Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘nederland’ tag

Vergeten kolonie

one comment

De vlag van West Papua, waaronder het gebied onafhankelijk had moeten worden

De in 1961 met het oog op onafhankelijkheid ingestelde vlag van Nederlands Nieuw-Guinea (Morgenster)

Vandaag hijsen actievoerders overal in de wereld weer de Morgenster, de vlag van onafhankelijk West Papua.

In 1961 stelde Nederland als de koloniale macht in West Papua (het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea) die vlag, een volkslied en een volksvertegenwoordiging in met de bedoeling het gebied voor te bereiden op onafhankelijkheid. Ik woonde toen als kind in Nederlands Nieuw-Guinea en kreeg een klein beetje mee van de spanningen rond het gebied.

Ansichtkaart met kaart van Nieuw-GuineaNederlands Nieuw-Guinea was Hollands laatste kolonie in ‘de Oost’. In 1828 werd bij proclamatie namens koning Willem I een deel van de westelijke helft van het eiland in bezit genomen. Later werd het namens Nederland opgeëiste gebied nog uitgebreid. Tot 1962 bleef de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Nederlands koloniaal gezag. Toen Nederlands Indië na de tweede wereldoorlog onder de naam Indonesië onafhankelijk werd, bleef Nederlands Nieuw-Guinea buiten de overdracht.

Indonesië bleef het gebied echter opeisen en zette die eis ook militaire kracht bij. Nederland zag na de tweede wereldoorlog, waarin Nieuw-Guinea bezet was door Japan, dat de wereld dekoloniseerde en begon een ambitieus programma om Nederlands Nieuw-Guinea voor te bereiden op onafhankelijkheid. Overigens ook uit opportunisme: om de Nederlandse aanspraken op het gebied nog een tijd te kunnen doen gelden.

Kaart van Nederlands Nieuw-GuineaUit vrees dat Indonesië communistisch zou worden (het is de tijd van de ‘koude oorlog’), wilde de Verenigde Staten Nederland niet steunen in haar aanspraken. In 1962 droeg Nederland onder internationale druk het gezag over aan de Verenigde Naties. In 1963 kreeg Indonesië het bewind over het gebied onder de voorwaarde dat het een volksstemming zou houden waarbij de bevolking zich uit kon spreken voor of tegen die aansluiting.

Die zogenoemde Daad van Vrije Keuze in 1969 was doorgestoken kaart, waarbij een aantal zorgvuldig gekozen kiesmannen onder zware druk van Indonesië vóór aansluiting bij Indonesië stemden. Sindsdien is West Papua in wezen opnieuw gekoloniseerd, nu door Indonesië, dat de oorspronkelijke bevolking zwaar onderdrukt. Het hijsen van de Morgenster is verboden.

Sedertdien horen we maar weinig over het gebied. Door Indonesische censuur, maar ook omdat we deze koloniale geschiedenis liever lijken te vergeten.

> Nieuws over West Papua

> Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea (mijn website)

Zestig jaar geleden: vertrek
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 18

one comment

Foto van DC8 op vliegveld van Biak

Biak (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961

Vandaag is het zestig jaar geleden dat ik met mijn moeder, broer en zussen vertrok uit Nederlands Nieuw-Guinea met een DC8 van de KLM zoals die van de foto. (Deze foto is niet van mijn hand, maar komt van deze website.)

We hadden langer zullen blijven, maar Indonesië, dat het gebied opeiste, werd steeds dreigender. Omdat 17 augustus de dag is dat Indonesië de onafhankelijkheid uitriep (in 1945), werd gevreesd dat juist onze vlucht misschien doelwit zou zijn van een actie door Indonesië.

Jachtvliegtuigen van de Nederlandse luchtmacht begeleidden ons daarom op het eerste stuk van de vlucht. Voor de elfjarige knaap die ik toen was, een spannend avontuur. ‘Mama, ik kan de piloot zien zitten!’ Wat er allemaal speelde, besefte ik natuurlijk maar ten dele.

Stempel en afdruk: Comando Mariniers Nederlands Nieuw-GuineaMijn vader bleef nog wat langer. Hij werkte bij de staf van het Korps Mariniers.

Bij de formele machtsoverdracht van Nederlands Indië in 1949 was Nederlands Nieuw-Guinea tegen de wil van Indonesië buiten de overdracht gehouden. Het bleef het gebied opeisen.

Onder dreiging van een invasie en internationale druk (men vreesde dat Indonesië zich anders in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie zou komen) droeg Nederland in 1962 de macht over aan een tijdelijke VN-macht (UNTEA). In 1963 nam Indonesië het gebied definitief over. Een volksstemming in 1969 werd zwaar gemanipuleerd, wat de wereldgemeenschap aanvaardde ten koste van de lokale bevolking die nu onderdrukt wordt en waarvan velen streven naar onafhankelijkheid van Indonesië.

Een treurige geschiedenis.

> Meer herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea

> Meer Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua

Kaart van Nederlands Nieuw-Guinea

Graf: koloniaal familieverleden

one comment

Foto van grafsteen van familiegraf

’s Gravenhage (Zuid-Holland) 1986

Dit familiegraf van enkele van mijn voorouders weerspiegelt Nederlands koloniale verleden.

Mijn overgrootvader Adriaan Willem Glazener (1857-1901) werd in Rotterdam geboren en overleed in Den Haag. Hij werkte als inspecteur der accijnzen in Nederlands Indië.

Foto van O.M. de MunnickOok mijn bet-overgrootvader Owen Maurits de Munnick (1841-1915) rust in dit familiegraf. Hij zag het levenslicht in Batavia, Nederlands Indië en werkte in onze kolonie als bestuursambtenaar. Hij eindige zijn loopbaan als gouverneur van West-Sumatra. Hij stond al eerder op deze site.

(Foto groter door erop te klikken)

Foto van H.A. de Munnick-HoogeveenHij ligt hier samen met zijn vrouw Henriëtta Antoinetta de Munnick-Hoogeveen (1850-1920). Zij was geboren in Soerabaja (Oost-Java, Nederlands Indië).

(Foto groter door erop te klikken)

Owen Maurits Bettisworth de Munnick (1917-1921) was maar een kort leven beschoren. De precieze familierelatie is mij onbekend.

Foto van C.M. Glazener de MunnickCornelie Micheline Glazener-de Munnick (1872-1948) is de dochter van bovengenoemd echtpaar De Munnick en mijn overgrootmoeder. Zij werd geboren in Amoentai (Borneo, Nederlands Indië). Over haar schreef ik eerder op dit weblog. Zij was getrouwd met de boven genoemde Adriaan Willem Glazener.

Foto C.W.D. Ernste-GlazenerDit is ook het graf van mijn oma Catharina Wilhelmina Diederika Ernste-Glazener (1896-1976), die geboren werd in Fort de Kock (West-Sumatra, Indië) als dochter van Adriaan Willem Glazener en Cornelie Micheline Glazener-de Munnick.

(Foto groter door erop te klikken.)

Op onderstaande foto uit 1926 zijn mijn overgrootmoeder (links) en grootmoeder (midden met mijn grootvader en hun zonen) te zien aan boord van de Indrapoera op weg naar Indië:

Foto van mensen op een schip

Aan boord van de Indrapoera (op weg naar Nederlands Indië) 1926

Souvenirs
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 17

one comment

Foto van houtsnijwerk uit Nieuw-Guinea Foto van houtsnijwerk uit Nieuw-Guinea

Utrecht 2021

Als kind woonde ik kort in Nederlands Nieuw-Guinea, Nederlands laatste kolonie in ‘de Oost’. In Manokwari in de zogenoemde Vogelkop en in Hollandia, de hoofdplaats.

Hoe jong ik ook was (11) en hoe kort ons verblijf daar ook duurde (een klein jaar), het was een ervaring die me is bijgebleven. Daarom op dit weblog en op mijn website regelmatig aandacht voor het gebied, dat in 1963 is ingelijfd bij Indonesië. De lokale bevolking plukt er nog steeds de wrange vruchten van.

Ik heb thuis nog steeds diverse souvenirs uit Nieuw-Guinea zoals het houtsnijwerk hierboven, dat helaas door verhuizingen te lijden heeft gehad. De breuken zijn niet zo mooi gelijmd. Voor de herinneringen maakt dat niet veel uit.

Hieronder haarversiering uit Nieuw-Guinea en een postkaart uit de koloniale tijd.

Foto van haarversiering uit Nieuw-Guinea

Utrecht 2021

Ansichtkaart met kaart van Nieuw-Guinea

Simon Vestdijk – vergeten schrijver?

2 comments

Foto van beeld van schrijvende Vestdijk

Omslag boek 'De toetssteen. Brieven over Vestdijk.'Doorn (Utrecht) 2018

Voor de hervormde kerk van Doorn staat tegenwoordig dit beeld van de schrijver Simon Vestdijk.

In de tijd dat ik langs die kerk naar school liep, was het beeld er nog niet. Wel wist ik dat Vestdijk in Doorn woonde en toen ik op de middelbare school zat, ben ik eens langs zijn huis gefietst.

Het schijnt dat hij nog maar weinig wordt gelezen, volgens sommigen volstrekt ten onrechte: Vestdijk niet lezen, dan moet je toch wel stapelgek zijn.

Ter gelegenheid van Vestdijks vijftigste sterfdag kwamen er onlangs twee postzegels uit:

Afbeelding van Vestdijk postzegels

Written by Bert Ernste

maart 29th, 2021 at 5:27 am

De watersnood van 1926

2 comments

Foto van onderscheiding met Willem III

Foto van A.E. ErnsteWatersnoodmedaille 1926

Mijn grootvader A.E. Ernste (*1892 Batavia – †1940 Doetinchem) heb ik nooit gekend. Ik weet dan ook weinig van hem, behalve dat hij marineofficier is geweest en een rol speelde bij de luchtbescherming in Doetinchem toen de tweede wereldoorlog met Duitsland dreigde.

Toen we het huis van mijn ouders moesten ontruimen, kwamen we zijn onderscheidingen tegen. Daarbij ook een medaille voor zijn optreden bij de watersnood van 1926.

Opvallend is dat daar een afbeelding van koning Willem III op staat, terwijl Wilhelmina al sinds 1898 koningin was. Blijkbaar hadden ze nog een stapel van die onderscheidingen liggen. Op de achterkant staat wel ‘koningin’.

Foto van achterkant medaille met naamDe meesten van ons kennen de watersnood van 1953, maar Nederland heeft in de loop der eeuwen vele overstromingen gekend.

Bij de watersnood van begin januari 1926 overstroomde het Land van Maas en Waal en de Liemers. Het weer was tijdens de jaarwisseling al heel slecht:

“Als gevolg van overvloedige regenval bereikten zowel de Rijn als de Maas rond de jaarwisseling ongekend hoge peilen. Nog nooit was het water zo hoog gekomen sinds men met de registratie van de rivierstanden was begonnen.”

Hieronder een film uit die tijd en daarna een tekening van Jan Toorop geïnspireerd door deze watersnood:

> Meer video’s

Tenslotte een tekening van Jan Toorop, die de hulpverlening voor de getroffenen uitbeeldt. De tekening is gebruikt voor het kaft van het programma (declamatie en zang) voor de avond van 30 januari 1926, gehouden in Hotel De Witte Brug in Den Haag ten bate van de getroffenen van de watersnoodramp. Bron

Tekening van Jan Toorop

Written by Bert Ernste

januari 2nd, 2021 at 5:25 am

Hollandse klompen in Brazilië

4 comments

Foto van paar houten klompen

São Paulo (SP) Brazilië 2015

Deze Hollandse klompen kwam ik tegen bij afstammelingen van een van de Nederlandse emigranten, die met het schip dat gisteren op dit weblog stond, naar Brazilië ging.

(Meer over de naoorlogse emigratie uit Nederland in dit artikel.)

In Holambra, een van oorsprong Nederlandse landbouwkolonie in Brazilië, dansen ze nu de samba op klompen:

Written by Bert Ernste

december 19th, 2020 at 6:25 am

Met de boot naar Brazilië (1948)

2 comments

Foto van schip de Algenib

Het schip de Algenib (Foto Uli Wessmann, bron)

Met dit schip ging op 18 december 1948, vandaag 72 jaar geleden, een groep Nederlandse emigranten naar Brazilië. Deze post leunt zwaar op de website Holambra.nl.

Uit de Maasbode van toen:

Al deze Nederlanders keerden voorgoed op deze zaterdag hun smalle akkers in het moederland de rug toe. Het was dezelfde smalle grond, welke hen generaties lang had gevoed, welke steeds weer op een nieuwe generatie van vlijtige, sober levende boeren was overgegaan. Thans was deze grond…te klein geworden. Niet zozeer voor hen zelf, alswel voor hun kinderen. In deze groep was er slechts één, die emigreerde uit angst voor de Russen. Alle anderen zagen er voor hun kinderen geen gat meer in, waren zelf momenteel in vrij goede doen. (…)

Toen iedereen dan in de bus zat en buiten in de eerste schemer de achterblijvende boeren onder hun stijve Brabantse petten bedachtzaam en niet begrijpend het hoofd hadden geschud over zoveel “Braziliaans onverstand”, kwam burgemeester Van Wijnhoven nog persoonlijk alle mensen de hand schudden. (…)

In de namiddag begon aan de Statiekade in Antwerpen – haast niemand nog had al een boot van zo dichtbij gezien – de inscheping. Ze werden er allemaal een beetje zenuwachtig van toen ze de steile loopplank naar de Rotterdamse “Algenib” opklommen, en het nieuwe leven zond reeds een overrompelende voorproef toen er even later sloepenrol gehouden werd. Maar men bleef welgemoed en een van hen zei: ‘’t Is de wereld nie uit, mar ge moet nie achterom kijke…’

Interessant is de uitgebreide beschrijving van de zeereis, geschreven door een van de emigranten, Gerrit Teunissen, samen met zijn ouders en drie zussen aan boord van de Algenib. Lees vooral zijn hele verslag, maar hier een paar fragmenten.

Toen jullie weg waren zijn wij [op het schip] naar binnen gegaan, eerst heel onwennig die trappen af en op, maar nu stormen we er al op en af het zo moet, net als in Boxtel naar boven gevlogen wordt. (…)

Toen er niets meer te beleven was zijn we naar bed gegaan en ’s morgens om 7 uur opgestaan, goed geslapen, ’t was wel iets schommelig, en men had ’n raar gevoel in de maag, 2 van onze emigranten moesten al overgeven.
Het is nu al zondagavond 19 december en we hebben met ons 6 allen nog goed gegeten, en voelen ons lekker. ’n Keuken en kok hebben ze hier up to date. (…)

Wij zijn vandaag de meeste tijd op het dek geweest, er is nog wel wat te zien. We hebben verschillende grotere en kleinere boten gezien, het is heel mooi om te zien hoe ze die groeten, dat doen ze overdag met vlaggensein en ’s nachts met lichtseinen en als ze geen gehoor geven dan per radio. Ze vragen door middel van die seinen waar ze naar toe gaan, vanwaar ze komen, hoe het schip heet, wie de gezagvoerder is, wat ze geladen hebben enz. (…) u ziet wel ook op zee zijn ze nieuwsgierig. Het is anders geweldig mooi op het water met niets dan de blauwe Noordzee en lucht. (…)

Zijn vanmiddag om 4 uur in de Golf gekomen, de boot heeft al aardig wat deining, je hebt zo’n gevoel of je ‘n paar borrels te veel op hebt, minstens 3/4 van de passagiers heeft ’t te pakken en doen en kijken alles behalve vriendelijk onze ma en de 3 meisjes horen er ook bij, en onze Pa en ik weten practisch van niets, kan nog komen, hoop van niet, affijn welterusten. I go to my cabine, Goodnight.

De verzorging aan boord was blijkbaar goed, al was het een vrachtschip met in de ruimen provisorische hutten. Al moet je je bij berichten van emigranten altijd afvragen of ze een en ander misschien mooier voorstellen dan het is om de achterblijvers niet te verontrusten:

Goed geslapen, lekker gewassen, we hebben ieder ‘n wastafel met warm en koud water, spiegel enz. verder is er een douche en badkamer alles is fijn ingericht, het is vooral niet minder dan in ‘n middelmatige klasse hotel, er staan 5 of 6 tafels en bij elke tafel behoren bedienden, in ‘t geheel zijn er 18 bedienden voor passagiers en bemanning op ‘t schip.
Elke morgen is er om 7 uur Mis met Communieuitreiking, dan ontbijten, hm hm, dan gaan we verder onze gang, tafeltennis, sjoelbak, kaarten, dammen, schaken, leren, studeren, luieren of maffen of ‘n uiltje knappen, op z’n Hollands gezegd. Muziek is ook goed in orde, accordeon (W. Stapelbroek) blokfluit, gitaar, radio, pick-up, om half 11 koffie, thee of melk met scheepsbiscuit, ‘s middags het menu, half namiddag weer ‘n half elfje, ‘s avonds diner, om 8 uur weer ‘n half elfje. (…)

Gisteren wat gezien, is met geen pen te beschrijven, je moet het kunnen weergeven, maar dat gaat niet. De Canarische eilanden met als laatste ervan Las Palmas. Hier kwam de boot op 500 m afstand langs, het is wonderbaarlijk mooi, ook hier weer kan men Gods schepping bewonderen, men kijkt er hoog tegenaan, het is 3000 m hoog, de bovenste bergspitsen zitten in ‘n neveldamp, net of ‘t mist is, op de meeste plaatsen is ‘t blote rots met plateaus er op, de huizen, grote gebouwen, zijn er van onder tot boven zo maar tegen aan geplakt, alles is wit, de huizen en gebouwen zijn wit, men kon er de rivieren en beken goed tegenop zien kronkelen net zilveren linten, ook waren er gedeelten die overvloedig begroeid waren, ook heel veel palmen, hele lange rechte bomen met boven ‘n kruintje er op van 10 of 12 bladeren, lange wel meterslange bladeren zonder zijtakken. Het geheel blonk en schitterde in de al warm wordende zon. (…)

Vanmorgen lag er ‘n vliegende vis op het dek, ‘t is net ‘n grote soort haring, met grote zijwaartse vinnen die samen net zo lang zijn als de vis zelf is, ook zitten hier zeezwaluws, eens zo groot als de zwaluws die in Holland zitten (des zomers dan) en dan heeft hij zwemvliezen, ze scheren ‘n tijdje over de zee en gaan af en toe op het water zitten, zonder meer, als ze ’n eindje afgedreven zijn vliegen ze weer op.

Over de ‘doop’ bij het passeren van de evenaar:

Toen de sloep bij ‘t schip lag, werd de sloep met Neptunus plus z’n naaste medewerkers 4 in totaal aan boord gehesen, hij of beter zijn Hoogheid nam plaats op ‘n kruiwagen en liet zich naar de plaats rijden, waar de doping moest plaatsvinden. Hij was geheel zwart evenals z‘n trawanten en gekleed in lange gewaden van touw gemaakt, men kon wel zien dat hij ver van huis kwam waar de moderne beschaving nog niet tot doorgedrongen is, ook hadden ze lange touwharen met ‘n hoofddeksel van haringen gemaakt. De dopelingen moesten stuk voor stuk voor zijne hoogheid neerknielen en nu begonnen ze je te kwasten met een witte pap die gemaakt was van stijfsel, plakkerig en net gom zo taai, en kwasten heel je gezicht en bovenlichaam er mee in en goten dan wel een halve emmer van dat spul zomaar op je hoofd, zodat men van je haren tot en met je voetzolen een glibberige witte massa was, dan kwam een van z‘n helpers met ‘n groot scheermes van hout gemaakt, ongeveer 80 cm lang vatte je bij je neus en begon te scheren, daarna werd je ingewreven met granietpoeder zodat men zo zwart werd, afijn, als graniet. Daarna kreeg men ‘n waterstraal op z’n ontsierd lichaam en gezicht (zout water) met ’n capaciteit van minstens 1000 l per minuut, daarna moest men de staf van Neptunus kussen of zoenen (ik weet nooit hoe jullie zoiets noemen). (…)

De Algenib zal zondagnacht de eerste haven in Brazil binnenlopen, en maandagmorgen voor de aanlegsteiger gesleept worden, om er dinsdagmorgen weer van te vertrekken, als we aan wal mogen, zal ik deze brief posten.

> Zie ook: Met God op avontuur! De eerste emigranten naar Brazilië [d.w.z. naar het latere Holambra. Er waren eerder al emigranten naar Brazilië getrokken, bijvoorbeeld Zeeuwen rond 1860].

> Meer passagiersvaart op dit weblog.

Written by Bert Ernste

december 18th, 2020 at 6:29 am

Mobilisatie 1914

2 comments

Foto van onderschedingsteken

Foto van A.E. ErnsteMobilisatiekruis 1814 – 1918

Deze onderscheiding, het mobilisatiekruis 1914- 1918, kwamen we tegen bij het uitruimen van het ouderijk huis.

Mijn grootvader A.E. Ernste (*1892 Batavia – †1940 Doetinchem) kreeg hem voor zijn bijdrage aan de mobilisatie voor de eerste wereldoorlog. Nederland bleef daarin uiteindelijk neutraal. Ik weet niet waar mijn opa mobilisatiedienst heeft gedaan, wel dat hij bij marine was.

Meer over de mobilisatie in de zomer van 1914

Krantenbericht over de spoorwegen en mobilisatie

Written by Bert Ernste

augustus 4th, 2020 at 5:40 am

Graftombe van de Duitse keizer

one comment

foto van grafhuis

Foto van bloemen voor deurDoorn (Utrecht) 2019

Hier ligt de Duitse keizer Wilhelm II begraven in het Utrechtse Doorn. Na de eerste wereldoorlog werd hij afgezet en kwam hij als balling in Nederland wonen. Eerst als gast in kasteel Amerongen, daarna in Huis Doorn te Doorn.

Opvallend was dat er (in 2019) bloemen lagen voor de deur van de graftombe van de keizer. Blijkbaar heeft de keizer nog steeds bewonderaars.

Het park waarin dit graf en de woning van de keizer in ballingschap liggen, noemden we in mijn Doornse jeugd ‘het park van de Duitse keizer’.

Omslag biografie van keizer Wilhelm II

Zie ook Doorn: enge oude vrouwtjes en de Duitse keizer (Jeugdherinnering).

Written by Bert Ernste

april 30th, 2020 at 5:22 am