Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘onafhankelijkheid’ tag

Vergeten kolonie

one comment

De vlag van West Papua, waaronder het gebied onafhankelijk had moeten worden

De in 1961 met het oog op onafhankelijkheid ingestelde vlag van Nederlands Nieuw-Guinea (Morgenster)

Vandaag hijsen actievoerders overal in de wereld weer de Morgenster, de vlag van onafhankelijk West Papua.

In 1961 stelde Nederland als de koloniale macht in West Papua (het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea) die vlag, een volkslied en een volksvertegenwoordiging in met de bedoeling het gebied voor te bereiden op onafhankelijkheid. Ik woonde toen als kind in Nederlands Nieuw-Guinea en kreeg een klein beetje mee van de spanningen rond het gebied.

Ansichtkaart met kaart van Nieuw-GuineaNederlands Nieuw-Guinea was Hollands laatste kolonie in ‘de Oost’. In 1828 werd bij proclamatie namens koning Willem I een deel van de westelijke helft van het eiland in bezit genomen. Later werd het namens Nederland opgeëiste gebied nog uitgebreid. Tot 1962 bleef de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Nederlands koloniaal gezag. Toen Nederlands Indië na de tweede wereldoorlog onder de naam Indonesië onafhankelijk werd, bleef Nederlands Nieuw-Guinea buiten de overdracht.

Indonesië bleef het gebied echter opeisen en zette die eis ook militaire kracht bij. Nederland zag na de tweede wereldoorlog, waarin Nieuw-Guinea bezet was door Japan, dat de wereld dekoloniseerde en begon een ambitieus programma om Nederlands Nieuw-Guinea voor te bereiden op onafhankelijkheid. Overigens ook uit opportunisme: om de Nederlandse aanspraken op het gebied nog een tijd te kunnen doen gelden.

Kaart van Nederlands Nieuw-GuineaUit vrees dat Indonesië communistisch zou worden (het is de tijd van de ‘koude oorlog’), wilde de Verenigde Staten Nederland niet steunen in haar aanspraken. In 1962 droeg Nederland onder internationale druk het gezag over aan de Verenigde Naties. In 1963 kreeg Indonesië het bewind over het gebied onder de voorwaarde dat het een volksstemming zou houden waarbij de bevolking zich uit kon spreken voor of tegen die aansluiting.

Die zogenoemde Daad van Vrije Keuze in 1969 was doorgestoken kaart, waarbij een aantal zorgvuldig gekozen kiesmannen onder zware druk van Indonesië vóór aansluiting bij Indonesië stemden. Sindsdien is West Papua in wezen opnieuw gekoloniseerd, nu door Indonesië, dat de oorspronkelijke bevolking zwaar onderdrukt. Het hijsen van de Morgenster is verboden.

Sedertdien horen we maar weinig over het gebied. Door Indonesische censuur, maar ook omdat we deze koloniale geschiedenis liever lijken te vergeten.

> Nieuws over West Papua

> Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea (mijn website)

Brazilië 200 jaar onafhankelijk: hart van Dom Pedro I op bezoek

one comment

Foto van het Museum vab Ipiranga

São Paulo (SP) Brazilië 2010

Portret van Dom Pedro IOp de foto hierboven het Museo do Ipiranga in São Paulo, een museum gewijd aan de onafhankelijkheid van Brazilië dat vandaag (onafhankelijkheidsdag) officieel wordt heropend na een jarenlange restauratie.

Tweehonderd jaar geleden riep Dom Pedro, regent van Brazilië en zoon van koning João VI van Portugal, de Braziliaanse onafhankelijkheid uit. Brazilië was een Portugese kolonie. Dom Pedro’s gebalsemde hart is vanwege dit jubileum tijdelijk vanuit Portugal naar Brazilië overgebracht.

Toen Napoleon in 1807 Portugal binnenviel, was het Portugese koningshuis uitgeweken naar Brazilië. In 1821 keerde het koninklijk huis van Portugal terug naar Portugal met uitzondering van Dom Pedro, die werd aangesteld als regent van Brazilië. Steeds meer Brazilianen wilden onafhankelijk worden van Portugal en kregen daarin Dom Pedro mee, die daarna keizer werd van Brazilië.

In 1834 overleed Dom Pedro in Portugal. Conform zijn wens ging zijn hart naar de Portugese stad Porto. Hij wilde dat zijn lichaam in Brazilië zou worden begraven, maar dat gebeurde pas in 1972 bij de 150-jarige onafhankelijkheid van Brazilië. Nu komt dus tijdelijk ook zijn hart naar Brazilië vanwege 200 jaar onafhankelijkheid.

Hieronder twee foto’s van het zomerpaleis van de koninklijke familie in Petrópolis (RJ) Brazilië.

Foto van deel van gevel

Petrópolis (RJ) Brazilië 2018

Een vleugel van het paleis:

Foto van velugel van paleis

Petrópolis (RJ) Brazilië 2018

Written by Bert Ernste

september 7th, 2022 at 5:25 am

Nederlands Nieuw-Guinea op weg naar onafhankelijkheid – toen
Herinneringen aan Nederlands Nieuw-Guinea 11

3 comments

Op 1 december 1961 kreeg Nederlands Nieuw-Guinea een eigen vlag en volkslied. In dat jaar was er ook een parlement ingesteld. Nederland was bezig om het gebiedsdeel voor te bereiden op onafhankelijkheid.

In 1962 kwam er al een einde aan die aspiraties. Nederland gaf toe aan internationale druk en na een tussenbewind van de Verenigde Naties kwam de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Indonesisch bestuur. Een volksstemming in 1969 werd door Indonesië volstrekt gemanipuleerd, de Verenigde Naties accepteerden dat, en het gebied werd definitief Indonesisch (West Papua).

Het onafhankelijkheidsstreven van de papua’s bleef, aangewakkerd door een onderdrukkend regime en de marginalisering van de oorspronkelijke bevolking.

Ik zat in 1961-’62 op Nieuw-Guinea op de lagere school. In mijn aardrijkskundeboek was meer aandacht voor Nederland dan voor Nieuw-Guinea. > Meer over Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua.

Bladzijde uit aardrijkskundeboek met kaar Nederlands Nieuw-Guinea

Officiële vlag verboden op veteranendag

3 comments

Foto van vetrenaren met vlaggen van Nederland en West PapuaVandaag is het veteranendag in Den Haag. Veteranen, die in 1961-’62 in Nederlands Nieuw-Guinea dienden droegen daarbij in afgelopen jaren naast de Nederlandse vlag ook de zogenoemde Morgenster. De Morgenster was een door Nederland officieel ingestelde vlag van Nederlands Nieuw-Guinea met het oog op toekomstige onafhankelijkheid van het gebied. Dit jaar is deze officiële (!) vlag verboden.

Indonesië maakte indertijd aanspraak op Nederlands Nieuw-Guinea, als onderdeel van het vroegere Nederlands Indië, dat onder de naam Indonesië onafhankelijk was geworden na de tweede wereldoorlog. Indonesië zette die eis kracht bij met militaire infiltraties in Nederlands Nieuw-Guinea, waartegen de Nederlandse militairen de verdediging vormden.

Foto van beide vlaggen in Kokas, Nederlands Nieuw-Guinea 1962Ergo: de militairen, die in 1961-’62 in Nederlands Nieuw-Guinea dienden, vochten en soms sneuvelden, deden dat onder zowel de Nederlandse vlag als de vlag van een (toekomstig) onafhankelijk West Papua. De vlaggen hingen bij officiële gelegenheden broederlijk naast elkaar, zoals op de foto hiernaast in Kokas, Nederlands Nieuw-Guinea 1962 (groter door erop te klikken) (Bron).

Het is daarom stuitend dat het na Indonesische druk op onze regering die op haar beurt druk uitoefende op de organisatie van de veteranendag, verboden is om de Morgenster waaronder deze veteranen dienden (naast de Nederlandse driekleur) mee te voeren in het defilé op de veteranendag van 2014.

Enkele dagen terug schreef ik deze samenvatting van de kwestie.

Aanvulling 17 juli 2014: op Tanahku West Papua een uitvoerig dossier over deze kwestie.

Meer West Papua

Veteranen mogen vlag van West Papua niet voeren

one comment

Foto van vetrenaren met vlaggen van Nederland en West PapuaVeteranen die in Nederlands Nieuw-Guinea vochten tegen Indonesische invallen in het gebied, mogen de door Nederland ingestelde vlag waarvoor zij streden en sommigen sneuvelden, niet meevoeren op de veteranendag van 28 juni. Een knieval voor Indonesische onderdrukking.

In de jaren ’50-’60 van vorige eeuw vochten Nederlandse militairen in Nederlands Nieuw-Guinea tegen Indonesische infiltranten. Indonesië vond dat Nederlands Nieuw-Guinea bij Nederlands Indië hoorde en bij de onafhankelijkheid van Indonesië (1945-’49) ook overgedragen had moeten worden.

Nederland beloofde de lokale bevolking van Nederlands Nieuw-Guinea (later bekend als West Papua), de papua’s, juist onafhankelijkheid (op termijn) en in 1961 kreeg het gebied formeel souvereiniteit (nog geen onafhankelijkheid) met een vlag, de zogenoemde Morgenster, een volkslied en het begin van een parlement (Nieuw-Guinea Raad). Zie 1 december 1961, de Morgenster wappert in Hollandia.

Onder militaire dreiging en daadwerkelijke militaire infiltraties (ons laatste koloniale oorlogje) en onder grote internationale politieke druk werd Nederlands Nieuw-Guinea in 1963 alsnog overgedragen aan Indonesië. Dat land voert sindsdien een onderdrukkend bewind in het gebied. Zie ook The neglected genocide.

Samengevat: Nederlandse militairen vochten in Nederlands Nieuw-Guinea tegen Indonesië en vóór onafhankelijkheid van het gebied – met die officiële vlag, de Morgenster.

De veteranen uit die tijd mogen nu die vlag niet meedragen op de veteranendag van 28 juni 2014. U leest het goed: Nederlandse soldaten vochten en sneuvelden voor de door Nederland beloofde onafhankelijkheid van Nederlands Nieuw-Guinea, maar mogen de daarbij behorende vlag niet meer gebruiken.

Foto papua demonstrant met bord: Regering vergeet ons niet!Indonesische bemoeienis
Het meest waarschijnlijk is dat Indonesië aan de Nederlandse regering heeft laten weten het gebruik van de Morgenster tijdens het veteranendefilé niet op prijs te stellen. Dat deed Indonesië in het verleden ook, maar naar verluidt heeft de toenmalige minister van Defensie Hans Hillen toen korte metten gemaakt met de bemoeienis van dat land. Hillen zou de Indonesische ambassadeur hebben verteld dat veteranen niet onder de krijgstucht vallen, dat oude mannen niet van plan zijn een oproer in West-Papoea te organiseren, dat de Morgenstervlag wordt meegevoerd door NNG-veteranen vanwege emotionele redenen en als blijk van trouw aan de papua’s van toen en dat er geen middelen zijn om de veteranen wat dan ook te verbieden. Volstrekt terechte argumenten natuurlijk.

De huidige Nederlandse regering (premier Rutte zou zich persoonlijk bemoeid hebben met de vlaggenkwestie) heeft echter – klaarblijkelijk – slappe knieën en heeft daarom een seintje gegeven aan de organisatie van de veteranendag om de vlag niet te gebruiken. De organisatie van de veteranendag krijgt steun van het ministerie van Defensie en heeft de (nogmaals: door Nederland ingestelde, officiële) vlag van een onafhankelijk Westelijk Nieuw-Guinea in wording tijdens het defilé verboden.

Overigens ontkent de huidige minister van Defensie dat er vanuit de regering invloed is uitgeoefend. In een e-mail over de kwestie schreef de organisatie van de Veteranendag echter: “Verder is dit een zaak die voor een belangrijk deel afkomstig is vanuit Defensie en Buitenlandse Zaken, reden om extra zorgvuldig te zijn.” Dat is niet voor tweeërlei uitleg vatbaar.

Onze soldaten mochten (of moesten – velen waren dienstplichtig) vechten en sneuvelen voor de Morgenster, maar nu is die vlag op de veteranendag in Den Haag verboden. Hoe cynisch kan macht zijn, zelfs in een zogenaamde democratie en rechtstaat.

Meer West Papua

Vandaag: Indië-herdenking

one comment

Afbeelding postzegel uit Nederlandsch IndiëOnlangs schreef ik dat ons koloniale verleden en met name Nederlands Indië naar mijn gevoel nu tot de oudere geschiedenis hoort. Dat betekent natuurlijk niet dat de interesse voor de koloniale geschiedenis van ons land daarom minder hoeft te zijn. En voor de direct betrokkenen blijft Nederlands Indië uiteraard een levendige, vaak bittere herinnering, hoe lang het ook geleden is.

Vandaag 15 augustus zijn er in Nederland diverse herdenkingen, omdat het de dag is (in 1945) dat eindelijk ook in Azië de tweede wereldoorlog eindigde na de capitulatie van Japan kort nadat dat land getroffen was door twee atoombommen. Daarmee kwam in Nederlands Indië een einde aan de wrede interneringskampen van de Japanners (‘Jappenkampen’), waar de Nederlanders in vaak erbarmelijke omstandigheden hadden geleefd.

Totelepagina van boek over guerilla in Nieuw-Guinea (detail)Guerrilla in Nieuw-guinea
Een bijzondere episode van die tweede wereldoorloog in de Oost was de guerrillastrijd van de groep van kapitein Willemsz Geeroms, die geruime tijd uit handen van de Japanse bezettingsmacht op Nederlands Nieuw-Guinea wist te blijven, ondanks de uiterst zware omstandigheden. Ze kregen soms steun van de inheemse bevolking, de papua’s, maar vaak ook niet. De Nederlandse vlag van het detachement in Manokwari werd al die tijd meegedragen en hangt nu in Museum Bronbeek. (Tweede wereldoorlog in Nieuw-Guinea)

Panorama wijdde in 1981 een groot artikel aan een boek over die guerrilla in het woud van Nederlands Nieuw-Guinea, De ongelijke strijd in de Vogelkop door Ben Koster.

Het einde van de oorlog leidde in Nederlands Indië een verwarrende periode in. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Nederlands Indië | Indonesië uit. Er waren bloedige acties tegen Nederlanders (met name van gemengd bloed) en ook Ambonezen en Chinezen moesten het ontgelden. (Bersiap)

Nederland wilde zich niet neerleggen bij die onafhankelijkheid en ging over tot militaire actie, eufemistisch ‘politionele acties’ genoemd. Uiteindelijk moest Nederland evenwel buigen en zich neerleggen bij de onafhankelijkheid van ‘ons’ Indië. De tweede oorlog had dus een duidelijk staartje, dat zelfs nog tot 1962 zou duren, omdat Nederlands Nieuw-Guinea buiten de machtsoverdracht werd gehouden.

Herdenking en film
Vandaag evenwel de herdenking van de overgave van Japan en daarmee het einde van de tweede wereldoorlog in Zuid-Oost Azië. De nationale herdenking is bij het Indisch monument in Den Haag. Wie er niet heen gaat, kan de herdenking volgen op Nederland 1 vanaf 12.10 uur. De uitzending begint met de korte film Arigato, waarin een Indische oma worstelt met haar weggestopte oorlogsherinneringen.

Meer koloniale geschiedenis

Kroniek van een overtocht: boek uit Oost-Timor

leave a comment

Omslag boekIn deze serie besteedden we naast boeken uit en over Portugal aandacht aan boeken uit de voormalige Portugese koloniën in Afrika en uit Brazilië. De andere voormalig Portugese gebieden in de wereld ontbreken nog, zoals de Portugese koloniën in India: Goa, Damão en Diu, in China: Macau (een soort Hong-Kong, maar dan met casino’s, die daar nog steeds voor economische groei zorgen) en Oost-Timor in de Indonesische archipel. De reden is dat er weinig Portugeestalige literatuur uit die gebieden komt die ook nog eens vertaald is in het Nederlands of Engels. (Als ik iets over het hoofd zie, hoor ik het graag.)

Onlangs kwam ik bij toeval Kroniek van een overtocht (Crónica de uma travessia) uit Oost-Timor tegen van Luís Cardoso (1997, vertaling 2004). Het is het autobiografische verhaal van de schrijver, die opgroeide op Oost-Timor. Als kind reist hij het hele eiland over met zijn vader, die in door het gebied trok om medische zorg te geven. Zo leert Cardoso de verschillende bevolkingsgroepen en talen kennen en de animistische religie, die daar een grote rol speelde. Cardoso krijgt onderwijs op katholieke scholen.

Op een van die scholen komt een Portugese lekenbroeder met een grammofoon aanzetten, waarop hij klassieke muziek laat horen en de gedichten van Fernando Pessoa, voorgedragen door João Villaret. Voor Cardoso een stimulans om zelf gedichten voor te gaan dragen, waarbij hij de warme stem van Villaret probeert na te doen. Ook luisteren Cardoso en zijn klasgenoten naar fados en volksdansmuziek uit Portugal. Wonderlijk, dat kolonialisme dat dergelijke lessen bracht tot in de binnenlanden van een eilandje aan de andere kant van de wereld. Cardoso dacht in die tijd dat alle spoorlijnen van de wereld samenkwamen bij Entroncamento in het moederland Portugal. Als hij later als beursstudent in Lissabon is, gaat hij Entroncamento bekijken en ziet dat het slechts een rangeerterrein is.

In de Oost-Timorese hoofdstad Dili gaat Cardoso naar het lyceum. De omgang met de leerlingen was ‘selectief’. Als de kinderen van de hoge Europese autoriteiten op school in slaap vielen, werden deze gewekt met “Heeft meneer Pedro goed geslapen?”. Tegen kinderen van lagere Europese functionarissen en kolonisten was het “Pedro, hou je mond!” en tegen kinderen van inheemse functionarissen: “Nummer 27, kop dicht of je vliegt eruit!”.

Het is boeiend om te lezen hoe in dat verre en kleine Oost-Timor de gebeurtenissen in Portugal en de koloniale oorlogen in Afrika ver weg zijn en toch met het Portugese bestuur, de daar gelegerde Portugese soldaten en via de radio binnendruppelen. Ook beursstudenten, die in Lissabon hebben gestudeerd en hebben leren actie voeren, hebben bij terugkeer naar Oost-Timor zo hun invloed en brengen nieuwe inzichten mee. Ze waren vertrokken met jasje en dasje aan, maar kwamen terug in studentikoze kleding, bijna blootsvoets, wat een pater doet uitroepen dat ze dan net zo goed in Oost-Timor hadden kunnen blijven.

Ook Cardoso gaat als beursstudent naar Lissabon, waar hij is als de Anjerrevolutie uitbreekt in 1974. In Oost-Timor werd daarop in 1975 de onafhankelijkheid uitgeroepen. Indonesië maakte van de situatie gebruik door het gebied te bezetten, gesteund door een deel van de bevolking van Oost-Timor.

Cardoso zat vast in Lissabon en kon door de Indonesische bezetting van zijn land niet terug. Er was in de Vale do Jamor nabij Lissabon een groot kamp van Oost-Timorese vluchtelingen. Cardoso beschrijft in zijn boek het leven in de Oost-Timorese gemeenschap in Lissabon met zijn onderlinge politieke verschillen en spanningen. Het vluchtelingenkamp vond hij een een “kil, liefdeloos oord”.

Op Oost-Timor bleef het verzet tegen de Indonesische overheersing groot, aangewakkerd door de wrede onderdrukking door de Indonesische autoriteiten. Formeel bleef Oost-Timor een Portugese kolonie, de Indonesische invasie was door de Verenigde Naties als onwettig bestempeld. In 2002 werd Oost-Timor eindelijk onafhankelijk, wat nog geen einde maakte aan de problemen van het land.

Kroniek van een overtocht is precies dat: een kroniek van het leven tussen verschillende werelden. Een beschrijving van een leven in een verre Portugese kolonie, de relaties met moederland Portugal en de situatie van Oost-Timorezen in Lissabon, als onder druk van de koloniale oorlogen in Afrika de Anjerrevolutie een einde maakt aan de dictatuur en Portugals koloniale rijk. Cardoso schrijft onnadrukkelijk. Het boek is niet heel meeslepend, het leest niet als een roman, zoals de tekst op de omslag beweert. Het kent daarvoor de weinig dramatische diepte- en hoogtepunten. Het is evenwel buitengewoon interessant om te lezen hoe het was om in een verre, kleine en relatief onbelangrijke kolonie van Portugal op te groeien en hoe het moederland invloed had op de gebeurtenissen aldaar en op de mensen uit Oost-Timor.

Blik op Portugal, januari 2013

Meer koloniale geschiedenis

Written by Bert Ernste

januari 18th, 2013 at 8:37 am