Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Den Haag (Zuid-Holland) 2019

Het zal met deze hutkoffer geweest zijn dat mijn vader in 1950 naar Nederlands Nieuw-Guinea ging met een compagnie mariniers. De leren handgreep is afgescheurd en vervangen door een ijzerdraadje. Dat soort reizen ging toen nog per schip, in dit geval de Tabinta. (Foto van schip afkomstig van Maritiem Digitaal.)

Het werk en verblijf op Nieuw-Guinea beschreef hij in dit artikel. Over een patrouilletocht langs de kust van Nieuw-Guinea maakte hij dit verslag. (Ingekorte, geredigeerde versie van Javapost.)

In 1961 – ’62 werd mijn vader nogmaals naar Nieuw-Guinea gestuurd, dit keer met gezin. Daarover schreef ik dit stuk. Toen ging de reis met het vliegtuig.

Op dit weblog besteede ik eerder aandacht aan zeereizen:

Passagiersschepen – Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 16

Passagiersschepen: de reis naar Indië

Nog even over passagiersschepen: de reis naar Indië

Sevilla (Spanje) 2018

De derde foto van het monumentale koloniale archief in Sevilla na die van gisteren en eergisteren.

Sevilla (Spanje) 2018

Nog een foto van het monumentale koloniale archief in Sevilla na die van gisteren.

Sevilla (Spanje) 2018

Een koloniaal rijk moet geregeerd worden, dus zijn er archieven. De koloniale rijken leverden gigantische rijkdom op, dus het Spaanse Archivo General de Indias is een monumentaal gebouw. (Morgen meer.)

Meer over het Spaanse koloniale rijk op Wikipedia. De prent (van Wikipedia) toont het vertrek van Columbus op zijn (geplande) reis naar India, waarmee hij Amerika ontdekte en de neergang van de oorspronkelijke bevolking, de indianen, begon.


Het boek 1491 van Charles C. Mann laat zien dat het westelijk halfrond veel dichter bevolkt was en dat de samenlevingen daar veel complexer waren dan werd aangenomen. Warm aanbevolen.

Zie ook: Mysteries van de wereld: beschaving in het regenwoud op mijn website over een Britse ontdekkingsreiziger die in het regenwoud op zoek gaat naar een verdwenen beschaving.


O.M. de Munnick

Aneikloof (Sumatra) Nederlands Indië 1894

Tegeltableau van keramiek, in onderglazuur, voorstellende de Aneikloof op Sumatra, vervaardigd door Rozenburg in Den Haag, 1894.
Tableau is gemaakt als geschenk voor O.M. de Munnick bij zijn afscheid als gouverneur van Sumatra.

Op zoek naar informatie over mijn voorouder Owen Maurits de Munnick vond ik bovenstaande afbeelding van een tegeltableau in het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo.

Ik schreef op dit weblog eerder over hem en over een van zijn dochters, ‘oma Cor’, en hun Indische verleden.

Owen Maurits de Munnick schreef zijn memoires onder de titel Mijn ambtelijk verleden.

(Tegeltableau groter door erop te klikken.)


In 1962 moest Nederland haar laatste kolonie in de Oost overdragen aan Indonesië (via een tussenbewind van de Verenigde Naties). In de jaren daarvoor had Nederland hard gewerkt aan de ontwikkeling van Nederlands Nieuw-Guinea met het oog op onafhankelijkheid.

In die context speelt de roman Norman van Merel Hubatka. Hoewel een roman is het boek gebaseerd op het ware verhaal van Merel Hubatka’s vader, die in het boek Norman Taborsky heet.

Taborsky is bestuursambenaar, die in het binneland van Nieuw-Guinea ontwikkeling probeert te brengen. Vanwege de gebrekkige communicatie heeft hij bij zijn werk onder de papua’s bijna geen weet van de internationale ontwikkelingen, die uiteindelijk leiden tot de overdracht van Nieuw-Guinea. De Verenigde Staten willen Indonesië te vriend houden om te vermijden dat dat land de kant van de Sovjet-Unie kiest. Het is de tijd van de koude oorlog.

Norman schakelt tussen het internationale politieke toneel (met onder meer minister van buitenlandse zaken Joseph Luns en het beleid van de Verenigde Staten onder Kennedy) en het werk van Taborsky onder papua’s.

Wat mij betreft had het werken in het binnenland en Taborskys omgang met de lokale bevolking nog wel wat meer ruimte mogen krijgen, maar het is een zeer lezenswaardig boek dat de aandacht alle bijna driehonder pagina’s weet vast te houden.

Hopelijk vindt dit boek dankzij de romanvorm een breder publiek dan alleen de mensen, die geïnteresseerd zijn in onze voormalige kolonie. Het is toch vreemd dat we in Nederland zo weinig belangstelling hebben voor Nederlands Nieuw-Guinea en hoe het er aan toe gaat in het gebied sinds ons vertrek. Zó lang geleden is het niet.

Zie ook: Nederland druipt af over Met stille trom van F. Springer.

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis

Het is vreemd dat we in Nederland zo weinig horen over onze laatste kolonie in de Oost (tot 1962). Journalisten hebben nog steeds nauwelijks toegang tot het gebied. Het is dan ook te prijzen dat Aprila Wayar romans schrijft die spelen in West Papua. Helaas zijn haar boeken voor zover ik kan nagaan in Nederland niet verkrijgbaar.

Wayar schrijft in het Bahassa Indonesia. Haar boek Mawar Hitam Tanpa Akar is (als enige?) vertaald in het Engels, onder de titel Rootless black roses. Het verhaalt over het dagelijks leven in West Papua, dat zucht onder een onderdrukkend regime, waar de lokale bevolking een gediscrimineerde minderheid dreigt te worden (of al is) door de immigratie van andere etnische groepen uit de rest van Indonesië. De politiek en de onderdrukking sijpelen onvermijdelijk door in het leven van alledag. Voor wie geïnteresseerd is in West Papua beslist een aanrader.

Na Rootless black roses schreef Wayar Dua Perempuan (Two Women) en, zoals ik nu pas ontdekte, Sentuh Papua, 1500 Miles, 153 Hari, Satu Cinta (Touch Papua, 1500 Miles, 153 Days, One Love). Dit boek verhaalt over werk en (liefdes)relaties van een Nederlandse freelance journalist, die undercover door West Papua reist, omdat hij geen journalistenvisum voor het gebied kreeg.

In het boek laat Wayar zien dat veel journalisten in West Papua alleen functionarissen van de overheid en veiligheidsdiensten interviewen en de kant van de lokale bevolking zwaar onderbelichten. In West Papua zijn de risico’s voor journalisten groot.

Hoewel het een roman is, is deze voor meer dan 90 procent waar, zegt Wayar in interviews.

Sentuh Papua, 1500 Miles, 153 Hari, Satu Cinta is bij mijn weten niet vertaald en ik lees geen Bahassa Indonesia, dus ik baseer mij op artikelen over het boek, zoals bijvoorbeeld deze recensie uit de Jakarta Post (registreren nodig) en deze transcriptie van een radio-interview.

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis

Dit is een gietijzeren wapenbord zoals die vanaf circa 1850 door Nederlandse marineschepen langs de kusten van Nieuw-Guinea werden geplaatst om de Nederlandse aanspraken op het gebied te markeren. Deze stond aan de Geelvinkbaai (nu Teluk Cenderawasih). Hij is te vinden in de collectie van de Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen. De foto vond ik in: W.F.J. Mörzer Bruyns, Met de Triton en Iris naar Nieuw-Guinea. De reisverhalen van Justin Modera en Arnoldus van Delden uit 1828, Walburg Pers 2018.

Hieronder een fragment uit J. van Oldenborgh, Verslag eener reis met Z.M. stoomer Batavia van Ternate naar de Noord- en Noord-westkust van Nieuw-Guinea, gepubliceerd in 1882:

De mariniers droegen een Nederlandsche vlag en een wapenbord en zoo waren wij weldra geland.

Men ontving ons klaarblijkelijk zeer vriendschappelijk. In minder dan geen tijd waren wij door 2 à 300 inlanders omringd. Eenige hunner namen water in den mond en spoten ons daarmede in het aangezigt, nadat het in den mond met een zich aldaar bevindende sirihpruim in aanraking was geweest, een zeer vieze welkomsgroet, waaraan wij ons echter onderwierpen.

Anderen bragten klappers en sagokoeken aan, die wij aannamen en waarvoor wij eenige kleine geschenken in de plaats gaven. Alles ging gepaard met een woest geschreeuw en getier, terwijl er vooral groote neiging bestond onze geweren tegen hunne vrouwen te ruilen; althans moesten wij dat uit hun gebaren opmaken. Niemand echter raakte ons aan. Eerst na eenigen tijd onstond er eenige stilte, en konden wij hun aan het verstand brengen, wat wij met het wapenbord wilden doen.

Onmiddelijk werd er een groote paal gehaald, die op het eenigzins hoog gelegen strand of duin, dat wij van uit het schip reeds als de meest geschikte plaats hadden uitgekozen, in den grond werd gegraven; Hierna wisten wij den inlanders te beduiden, dat zij neder moesten knielen, waartoe wij zelf het voorbeeld gaven, en toen er door dit knielen een weinig minder gedrang was, werd het wapenbord aan den paal bevestigd, een Nederlandsche vlag er naast geplaatst, terwijl er rondom een kring werd getrokken, buiten welken een menigte geschenken als messen, kralen, spiegeltjes, kains enz. werden uitgespreid. Nu werd hun zoo goed en zoo kwaad als ’t ging aan ’t verstand gebragt, dat de geschenken voor hen waren, doch dat vlag en wapenbord niet mogten worden weggenomen. Hierop riepen wij driemaal hoerah, waarmede de inlanders vrolijk instemden, en onmiddelijk hun sirih en water besproeijing weder begonnen, terwijl anderen op de geschenken aanvielen en zooveel zij maar grijpen konden wegbragten. Aan eenige der oudsten werden nog eenige Nederlandsche vlaggen uitgedeeld en voor hen op de praauwen geplaatst, terwijl wij hun trachtten te beduiden, dat als er een schip kwam, zij dan met die vlaggen aan boord moesten komen. Of zij dit begrepen hebben betwijfel ik eenigzins.

(Aanvulling 2022:) Hieronder een foto van de genoemde ‘stoomer’ Batavia (tenminste dat vermoed ik).

Hr.Ms. Batavia voor de rede van Lhokseumawe Bron

> Meer Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua


Uit vervlogen tijden:

Nederlands Indië 1947

Vandaag, 15 augustus, is de jaarlijkse Indië herdenking. Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan en kwam er een einde aan de tweede wereldoorlog in Azië. Nederlands Indië was in die oorlog door Japan bezet, Nederlanders kwamen in kampen terecht. Veel vrouwen werden in soldatenbordelen ingezet als wat eufemistisch troostmeisjes werd genoemd. Het Japanse regime was vaak wreed.

Op NPO Focus een uitgebreid artikel met video’s over de Japanse bezetting: Hoe hebben Nederlanders de bezetting van Nederlands-Indië ervaren?

Veel Nederlanders weten maar weinig af van deze ‘tweede dodenherdenking’ in augustus. Ellen Deckwitz schreef daar een lezenswaardige column over: Te lang stil.

Na de Japanse capitulatie werd de oude orde van koloniale overheersing over Nederlands Indië niet hersteld. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Indonesië uit, waarop Nederland reageerde met de zogenoemde politionele acties, die gewoon een nare koloniale oorlog waren. De herdenking van in Nederlands Indië gevallen militairen is daarom omstreden.

Fotoalbum
Een oom van mij ging na de oorlog ook als miltair naar Indië. In een fotoalbum van hem vond ik bovenstaand papier dat door de decoratie lijkt te refereren aan kerstmis. ‘In onderlinge samenwerking met de Ned. Ind. burgery, Rode-Kruis en ‘NIWIN’’, zo vermeldt het biljet. NIWIN staat voor Nationale Inspanning Welzijnsverzorging Indië. Die organisatie zorgde voor het welzijn van Nederlandse militairen in Indië. Het waren de nadagen van Nederland in Indië.

Mijn oom was achteraf trouwens nogal kritisch over ons optreden in Indië.

Een paar foto’s uit zijn Indische album:

Tandjong Priok (Nederlands Indië) 1947
 

Nederlands Indië 1947
 

Tjiseeng (Nederlands Indië) 1947

Manokwari (Nederlands Nieuw-Guinea) rond 1960

Om deze korte serie met herinneringen aan onze laatste kolonie in ‘de Oost’ te besluiten een ansichtkaart, die ik een album van mijn ouders vond.

In 1961 woonde ik kort in Manokwari, waarna we verhuisden naar Hollandia, de hoofdstad van Nederlands Nieuw-Guinea.

In 1962 vertrok Nederland uit het gebied en na een tussenbewind van de Verenigde Naties werd de westelijke helft van Nieuw-Guinea Indonesisch. De oostelijke helft is een zelfstandig land, Papua New Guinea. Het Indonesische bewind heeft de lokale bevolking van onze kolonie weinig goeds gebracht. Onderdrukking, discriminatie en marginalisatie is het lot van de papua’s.

Meer herinneringen aan Nieuw-Guinea