboeken voor Indië

one comment

Foto van leesboekje

’s Hertogenbosch 2015

Niet alleen de Nederlandse literatuur werd beïnvloed door Nederlands Indië, zoals we gisteren zagen,  ook de leesboekjes voor kinderen werden voor Indië aangepast, zoals het boekje op de foto laat zien.

De leesplank voor Indië stond al eerder op dit weblog.

De bekende illustrator Cornelis Jetses tekende ook veel voor de boeken voor Indië. Hier een aantal voorbeelden.

Written by Bert Ernste

januari 31st, 2017 at 6:26 am

Madrid: oude zuil

one comment

Foto van kop van oude zuil

Madrid (Spanje) 2013

Written by Bert Ernste

oktober 6th, 2016 at 5:26 am

Selectieve opwinding rond onthoofdingen

one comment

Uitstalling van hoofden van de bende van Lampião. Bron Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Lampi%C3%A3o

Brazilië 1938

In eerste instantie was ik – net als iedereen – geschokt door de onthoofdingsfilmpjes van Islamitische Staat (IS). Toch kreeg ik al snel een ongemakkelijk gevoel bij de nogal pavloviaanse reactie daarop: ‘barbaars’, ‘primitief’, ‘schokkend’. En daarna: ‘bombarderen!’ In het verleden hebben onze bombardementen alleen maar ellende gebracht.

De verontwaardiging over de onthoofdingen door IS kwam pas op, toen er Westerlingen werden onthoofd. Eerdere onthoofdingen in Syrië van een aantal niet-Westerse gevangenen door de Free Syrian Army (vermeend gematigde rebellen waarmee het Westen zaken doet in de strijd tegen het bewind van president Assad) kregen in het Westen geen (media)aandacht. Dat is cynisch.

Ook is de nadruk op de barbaarsheid van dood door onthoofding nogal selectief. Is de dood van onschuldige burgers door aanvallen met drones, of door ongerichte bombardementen minder erg?

Onthoofdingen spreken onze angsten meer aan dan technologische oorlogvoering, waarbij de schutter op afstand blijft: hoog in de lucht bij bombardementen (naderhand een biertje in de kantine van de basis), ver weg aan de andere kant van de wereld in het geval van drones (als de dienst erop zit, gewoon naar huis), of vele kilometers ver op een schip in het geval van kruisraketten. Door van ver komende stukken metaal uiteen gereten te worden, is net zo erg als van dichtbij vermoord te worden.

Ongemakkelijk is ook de suggestie van veel politici en media dat deze onthoofdingen specifiek zijn voor deze terroristische groepering. De boodschap (vaak impliciet, maar ook expliciet) is dat de daders primitief en barbaars zijn. Kortom: onmensen. In hun motieven hoef je je dan niet meer te verdiepen. IS is evenwel alles behalve primitief en gaat weloverwogen te werk.

Onthoofdingen komen ook in onze geschiedenis volop voor. In 1945 onthoofdden Amerikanen een Japanner en poseerden met het afgehakte hoofd uitgestald op een tank. In 1991 deden Amerikanen hetzelfde met een Irakees. Tot in de jaren zestig gebruikten de Europeanen in hun koloniën onthoofdingen om vrijheidsbewegingen af te schrikken. Meer over onthoofdingen in de geschiedenis hier en hier.

Velen zullen het bovenstaande lezen als het goedpraten van de onthoofdingen. Dat is natuurlijk klinkklare onzin. Het doden van onschuldige burgers is nooit en te nimmer goed te praten. Laten we onze (media)aandacht en onze verontwaardiging echter niet beperken tot onthoofde onschuldige Westerse burgers.  Meer.

De foto hierboven uit 1938 is gemaakt in Brazilië waar de autoriteiten lang jacht maakten op de bende van Lampião en Maria Bonita (Mooie Maria). De bendeleden werden onthoofd en de hoofden tentoongesteld.

Meer commentaren

Brazilië heroverd op de Hollanders (roman)

leave a comment

Omslag boek Johan Maurits van NassauDe roman Johan Maurits van Nassau van Paulo Setúbal vertelt het verhaal van de opstand van de Portugezen en Brazilianen tegen de Hollandse overheersing in Brazilië. Dat was in het perspectief van Setúbal een bevrijdingsstrijd.

Tijdens de tachtigjarige oorlog tegen Spanje veroverden de Nederlanden een deel van Brazilië op de Portugezen. Formeel op de Spanjaarden, want die hadden Portugal ingelijfd en de Nederlanden vochten voor onafhankelijkheid tegen Spanje. Holland zwaaide van 1624 tot 1654 de scepter in het belangrijkste deel van Brazilië.

Nederlands Brazilië heeft betrekkelijk weinig sporen nagelaten in de Nederlandse geschiedschrijving. Wel is er het Mauritshuis, dat gebouwd is door prins Johan Maurits van Nassau, die diende als gouverneur van Nederlandse Brazilië. In 1647 verscheen Rerum per octennium in Brasilia van geschiedschrijver Caspar van Baerle (Barlaeus) over het bewind van Johan Maurits. Rechtsonder uit dat boek het wapen van Mauritsstad, genoemd naar de gouverneur. Het is een illustratie door schilder Frans Post. [ Meer ]

In Brazilië leeft de geschiedenis van Hollands Brazilië veel meer, zoals blijkt uit dit artikel.

Literatuur
Wapen van MauritsstadIn de literatuur is er een vrij recent boek van Vinco David over die tijd: Achter het riet. Ouder is Donja Saskia en haar prins van P.J. Risseeuw (uit 1975). Onlangs vond ik een nog veel oudere roman over die periode in de Nederlandse en Braziliaanse geschiedenis: Johan Maurits van Nassau door Paulo Setúbal. Het is geschreven vanuit het Braziliaanse perspectief: de (bevrijdings)strijd tegen de Hollandse bezetter. Het boek is van 1925, de vertaling uit het ‘Portugeesch’ door R. Schreuder en J. Slauerhoff verscheen in 1933.

In de inleiding van Johan Maurits van Nassau zegt vertaler Schreuder dat Brazilië onder Nederlands regime beter afgeweest zou zijn, als de West-Indische Compagnie waar Hollands Brazilië onder viel niet zo inhalig was geweest en immigratie vanuit Noord-Europa had gestimuleerd, “het middel om het land de juiste mentaliteit en het noodige doorzettingsvermogen te verschaffen. Dat zij daarentegen tot vulling harer geldkisten den slavenhandel dreef en bevorderde, en het land overstroomde met negers welk ras Brazilië tot op de huidigen dag in haar voortgang heeft gehinderd.” Dat is duidelijk geschreven in andere tijden …

Dit doet aan het boek overigens weinig af, want dat gaat voornamelijk over het samenspannen van Portugezen en geboren Brazilianen tegen het Hollandse bewind met een liefdesverhaal als extra. Ondanks de titel gaat Johan Maurits van Nassau dus nauwelijks over Johan Maurits zelf. De opstand tegen de Hollanders leidt uiteindelijk tot de slag van Guararapes, waar de Hollanders definitief verslagen worden.

Voor wie geïnteresseerd is in de Nederlandse geschiedenis in Brazilië is het een aardig boek. Het geeft een beeld van die tijd gezien vanuit (nationalistisch) Braziliaans perspectief met zijn politieke gekonkel tussen verschillende groepen en is als zodanig een tegenhanger van het hierboven genoemde Donja Saskia en haar prins. De strijd tegen de Hollanders wordt afgeschilderd als een bevrijdingsstrijd, waarbij de Hollanders vanzelfsprekend worden zwart gemaakt. De vertaler waarschuwt de lezer daarvoor in de inleiding. ‘De Hollanders waren heus zo slecht niet.’ Als literatuur stelt het boek niet zo veel voor.

Meer  boeken Brazilië | Meer Brazilië

Weet u nog? De inktlap

one comment

Foto van inktlap en inktpot in schoolbank

Doetinchem 2014

Foto van oude schoolbankenWeet u nog van de houten schoolbanken en de kroontjespen? Van het inktpotje in de tafel met een schuifje om het af te sluiten? En van de inktlap om de pen aan af te vegen?

Meestal werd de inktlap door je moeder gemaakt van restjes stof, afgewerkt met een oude knoop, al kwamen er in mijn jeugd ook commerciële inktlappen op de markt met Disneyfiguren. Het was de tijd voordat de balpen (ballpoint) gemeengoed werd en we nog schreven met echte inkt.

Bovenstaande inktlap en schoolbank trof ik aan in het Stadsmuseum Doetinchem.

We zijn hier in de jaren vijftig en zestig van vorige eeuw.

Written by Bert Ernste

september 7th, 2014 at 6:28 am

Opstand tegen de Fransen: Utrecht

leave a comment

Foto van herdenkingsplaquette

Utrecht 2013

Bovenstaande gedenkplaat is te vinden in Utrecht bij de Bijlhouwersbrug op het Ledig Erf in Utrecht. Hij herdenkt het vertrek van de Fransen uit Utrecht op 28 november 1813.

Ik weet niet hoe uw geschiedenisles op school was, maar als ik voor mijzelf spreek, moet ik zeggen dat de Franse tijd, toen Nederland deel uitmaakte van het Franse rijk van Napoleon (1795 – 1813), weinig tot mij is doorgedrongen. Ik weet nog net dat een neef van keizer Napoleon hier staatshoofd was en dat we aan die tijd een aantal gebouwen* en diverse moderniseringen** te danken hebben, maar de Franse tijd staat mij desondanks niet bij als een belangwekkende periode.

Ligt dat aan mijn geschiedenisonderwijs, heb ik gewoon niet goed opgelet op school, of is het omdat we weliswaar tegen de Franse overheersing waren, maar ook profiteerden van diverse moderniseringen die de Fransen doorvoerden? Of omdat we, dat wil zeggen een deel van de Nederlanders die democratisering wilden (de Patriotten), de Fransen aanvankelijk zelf hadden uitgenodigd of in ieder geval gesteund? In mijn geheugen is het een wat onbestemde periode gebleven.

Schilderij van intocht van kozakkenOnlangs herlas ik een boekje spelend in die tijd, dat ik in mijn jeugd moet hebben gelezen: Van Hollandse jongens in de Franse tijd door W.G. van de Hulst. Een jongensboek, waarin de zoon van een tegenstander van het Franse regime zich dapper gedraagt, terwijl zijn broer als dienstplichtige van het Franse leger de barre terugtochtocht van Napoleons leger uit Rusland mee heeft gemaakt. Met de nederlaag is Rusland zijn Napoleons dagen geteld. Nederland wordt bevrijd van de Fransen door Kozakken uit Rusland. Op het schilderij hiernaast de intocht van de Kozakken in Utrecht.

Ook in Van Hollandse jongens in de Franse tijd is men blij met het einde van de Franse overheersing, maar tevens wel tevreden met een aantal van de Franse vernieuwingen.

Terzijde: veel jeugdboeken uit die tijd waren nogal moralistisch. De keuze tussen goed en kwaad werd scherp verbeeld, al viel het me in Van Hollandse jongens in de Franse tijd wel mee.

De bevrijding van de Franse overheersing is herdacht tot aan de eerste wereldoorlog (1914). Daarna werd dat ongepast geacht.

* In Utrecht staat bijvoorbeeld het paleis van Louis Napoleon. Later werd dit de universiteitsbibliotheek, voordat deze verhuisde naar De Uithof.

** Invoering van de eerste Grondwet, het Burgerlijk Wetboek, de Burgerlijke Stand, de dienstplicht, het kadaster, achternamen, huisnummers en standaardmaten en -gewichten: de kilo, meter en liter.

Gisteren op dit weblog een monument in Madrid voor de opstand aldaar tegen de Fransen.

Meer foto’s

Opstand tegen de Fransen: Madrid

leave a comment

Foto van monument in Madrid

Schilderij van heftige gevechten tijdens de opstandMadrid (Spanje) 2013

Bovenstaand monument in Madrid is gewijd aan de opstand van de tweede mei 1808, toen Madrid in opstand kwam tegen de Franse bezetting. Een verstild monument voor een heftige strijd, zoals het schilderij rechts laat zien.

Het was de tijd dat de Fransen onder Napoleon probeerden om Europa te veroveren. De opstand leidde tot een brute onderdrukking door de Fransen van de opstand, die weer leidde tot de Spaanse onafhankelijkheidsoorlog (Peninsular War).

Morgen op dit weblog een (vergeten?) monument over de Franse tijd in Utrecht.

Meer foto’s

Written by Bert Ernste

augustus 4th, 2014 at 7:22 am