Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Utrecht 2021

Als kind woonde ik kort in Nederlands Nieuw-Guinea, Nederlands laatste kolonie in ‘de Oost’. In Manokwari in de zogenoemde Vogelkop en in Hollandia, de hoofdplaats.

Hoe jong ik ook was (11) en hoe kort ons verblijf daar ook duurde (een klein jaar), het was een ervaring die me bijgebleven is. Daarom op dit weblog en op mijn website regelmatig aandacht voor het gebied, dat in 1963 is ingelijfd bij Indonesië. De lokale bevolking plukt er nog steeds de wrange vruchten van.

Ik heb thuis nog steeds diverse souvenirs uit Nieuw-Guinea zoals het houtsnijwerk hierboven, dat helaas door verhuizingen te lijden heeft gehad. De breuken zijn niet zo mooi gelijmd. Voor de herinneringen maakt dat niet veel uit.

Hieronder haarversiering uit Nieuw-Guinea en een postkaart uit de koloniale tijd.

Utrecht 2021

Londen (Engeland) 2019

Standbeeld van Gandhi in Londen.

Sommigen willen van Gandhi’s beelden af, omdat hij zich in zijn jonge jaren discriminerend heeft uitgelaten over zwarte mensen.

De geschiedenis herzien met een minder ‘witte bril’ is hard nodig, maar men zou niet uit het oog moeten verliezen dat ook helden maar mensen zijn, die fouten maken en een ontwikkeling doormaken.

Meer over Mahatma Gandhi op Wikipedia (bron portretfoto) en Historiek.


Brussel (België) 2019

Op de traditionele manier uitgebeeld als machthebber: koning Leopold II van België, die Congo als kolonie in particulier bezit had en daar een schrikbewind hield.

Foto uit Alles OK! Draaien door schrijver-vlieger A. Viruly, die ook We vlogen naar Indië schreef.

Gisteren kerstmis op volle zee aan boord van de Indrapoera op weg naar Indië, vandaag aandacht voor de recordvlucht van de Pelikaan in 1933: in vier dagen met de kerstpost van Amsterdam naar Batavia.

Ook al, omdat mijn vader, die aan boord van de Indrapoera was, mij wel eens verteld heeft over die recordvluchten.

Eigenlijk had de postvlucht met kerstpost in 1933 uitgevoerd moeten worden met de speciaal geprepareerde Zilvermeeuw, maar die bleek op het laatste moment defect. In aller ijl werd de Pelikaan klaar gemaakt, die de vlucht succesvol uitvoerde, ondanks dat het vliegtuig langzamer was.

De kerstpost kwam op tijd aan en de Pelikaan was vóór het nieuwe jaar weer terug op Schiphol.

Die vier dagen voor de vlucht naar Indië was een hele verbetering vergeleken met de eerste postvlucht van Amsterdam naar Batavia in 1924, die ruim 127 vlieguren kostte, verdeeld over twintig dagen met negentien tussenlandingen.

Dat gebeurde met een eenmotorige Fokker F-VII. Het was een experiment, de terugreis deed het vliegtuig in onderdelen per schip. Hieronder een foto van het aan boord hijsen van de romp.

Batavia (Nederlands Indië) (waarschijnlijk) 1924-’30

In een fotoalbum van mijn grootmoeder vond ik de foto hierboven met als bijschrift: ‘Het graf van den landverrader Pieter Erberveld’.

De tekst op het afschrikwekkend bedoeld monument:

Het gaat niet om het graf van Erberveld, maar om de muur van zijn huis dat als vergelding verwoest was en waar niemand meer mocht bouwen. Een uitgebreid citaat van Wikipedia:

Pieter Erberveld (ook wel Pieter Erbervelt, Pieter Elberfeld of Peter Elberfeld, later ook aangeduid als Pangeran Pecah Kulit) (gedoopt te Batavia, 9 januari 1676 – gestorven aldaar, 12 april 1722) was een welvarend Indo-Europese inwoner van Nederlands-Indië, in de hoofdstad Batavia, het latere Jakarta, die in 1722 terechtgesteld is. Zijn vader was een leerlooier uit Duitsland, zijn moeder was een christelijke vrouw uit Thailand.

In december 1721 werd Erberveld gearresteerd omdat hij leider zou zijn geweest van een samenzwering tegen de Vereenigde Oostindische Compagnie, de machthebbers in Nederlands-Indië. Het zou de bedoeling zijn geweest om op 31 december 1721 alle blanken in Batavia te vermoorden. Op 12 april 1722 werden hij en anderen hiervoor op wrede wijze geëxecuteerd. Zijn huis bij de Jacatraweg (tegenwoordig Jalan Jakarta) werd verwoest en aan de straatzijde werd een muur gemaakt met een gedenksteen met tekst in het Nederlands en in het Javaans met daarboven een doodskop, als een waarschuwing om niet in opstand te komen. In 1942 is deze muur door de Japanse bezetters gesloopt. Na de oorlog werd het monument herbouwd en naderhand verplaatst naar het Taman Prasasti Museum in Tanah Abang.

Bij de officiële versie van deze affaire zijn echter een aantal kritische kanttekeningen te plaatsen, zo lees ik hier (Engels). Boeiende geschiedenis.

O.M. de Munnick

Aneikloof (Sumatra) Nederlands Indië 1894

Tegeltableau van keramiek, in onderglazuur, voorstellende de Aneikloof op Sumatra, vervaardigd door Rozenburg in Den Haag, 1894.
Tableau is gemaakt als geschenk voor O.M. de Munnick bij zijn afscheid als gouverneur van Sumatra.

Op zoek naar informatie over mijn voorouder Owen Maurits de Munnick vond ik bovenstaande afbeelding van een tegeltableau in het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo.

Ik schreef op dit weblog eerder over hem en over een van zijn dochters, ‘oma Cor’, en hun Indische verleden.

Owen Maurits de Munnick schreef zijn memoires onder de titel Mijn ambtelijk verleden.

(Tegeltableau groter door erop te klikken.)


Utrecht 2017

Na de blogposts over koloniale tijd van gisteren en eergisteren nog een herinnering aan de tijd dat Europese mogendheden grote delen van de aardbol overheersten: een klok uit de negentiende eeuw, waarop de donker gekleurde medemens het zware werk verricht

Ik zag deze in het Centraal Museum in Utrecht. Volgens het bijschrift is het een pendule “au nègre”. Wellicht heeft het museum het Frans niet willen vertalen, om het inmiddels beladen woord ‘neger’ te vermijden.

Een vliegtuig van dit type zag ik als elfjarige knaap in 1962 vanuit het vliegtuig, waarin ik met mijn moeder en broer en zussen vanaf Biak in Nederlands Nieuw-Guinea naar Nederland vloog. Ik was diep onder de indruk en riep opgewonden naar mijn moeder dat ik de piloot kon zien zitten.

De DC8 waarmee we vlogen werd gescorteerd door drie Hawker Hunter toestellen van de Nederlandse luchtmacht, omdat Nederland toen verwikkeld was in een koloniaal oorlogje met Indonesië over het bezit van Nederlands Nieuw-Guinea. Nederland moest bakzeil halen en wij gingen twee jaar eerder dan voorzien weg uit Nieuw-Guinea. Nederlands Nieuw-Guinea werd Indonesisch.

Bovenstaande afbeelding is te zien op de omslag van het boek Koninklijke Luchtmacht in Nederlands Nieuw-Guinea door Gerard Casius en Frans Peter Schulte.

Opvallend is de staart van het voorste vliegtuig, die getooid is met de Morgenster, de vlag die Nederland had ingesteld met het oog op de nagestreefde onafhankelijkheid van Nederlands Nieuw-Guinea.

Op de derde afbeelding nog zo’n staart met Morgenster, gevonden bij dit artikel.

Bij datzelfde artikel ook een foto van een Nederlandse onderzeeboot, waarop diezelfde vlag wappert.

Het is dan ook volstrekt krankjorem dat Nederland (onder Indonesische druk) het voeren van die vlag op veteranendag heeft verboden. Het was indertijd gewoon een officiële vlag!

(Toevallig kwam ik onlangs op Historisch Hoek van Holland dit artikel tegen: Militairen naar Nieuw-Guinea.)

Meer Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua


Utrecht 2018

Onlangs kwam ik het boek van de foto hierboven tegen: Oost-Indische dames en heeren van Jan ten Brink. Het werd genoemd in Indië in de goede ouden tijd van Victor Ido.

Nederlands Indië, goede oude tijd, tempo doeloe – het is inmiddels lang geleden, dat koloniale verleden van Nederland.  Het lijkt nu voor de meeste Nederlanders weg te zakken in vergetelheid, zoals ik al eens schreef.

Die tijd was trouwens lang niet altijd goed voor de oorspronkelijke bewoners van Indonesië. Nederlands geschiedenis daar is vol van geweld en uitbuiting. Piet Hagen heeft het aantal oorlogen in Indië geteld en komt tot zo’n vijfhonderd ‘min of meer afgebakende militaire confrontaties’.

Het boek Oost-Indische dames en heeren (uit het einde van de negentiende eeuw) gaat niet voor niets voornamelijk over de koloniale elite. De oorspronkelijke bevolking komt slechts langs als dienstbode en koelie. De Indo’s, mensen van gemengde afkomst, maken wel deel uit van het verhaal, maar vooral in het laatste deel van het boek wordt duidelijk dat veel blanken op hen neerkeken.

Het verleden is vaak niet de goede oude tijd, die we er zo graag van maken.

Meer Nederlands Indië op dit weblog

In mijn boekenkast staat dit boek, afkomstig van een bibliotheek in het voormalige Nederlands Indië. Het gaat om De onderneming van Maxim Gorki. De uitgave is uit 1927. Wellicht was het boek van mijn overgrootmoeder, oma Cor.

Ons koloniale verleden ligt steeds verder achter ons, zoals ik eerder schreef.

Aan kinderboeken uit die tijd refereerde ik ook al eens, net als aan koloniale literatuur.

De koloniale variant van onze leesplank kreeg hier aandacht.