Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘nederlands nieuw-guinea’ tag

Vergeten kolonie

one comment

De vlag van West Papua, waaronder het gebied onafhankelijk had moeten worden

De in 1961 met het oog op onafhankelijkheid ingestelde vlag van Nederlands Nieuw-Guinea (Morgenster)

Vandaag hijsen actievoerders overal in de wereld weer de Morgenster, de vlag van onafhankelijk West Papua.

In 1961 stelde Nederland als de koloniale macht in West Papua (het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea) die vlag, een volkslied en een volksvertegenwoordiging in met de bedoeling het gebied voor te bereiden op onafhankelijkheid. Ik woonde toen als kind in Nederlands Nieuw-Guinea en kreeg een klein beetje mee van de spanningen rond het gebied.

Ansichtkaart met kaart van Nieuw-GuineaNederlands Nieuw-Guinea was Hollands laatste kolonie in ‘de Oost’. In 1828 werd bij proclamatie namens koning Willem I een deel van de westelijke helft van het eiland in bezit genomen. Later werd het namens Nederland opgeëiste gebied nog uitgebreid. Tot 1962 bleef de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Nederlands koloniaal gezag. Toen Nederlands Indië na de tweede wereldoorlog onder de naam Indonesië onafhankelijk werd, bleef Nederlands Nieuw-Guinea buiten de overdracht.

Indonesië bleef het gebied echter opeisen en zette die eis ook militaire kracht bij. Nederland zag na de tweede wereldoorlog, waarin Nieuw-Guinea bezet was door Japan, dat de wereld dekoloniseerde en begon een ambitieus programma om Nederlands Nieuw-Guinea voor te bereiden op onafhankelijkheid. Overigens ook uit opportunisme: om de Nederlandse aanspraken op het gebied nog een tijd te kunnen doen gelden.

Kaart van Nederlands Nieuw-GuineaUit vrees dat Indonesië communistisch zou worden (het is de tijd van de ‘koude oorlog’), wilde de Verenigde Staten Nederland niet steunen in haar aanspraken. In 1962 droeg Nederland onder internationale druk het gezag over aan de Verenigde Naties. In 1963 kreeg Indonesië het bewind over het gebied onder de voorwaarde dat het een volksstemming zou houden waarbij de bevolking zich uit kon spreken voor of tegen die aansluiting.

Die zogenoemde Daad van Vrije Keuze in 1969 was doorgestoken kaart, waarbij een aantal zorgvuldig gekozen kiesmannen onder zware druk van Indonesië vóór aansluiting bij Indonesië stemden. Sindsdien is West Papua in wezen opnieuw gekoloniseerd, nu door Indonesië, dat de oorspronkelijke bevolking zwaar onderdrukt. Het hijsen van de Morgenster is verboden.

Sedertdien horen we maar weinig over het gebied. Door Indonesische censuur, maar ook omdat we deze koloniale geschiedenis liever lijken te vergeten.

> Nieuws over West Papua

> Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea (mijn website)

Zestig jaar geleden: vertrek
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 18

one comment

Foto van DC8 op vliegveld van Biak

Biak (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961

Vandaag is het zestig jaar geleden dat ik met mijn moeder, broer en zussen vertrok uit Nederlands Nieuw-Guinea met een DC8 van de KLM zoals die van de foto. (Deze foto is niet van mijn hand, maar komt van deze website.)

We hadden langer zullen blijven, maar Indonesië, dat het gebied opeiste, werd steeds dreigender. Omdat 17 augustus de dag is dat Indonesië de onafhankelijkheid uitriep (in 1945), werd gevreesd dat juist onze vlucht misschien doelwit zou zijn van een actie door Indonesië.

Jachtvliegtuigen van de Nederlandse luchtmacht begeleidden ons daarom op het eerste stuk van de vlucht. Voor de elfjarige knaap die ik toen was, een spannend avontuur. ‘Mama, ik kan de piloot zien zitten!’ Wat er allemaal speelde, besefte ik natuurlijk maar ten dele.

Stempel en afdruk: Comando Mariniers Nederlands Nieuw-GuineaMijn vader bleef nog wat langer. Hij werkte bij de staf van het Korps Mariniers.

Bij de formele machtsoverdracht van Nederlands Indië in 1949 was Nederlands Nieuw-Guinea tegen de wil van Indonesië buiten de overdracht gehouden. Het bleef het gebied opeisen.

Onder dreiging van een invasie en internationale druk (men vreesde dat Indonesië zich anders in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie zou komen) droeg Nederland in 1962 de macht over aan een tijdelijke VN-macht (UNTEA). In 1963 nam Indonesië het gebied definitief over. Een volksstemming in 1969 werd zwaar gemanipuleerd, wat de wereldgemeenschap aanvaardde ten koste van de lokale bevolking die nu onderdrukt wordt en waarvan velen streven naar onafhankelijkheid van Indonesië.

Een treurige geschiedenis.

> Meer herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea

> Meer Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua

Kaart van Nederlands Nieuw-Guinea

Kunst uit Nieuw-Guinea: mytische figuur (2)

one comment

Foto van in hout gesneden kop

Leiden (Zuid-Holland) 2021

Kunst uit Nieuw-Guinea: mytische figuur

one comment

Foto van in hout gesneden kop

Leiden (Zuid-Holland) 2021

Koppensnellers

one comment

Foto van mythische figuur

Leiden (Zuid-Holland) 2021

Deze kunst uit het voormalige Nederlands Nieuw-Guinea (nu deel van Indonesië) zag ik in het Museum Volkenkunde in Leiden. Volgens het bord gaat het hier om kunst van de Marind-Anim en de Asmat, die vroeger koppen snelden.

Foto van onder andere schilden en houtsnijwerk

Leiden (Zuid-Holland) 2021

Souvenirs
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 17

one comment

Foto van houtsnijwerk uit Nieuw-Guinea Foto van houtsnijwerk uit Nieuw-Guinea

Utrecht 2021

Als kind woonde ik kort in Nederlands Nieuw-Guinea, Nederlands laatste kolonie in ‘de Oost’. In Manokwari in de zogenoemde Vogelkop en in Hollandia, de hoofdplaats.

Hoe jong ik ook was (11) en hoe kort ons verblijf daar ook duurde (een klein jaar), het was een ervaring die me is bijgebleven. Daarom op dit weblog en op mijn website regelmatig aandacht voor het gebied, dat in 1963 is ingelijfd bij Indonesië. De lokale bevolking plukt er nog steeds de wrange vruchten van.

Ik heb thuis nog steeds diverse souvenirs uit Nieuw-Guinea zoals het houtsnijwerk hierboven, dat helaas door verhuizingen te lijden heeft gehad. De breuken zijn niet zo mooi gelijmd. Voor de herinneringen maakt dat niet veel uit.

Hieronder haarversiering uit Nieuw-Guinea en een postkaart uit de koloniale tijd.

Foto van haarversiering uit Nieuw-Guinea

Utrecht 2021

Ansichtkaart met kaart van Nieuw-Guinea

Naar Nederlands Nieuw-Guinea – met de boot

leave a comment

Foto van hutkoffer met etiket 'Biak'

Foto van de Tabinta bij aankomst Noorzeekanaal. Bron: Maritiem Digitaal. Den Haag (Zuid-Holland) 2019

Het zal met deze hutkoffer geweest zijn dat mijn vader in 1950 naar Nederlands Nieuw-Guinea ging met een compagnie mariniers. De leren handgreep is afgescheurd en vervangen door een ijzerdraadje. Dat soort reizen ging toen nog per schip, in dit geval de Tabinta. (Foto van schip afkomstig van Maritiem Digitaal.)

Het werk en verblijf op Nieuw-Guinea beschreef hij in dit artikel. Over een patrouilletocht langs de kust van Nieuw-Guinea maakte hij dit verslag. (Ingekorte, geredigeerde versie van Javapost.)

In 1961 – ’62 werd mijn vader nogmaals naar Nieuw-Guinea gestuurd, dit keer met gezin. Daarover schreef ik dit stuk. Toen ging de reis met het vliegtuig.

Op dit weblog besteede ik eerder aandacht aan zeereizen:

Passagiersschepen – Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 16

Passagiersschepen: de reis naar Indië

Nog even over passagiersschepen: de reis naar Indië

Passagiersschepen
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 16

4 comments

Foto van schip

Sorong (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961

Reizen is nogal veranderd. Nu kun je bijna overal komen met het vliegtuig, ooit speelden passagiersschepen nog een grote rol. Een klein beetje heb ik dat zelf mogen ervaren in de nadagen van de passagiersscheepvaart. Dat was toen ik als elfjarige verhuisde van Manokwari op Nederlands Nieuw-Guinea naar Hollandia op hetzelfde eiland. Die reis deed mijn moeder met haar vier kinderen per schip van de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij, de Kaloekoe. Een reis van vier dagen via Biak, Japen en Seroei, als ik me niet vergis.

Ik heb het als tienjarige natuurlijk minder bewust ervaren, maar het is een heel andere manier van reizen dan op een vliegtuig stappen en enkele uren later aankomen. Vliegen was in die dagen trouwens ook anders dan nu.

Tekening van schip met laadbomenAls kind vond ik zo’n schip reuze interessant. Ik keek mijn ogen uit naar de laadbomen van het schip, die de lading van de kade of een lichter in het ruim hesen en andersom. Vandaag de dag gebeurt dat meestal met kranen aan de wal en hebben schepen geen laadbomen meer. Op tekeningen, die ik in die tijd maakte, komen die laadbomen terug.

Ook de drukte van de dekpassagiers was boeiend. Mensen met kippen en geiten, bagagenetten aan het hoofd. Ik kon het gekrioel op het dek gadeslaan vanaf de hogere verdieping van de opbouw van het schip, waar de hutten voor de luxere passagiers lagen, compleet met badkamer. Ja, het stereotype van het blanke zoontje van een koloniaal.

Foto van Kaloekoe op de rede en sloep bij strand. Bron Maritiem Digitaal: https://www.maritiemdigitaal.nl/index.cfm?event=search.getdetail&id=101133541We moesten ergens op een eenzaam eilandje een planter bevoorraden, wat gebeurde met kleine bootjes, want er was geen haven waar de Kaloekoe kon aanleggen. Dat duurde even en het was verstikkend heet. De eersteklaspassagiers kregen toestemming om met een sloep een poosje aan land te gaan om daar te zwemmen. De foto rechts van Maritiem Digitaal geeft een beeld hoe dat eruit moet hebben gezien.

Een onvergetelijke herinnering, hoe vaag sommige details ook zijn na al die tijd.

Hieronder een poster van de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij en een kaart met de routes van de KPM in Nederlands Nieuw-Guinea (deel van grotere kaart). (Bron van beide: Wikipedia.)

W. Somerset Maugham schreef het korte verhaal The four Dutchmen over vier Nederlandse zeelieden, die in Aziatische wateren voeren op dergelijke schepen.

KPM-poster

Afbeelding van kaart met routes. Detail van kaart op Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijke_Paketvaart_Maatschappij

Roman: de nadagen van het Nederlandse regime in Nieuw-Guinea

2 comments

Omslag boekIn 1962 moest Nederland haar laatste kolonie in de Oost overdragen aan Indonesië (via een tussenbewind van de Verenigde Naties). In de jaren daarvoor had Nederland hard gewerkt aan de ontwikkeling van Nederlands Nieuw-Guinea met het oog op onafhankelijkheid.

In die context speelt de roman Norman van Merel Hubatka. Hoewel een roman is het boek gebaseerd op het ware verhaal van Merel Hubatka’s vader, die in het boek Norman Taborsky heet.

Taborsky is bestuursambenaar, die in het binneland van Nieuw-Guinea ontwikkeling probeert te brengen. Vanwege de gebrekkige communicatie heeft hij bij zijn werk onder de papua’s bijna geen weet van de internationale ontwikkelingen, die uiteindelijk leiden tot de overdracht van Nieuw-Guinea. De Verenigde Staten willen Indonesië te vriend houden om te vermijden dat dat land de kant van de Sovjet-Unie kiest. Het is de tijd van de koude oorlog.

Norman schakelt tussen het internationale politieke toneel (met onder meer minister van buitenlandse zaken Joseph Luns en het beleid van de Verenigde Staten onder Kennedy) en het werk van Taborsky onder papua’s.

Wat mij betreft had het werken in het binnenland en Taborskys omgang met de lokale bevolking nog wel wat meer ruimte mogen krijgen, maar het is een zeer lezenswaardig boek dat de aandacht alle bijna driehonder pagina’s weet vast te houden.

Hopelijk vindt dit boek dankzij de romanvorm een breder publiek dan alleen de mensen, die geïnteresseerd zijn in onze voormalige kolonie. Het is toch vreemd dat we in Nederland zo weinig belangstelling hebben voor Nederlands Nieuw-Guinea en hoe het er aan toe gaat in het gebied sinds ons vertrek. Zó lang geleden is het niet.

Zie ook: Nederland druipt af over Met stille trom van F. Springer.

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis

Aprila Wayar: romans uit West Papua
(voormalig Nederlands Nieuw-Guinea)

2 comments

Omslag boekHet is vreemd dat we in Nederland zo weinig horen over onze laatste kolonie in de Oost (tot 1962). Journalisten hebben nog steeds nauwelijks toegang tot het gebied. Het is dan ook te prijzen dat Aprila Wayar romans schrijft die spelen in West Papua. Helaas zijn haar boeken voor zover ik kan nagaan in Nederland niet verkrijgbaar.

Wayar schrijft in het Bahassa Indonesia. Haar boek Mawar Hitam Tanpa Akar is (als enige?) vertaald in het Engels, onder de titel Rootless black roses. Het verhaalt over het dagelijks leven in West Papua, dat zucht onder een onderdrukkend regime, waar de lokale bevolking een gediscrimineerde minderheid dreigt te worden (of al is) door de immigratie van andere etnische groepen uit de rest van Indonesië. De politiek en de onderdrukking sijpelen onvermijdelijk door in het leven van alledag. Voor wie geïnteresseerd is in West Papua beslist een aanrader.

Na Rootless black roses schreef Wayar Dua Perempuan (Two Women) en, zoals ik nu pas ontdekte, Sentuh Papua, 1500 Miles, 153 Hari, Satu Cinta (Touch Papua, 1500 Miles, 153 Days, One Love). Dit boek verhaalt over werk en (liefdes)relaties van een Nederlandse freelance journalist, die undercover door West Papua reist, omdat hij geen journalistenvisum voor het gebied kreeg.

In het boek laat Wayar zien dat veel journalisten in West Papua alleen functionarissen van de overheid en veiligheidsdiensten interviewen en de kant van de lokale bevolking zwaar onderbelichten. In West Papua zijn de risico’s voor journalisten groot.

Hoewel het een roman is, is deze voor meer dan 90 procent waar, zegt Wayar in interviews.

Sentuh Papua, 1500 Miles, 153 Hari, Satu Cinta is bij mijn weten niet vertaald en ik lees geen Bahassa Indonesia, dus ik baseer mij op artikelen over het boek, zoals bijvoorbeeld deze recensie uit de Jakarta Post (registreren nodig) en deze transcriptie van een radio-interview.

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis