In het voormalige Portugese koloniale rijk namen de Kaapverdische eilanden een bijzondere plek in. Toen de Portugezen er aankwamen, waren de eilanden onbewoond en de Portugezen wilden er -net als op de Azoren- een volledig blanke kolonie vestigen. Het eiland Santiago werd evenwel een doorvoerhaven van slaven, waardoor een grote zwarte bevolkingsgroep ontstond. De tien eilanden van de archipel zijn onderling sterk verschillend. De roman Aan de familie Trago van Germano Almeida speelt zich af op Boa Vista, een dor eiland dat wel wat op een woestijn lijkt. Zout is de enige natuurlijke hulpbron van het eiland. Armoede is op Boa Vista dan ook troef, maar de bevolking is volgens Almeida, die zelf van São Vicente is, verrassend opgewekt en vol humor. Heel anders dan de Portugezen met hun fado en saudade. São Vicente is het meest kosmopolitisch van de eilanden van Kaapverdië.
Aan de familie Trago is de tweede roman van Almeida, die in het Nederlands is vertaald. De ander is Het testament van senhor Araújo. Aan de familie Trago vertelt het verhaal van Pedro Trago, die zich volgens eigen zeggen vanwege een vrouw (of was het vanwege een paard?) op Boa Vista vestigt en daar een in- en exportbedrijf vestigt. De verteller, een nakomeling van Pedro Trago, probeert de familiegeschiedenis te reconstrueren. Dat valt niet mee, want de herinnering van de mensen rond Pedro Trago verschilt nogal en niet alles wordt verteld.
Zo weet de verteller niet zeker of hij een kleinzoon van Pedro Trago is, of een achterkleinzoon. Hij is de kleinzoon van een dienstmeisje van de Trago’s, maar het is niet helemaal duidelijk of zijn vader verwekt is door de oude Pedro, of door diens zoon Sefarim. Pedro Trago wordt met het klimmen van de jaren seniel en steeds hitsiger, waardoor het uiteindelijk noodzakelijk wordt om hem op te sluiten. Later in het boek zien we het verval van de eens zo grote Pedro Trago. Waar de verteller de werkelijkheid niet geheel kan achterhalen, vult hij die aan met zijn fantasie, die dan achteraf vaak ook nog blijkt te kloppen.
Dat levert een boeiend portret op van de samenleving van Boa Vista en Kaapverdië. Duidelijk anders dan in het moederland, anders ook dan in de rest van Portugees Afrika, voor wie boeken uit Angola en Moçambique leest. Interessant is bijvoorbeeld hoe de bevolking van Boa Vista uit Portugal gedeporteerde tegenstanders (onder andere Vrijmetselaars) van het regime in Portugal, de Estado Novo van Salazar, met veel achting (het zijn toch Portugezen) en interesse ontvangt. Men is in Kaapverdië ver van het moederland en de politieke strijd verwijderd.
Aan de familie Trago gaat, ook volgens de schrijver, uiteindelijk niet zo zeer over de familie Trago, maar over de cultuur van Boa Vista en Kaapverdië. Uit de onderling vaak verschillende verhalen van de betrokkenen ontstaat geleidelijk een beeld van het leven op Boa Vista met zijn overspel, de grote familiebanden en de kleinheid van een eilandsamenleving.
Almeida zei jaren terug bij een bezoek aan Rotterdam, waar veel Kaapverdianen wonen, dat hij het van groot belang vindt om de herinnering aan de cultuur van Kaapverdië te bewaren, vooral sinds in de jaren negentig een partij aan de macht kwam, die door liberalisering en privatisering veel cultuur kapot heeft gemaakt.
Kaapverdië heeft zich altijd moeten richten op het buitenland. Het was doorvoerhaven van de slavenhandel, later diende het als tussenstop voor de grote vaart en voor tussenlandingen voor vluchten vanuit Europa naar Zuid-Amerika. Nu die tussenstops niet meer nodig zijn, zoekt Kaapverdië het in het toerisme. Almeida zei in Rotterdam dat hij daar gemengde gevoelens over had. De mensen in zijn boeken zijn arm, maar netjes gekleed en zelfbewust. Die trots slijt nu weg onder invloed van het toerisme. Vroeger kende Kaapverdië geen bedelaars, nu wel.
Aan de familie Trago is een mooi, kabbelend boek, zonder groots drama, hoewel er genoeg gebeurt. Germano Almeida noemt zich dan ook liever verhalenverteller dan schrijver. Schrijver vindt hij een pretentieuze term.
Germano Almeida, Aan de familie Trago, De Geus € 7,90 (paperback).
Blik op Portugal oktober 2011