Brazilië, West-Papua, media en meer
Alle respect voor individuele sportprestaties, maar geven we alleen nog aan goede doelen, als er een happening omheen wordt georganiseerd? Is de goede zaak zélf niet goed genoeg meer?
> Zie ook: Hekel aan goede doelen
> Zie ook: Ondertussen deed KWF Kankerbestrijding weinig aan het ontmoedigen van roken
São Paulo 2016
Jaren geleden schreef ik dat ik blij was in Brazilië goede (ongezoete) pindakaas te hebben gevonden. Als je langer in het buitenland verblijft, krijg je vaak zin in bekende smaken ‘van thuis’.
Dit jaar kon ik mijn vertrouwde pindakaas in Brazilië niet meer vinden. Na het nodige zoeken ontdekte ik dat pindakaas (pasta de amendoim) hier nu tot de superfoods (‘fitness food’) wordt gerekend en ook verkocht wordt in winkels die voedingssupplementen en energiedranken verkopen. De verpakking is aan deze nieuwe markt aangepast, de pindakaas is dezelfde.
Ik vind het maar vreemd staan op mijn ontbijttafel, die kreet ‘Power 1 One’. Toch anders dan de pindakaas van Arretje Nof, het reclamefiguurtje van Calvé. De achternaam van Arretje is de afkorting van Nederlandse Oliefabriek. Johan Fabricius schreef een aantal boekjes over hem:
São Paulo (SP) Brazilië 2015
Daar zit je aan een lekker kopje koffie en dan valt je oog op de slogans op de suikerzakjes: ‘Leef intens’, ‘Een eenvoudige glimlach verandert alles’, ‘Houd het simpel’, ‘Laat kinderen schaterlachen’, ‘Vier elke overwinning’, ‘Omarm een goed doel’. Duh! Waar bemoeit de suikerfabrikant zich mee?!
Je komt het koffiehuis binnen nadat je op je werk gehoord hebt dat je die opslag niet krijgt, of – erger – dat je contract niet wordt verengd, je zoekt troost bij een kopje koffie en dan krijg je dit soort suikerzoete spreuken te zien. ‘Leef intens’, ‘Vier elke overwinning’. Niet leuk als je net een tegenslag hebt gehad.
Of je komt thuis nadat je relatie het heeft uitgemaakt. Je zet op zoek naar troost de televisie aan, zo’n ‘slimme’, in dit geval van het merk LG, die bij het opstarten tegen je roept ‘Life is good’. Daar weet LG dus helemaal niets van. Het is een klap in je verdrietige gezicht.
Bedrijfsleven, richt je op je kerntaak: het maken van een goed product, en bemoei je vooral niet met de beleving van de klant.
Sinds jaren heb ik het niet op goede doelen. Dat is begonnen met de professionalisering van de fondsenwerving. De grote organisaties voor goede doelen maken tegenwoordig allemaal gebruik van uiterst professionele marketingtechnieken. Die hebben ze geleend van de commerciële sector, compleet met alle verfoeilijke reclametrucs die daar bij horen: veel suggestie, weinig harde feiten.
Ze sturen je bijvoorbeeld een kleinigheid (ansichtkaarten of zo) in de hoop dat je vindt dat je daar iets tegenover moet stellen. Dat soort oneigenlijke reclame maakt die goede doelen ongeloofwaardig en leidt af van de zaak waar het werkelijk om gaat. Daar komt nog eens bij dat de aanzienlijke marketingbudgetten van de fondsenwervers vooral opgaan aan de concurrentie met andere goede doelen. Zonde van het geld.
Je voelt op je klompen aan dat je gemanipuleerd wordt door de trieste hongergezichtjes, door aandoenlijke oproepen van mensen met ziekte x, y of z, met zwaar opgepoetste cijfers over hoe goed ze wel hun geld besteden, en door bekende mensen die je oproepen geld te storten, al dan niet gepaard gaande met zogenaamd ludieke acties als de ‘ice bucket challenge’ (wat een akelige hype!), sponsorlopen of bergen opfietsen. Of met opgeklopte nationale inzamelingsacties, zoals recent voor de bestrijding van ebola. De hulporganisaties lijken overigens vaak meer met zichzelf bezig (€) dan met de doelgroep waar het om gaat.
Totaal ongeloofwaardig dus, wat recentelijk volop is bevestigd door berichten over de hoge beloningen van de topmensen van veel goede doelen en verschillende schandalen. Giro555 van de samenwerkende hulporganisaties blijkt ook al niet erg doelgericht.
Het toppunt is de manier waarop Vluchtelingenwerk vrijwilligers werft: met een beroep op het egoïsme van mensen. De website Parttimeheld.nl (de naam zegt het al) heeft het vooral over wat je zelf hebt aan vrijwilliger zijn voor Vluchtelingenwerk: je kunt er zelfs (parttime) held mee worden! Ofwel borstklopperij: kijk eens hoe goed ik doe! Het is onthullend dat de voldoening die vrijwilligerswerk geeft (op zich natuurlijk niets mis mee), nu het hoofdmotief wordt en niet meer het helpen van de ander. Dat gaat niet over fondsenwerving, maar laat goed zien hoe het marketingdenken zich meester heeft gemaakt van de bekende goede doelen.
Ondertussen zijn collectanten vandaag de dag vaak betaalde geldophalers, die getraind worden om je aan de praat te houden (‘relatie’ opbouwen) alsof ze tweedehands-autoverkopers zijn. En dat aan je voordeur of onverhoeds als je in het winkelcentrum loopt. De mededeling dat je niet geïnteresseerd bent, is meestal niet genoeg. “Waarom niet?” Mijn antwoord daarop is dat ze goed getraind zijn, maar dat ik nog steeds geen interesse heb. Dit soort collectanten wekt veel ergernis.
Een vervelende vorm van sociale druk komt van jeugdige collectanten die – vaak vergezeld van een ouder – aan de deur komen. Wie kan een jong kind weerstaan? Die sociale druk neemt nog toe als het bekenden uit de eigen buurt zijn. Op zich goed natuurlijk dat kinderen erop uit trekken voor een goed doel. Ook is er niets mis mee als die kinderen kennis maken met mensen die niet willen geven. Toch vind ik het lastig en eigenlijk een oneigenlijke manier van collecteren.
Laat mij in stilte die goede doelen steunen waarvan het werk mij aanspreekt, en spaar mij het marketingbombardement, de al dan niet betaalde collectanten en de nationale televisieacties. Ik kom dan als vanzelf uit bij kleinere stichtingen, grotendeels gerund door vrijwilligers.
Aanvulling april 2014: Bij Nietaandedeur.nl zijn stickers te verkrijgen om “op een nette manier duidelijk te maken dat je niet gestoord wilt worden”.
Aanvulling december 2018: Fondsenwerving goede doelen is een zinkend schip (De Volkskrant).
Aanvulling februari 2019: Seksueel misbruik is wijdverbreid bij goede doelen – en de leiding kijkt vaak weg (Vrij Nederland)
“Internationale NGO’s waren ooit rebellenclubs. Nu zijn het bedrijven, middelgrote wereldspelers met honderden tot tienduizenden werknemers. Imago en ongestoorde financiering zijn van (over)levensbelang.”
Aanvulling 19 augustus 2021: Een goede analyse van de verwording van veel niet-governementele organisaties in Vrij Nederland (alleen die dag gratis te lezen): De goededoelenindustrie: hoe goede bedoelingen kunnen ontsporen.
Aanvulling 11 november 2021: Over collectes voor diverse vormen van kanker: De verheven status van kanker is verbazingwekkend (De Volkskrant)
Itanhaém (SP) Brazilië 2013
Gezondheid is bij uitstek een gebied waar veel onzin wordt verkocht en vele hypes de rondgang doen. De Zuid-Amerikaanse açaí-bes is daar een goed voorbeeld van. De vrucht die in Brazilië, Peru en Suriname groeit, zou rijk zijn aan anti-oxidanten en andere stoffen die gezondheid bevorderen. De bes zou ook kunnen helpen bij afvallen. De gezondheidseffecten van het consumeren van açaí zijn evenwel niet bewezen. Marketing lijkt de schuldige van de hype.
Dat neemt niet weg dat je de vrucht, althans afgeleiden ervan, vaak in gezondheidswinkels tegen komt en – zoals op de foto – op het Braziliaanse strand.
De Vereniging Eigen Huis biedt collectieve inkoop van energie aan. Een goed idee. Iedereen kan mee doen, ook niet-leden van de vereniging, zo stond in de e-mail van de werving. Om een offerte te krijgen moeten de cijfers van het energieverbruik worden verstrekt. Enige tijd later later valt een aanbod in de e-mailbrievenbus. Dan komt de aap uit de mouw: nu blijkt ineens dat lid worden van de Vereniging Eigen Huis toch nodig is om van het aanbod gebruik te maken. Weliswaar is het eerste jaar gratis, maar het is natuurlijk misleidend om te zeggen dat niet-leden ook mee kunnen doen.
De klacht over deze koppelverkoop en het feit dat de Vereniging Eigen Huis daar niet van meet af aan transparant over is, leidt tot excuses … voor “het verkeerde gevoel hebben gegeven”, niet voor de vuige marketingpraktijken.
Die marketingpraktijken gaan gewoon door, zo blijkt als ik – ondanks mijn klacht – opnieuw een aanbod voor collectieve inkoop van energie krijg. Dan blijkt ook nog eens dat de e-mails van de Vereniging Eigen Huis geen link hebben om van de mailing list te worden verwijderd.
Pardon? Een consumentenorganisatie die doet aan koppelverkoop zonder dat vanaf het begin te melden? En geen opt-outlink in de mailings?
Achteraf gezien was ik naïef om mee te doen, want ik had (toegegeven: jaren geleden) al eens een aanvaring met de Vereniging Eigen Huis gehad. Zij werkten samen met de verwarmingsfirma Feenstra Service. Leden kregen korting op diensten van Feenstra en de Vereniging deed elke twee jaar onderzoek naar het serviceniveau van die firma. Na een onthutsende serie slechte ervaringen met Feenstra vroeg ik dat onderzoek op. De Vereniging Eigen Huis wilde dat onderzoek niet overleggen. Hoogst waarschijnlijk deden ze dat onderzoek helemaal niet en was ook dat slechts marketingpraat.
Sponsoring door bedrijven is voor consumenten- en patiëntenorganisaties een potentieel hellend vlak.
rss