Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië 1938

In eerste instantie was ik – net als iedereen – geschokt door de onthoofdingsfilmpjes van Islamitische Staat (IS). Toch kreeg ik al snel een ongemakkelijk gevoel bij de nogal pavloviaanse reactie daarop: ‘barbaars’, ‘primitief’, ‘schokkend’. En daarna: ‘bombarderen!’ In het verleden hebben onze bombardementen alleen maar ellende gebracht.

De verontwaardiging over de onthoofdingen door IS kwam pas op, toen er Westerlingen werden onthoofd. Eerdere onthoofdingen in Syrië van een aantal niet-Westerse gevangenen door de Free Syrian Army (vermeend gematigde rebellen waarmee het Westen zaken doet in de strijd tegen het bewind van president Assad) kregen in het Westen geen (media)aandacht. Dat is cynisch.

Ook is de nadruk op de barbaarsheid van dood door onthoofding nogal selectief. Is de dood van onschuldige burgers door aanvallen met drones, of door ongerichte bombardementen minder erg?

Onthoofdingen spreken onze angsten meer aan dan technologische oorlogvoering, waarbij de schutter op afstand blijft: hoog in de lucht bij bombardementen (naderhand een biertje in de kantine van de basis), ver weg aan de andere kant van de wereld in het geval van drones (als de dienst erop zit, gewoon naar huis), of vele kilometers ver op een schip in het geval van kruisraketten. Door van ver komende stukken metaal uiteen gereten te worden, is net zo erg als van dichtbij vermoord te worden.

Ongemakkelijk is ook de suggestie van veel politici en media dat deze onthoofdingen specifiek zijn voor deze terroristische groepering. De boodschap (vaak impliciet, maar ook expliciet) is dat de daders primitief en barbaars zijn. Kortom: onmensen. In hun motieven hoef je je dan niet meer te verdiepen. IS is evenwel alles behalve primitief en gaat weloverwogen te werk.

Onthoofdingen komen ook in onze geschiedenis volop voor. In 1945 onthoofdden Amerikanen een Japanner en poseerden met het afgehakte hoofd uitgestald op een tank. In 1991 deden Amerikanen hetzelfde met een Irakees. Tot in de jaren zestig gebruikten de Europeanen in hun koloniën onthoofdingen om vrijheidsbewegingen af te schrikken. Meer over onthoofdingen in de geschiedenis hier en hier.

Velen zullen het bovenstaande lezen als het goedpraten van de onthoofdingen. Dat is natuurlijk klinkklare onzin. Het doden van onschuldige burgers is nooit en te nimmer goed te praten. Laten we onze (media)aandacht en onze verontwaardiging echter niet beperken tot onthoofde onschuldige Westerse burgers.  Meer.

De foto hierboven uit 1938 is gemaakt in Brazilië waar de autoriteiten lang jacht maakten op de bende van Lampião en Maria Bonita (Mooie Maria). De bendeleden werden onthoofd en de hoofden tentoongesteld.

Meer commentaren

Toen ik in de jaren ’70 van de vorige eeuw mijn middelbare school afrondde, zaten we midden in een culturele revolutie. De jongeren hadden de zitten regentenklasse de wacht aangezegd (geïnspireerd door Parijs 1968) en zouden het allemaal wel even anders gaan doen. De derdewereldbeweging, zoals dat toen heette, bloeide, want velen vonden dat de koloniën onafhankelijkheid verdienden, steunden bevrijdingsbewegingen en maakten zich sterk voor de ontwikkeling van arme landen. Ook in eigen land zou alles anders worden. Daar zat natuurlijk een flinke brok naïviteit in. De wereld bleek veel minder maakbaar dan we dachten.

Zelfs als ik dat in gedachten houd en besef dat veranderingen (veel) langer duren dan we toen in jeugdig optimisme dachten, blijft het mij frustreren dat sommige problemen blijven voortbestaan en dat de mensheid niet in staat is die op te lossen. Enkele voorbeelden.

Het Palestijnse probleem
De Palestijnen kunnen al zestig jaar hun recht op zelfbeschikking niet uitoefenen, omdat Israel de internationale rechtsorde en talloze VN-resoluties aan zijn laars lapt. De Verenigde Staten (al dan niet met bondgenoten) zijn landen om veel minder binnengevallen (Irak), maar Israel wordt buiten schot gelaten. Zie hier en hier.

Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua
Sinds Nederland haar laatste kolonie in de Oost, Nederlands Nieuw-Guinea (nu West Papua), in 1962 verliet, lijdt de lokale bevolking (de papua’s) onder het Indonesische regime, dat zijn legitimiteit baseert op de frauduleuze volksstemming van 1969. De situatie van de lokale bevolking, die inmiddels in de minderheid is, is erbarmelijk zoals talloze rapporten steeds weer aantonen. Zie hier en hier.

Inheemse volken: indianen
Ook de situatie van inheemse volken wereldwijd is een probleem dat maar niet weg gaat. Om mij te beperken tot mijn aandachtsgebieden: de indianen van Brazilië worden nog steeds verdrukt en dreigen het onderspit te delven tegen oprukkende sojaplantages (onder andere voor ons veevoer) en suikerrietplantages (onder andere voor onze biobrandstoffen). Dat oprukken gebeurt vaak gewapenderhand: pistoleiros bedreigen of vermoorden indianen en kleine boeren, die opkomen voor hun rechten. Zie hier en hier.

Dat niet alles zo eenvoudig op te lossen is als ik mijn jonge jaren in eindeloos optimisme meende, begrijp ik inmiddels. Maar kunnen we nou echt geen enkel van dergelijke problemen eens en voor altijd de wereld uithelpen?!

Aanvulling 9 december 2012: Lees over die vraag ook deze column van Thomas von der Dunk.

Meer columns

De spanning rond Iran stijgt. Een deel van de internationale gemeenschap (lees: de Verenigde Staten en vooral Israel) meent dat militair ingrijpen nodig is, omdat Iran bijna klaar is met een nucleair wapen. Dat is hoogst vreemd. Israel heeft sinds jaar en dag atoomwapens tegen het non-proliferatieakkoord in. Daar is nooit actie tegen ondernomen. Waarom nu wel optreden?

Volgens sommigen is dat omdat Israel een fatsoenlijk land is en Iran niet. Israel is inmiddels echter een schurkenstaat, die al meer dan veertig jaar resoluties van de Verenigde Naties aan zijn laars lapt, de Palestijnen gegijzeld houdt, disproportioneel reageert op aanslagen van de Palestijnen en ga zo maar door.

Dat Iran zich bewapent met zo’n buur is eigenlijk wel te begrijpen. Iran wordt afgeschilderd als de grote boosdoener in het Midden-Oosten. Daar zal veel van waar zijn, maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat we ook te maken hebben met sterk gekleurde informatie. Op de recente beschuldigingen van terrorisme tegen Iran is in ieder geval veel af te dingen.

Het lijkt erop alsof we via de media worden klaar gestoomd voor een nieuw militair avontuur in het Midden Oosten, opnieuw op wankele gronden. Hier een overzicht van mogelijke Iraanse dreigingen met als conclusie: die vallen wel mee en bombarderen helpt niet. Vijf redenen om Iran niet aan te vallen. Ook de moeite waard is dit artikel.

Meer commentaren

De Palestijnen willen erkenning als staat bij de Verenigde Naties. Volgens het recht op zelfbeschikking hebben de Palestijnen het volste gelijk een eigen staat op te eisen. Het conflict tussen Israel en de Palestijnen kan alleen worden opgelost door de illegale bezetting van Palestijns gebied door Israel ongedaan te maken en de Palestijnen een eigen staat te geven. De noodzaak van een eigen staat voor de Palestijnen is dan ook al herhaaldelijk vastgesteld en in woorden beleden.

Israel staat evenwel in de weg. Dit land gedraagt zich als een schurkenstaat door het internationale recht naast zich neer te leggen en tegen talloze resoluties van de Verenigde Naties in Palestijns gebied niet alleen bezet te houden, maar daar zelfs op grote schaal joodse nederzettingen te bouwen. Het is evident dat je daarmee geen vrede schept. Het is overduidelijk dat de Israëlische overheid dat ook helemaal niet wil.

Vanwaar dan de druk van de Verenigde Staten en andere landen op de Palestijnen om in de VN niet te vragen om erkenning als staat? De Palestijnen zouden volgens de VS een eigen staat moeten verkrijgen door onderhandelen. Onderhandelen vergt evenwel een minimum aan fatsoen bij de onderhandelaars. Israel bewijst al meer dan veertig jaar de grondrechten van de Palestijnen totaal niet te erkennen. De onderhandelingen zijn dus gedoemd te mislukken en doen dat dus ook. Dat de Palestijnen naar de wapens grijpen en niet willen wachten tot de Israëlische politiek tot inkeer komt, is zeer begrijpelijk.

Zijn de Palestijnen dan lelieblanke lieverdjes, die alles doen volgens rechtstatelijke beginselen? Nee, zeker niet. Als bovenliggende partij met grote militaire macht (vaak disproportioneel ingezet) is Israel echter het grootste obstakel voor vrede in het Midden-Oosten. Het land knijpt de Palestijnse gebieden bewust economisch af. Dat gebeurt onder het mom van terrorismebestrijding, maar de Israelische boycot strekt zich veel en veel verder uit dan wapens en dergelijke. Het leven in de Palestijnse gebieden blijft daardoor miserabel. Daarmee houdt Israel de Palestijnse woede in stand en de voedingsbodem voor terrorisme vruchtbaar.

Als er in Israel een andere politieke wind zou gaan waaien, zijn de problemen niet van de ene op de andere dag verdwenen. Het zou echter een eerste en noodzakelijke stap zijn om echte onderhandelingen te kunnen beginnen. Dat de Palestijnen daar niet (meer) in geloven en nu langs andere weg (via de VN) vast erkenning als staat willen, is volstrekt logisch. Symbolen zijn belangrijk en met dit Israel zijn echte onderhandelingen onmogelijk.

Het is de omgekeerde wereld dat de VS nu tegen de Palestijnen zeggen: “ga praten met Israel, dat is veel beter”. In de nieuwsberichten volgen de meeste media slaafs dat idee. Dat Israel het internationale volkenrecht al tientallen jaren aan zijn militaire laars lapt, ach, daar hebben we het nauwelijks meer over.

Lees ook ‘Palestijnse staat is in ieders belang’ en ‘Obama’s Palestinian Veto: Let’s Be Honest’.

Meer commentaren | Meer mediacommentaren