Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Gent (België) 2018

Dit gedenkteken is gewijd aan de eerste wereldoorlog (waarin Nederland neutraal bleef) met daaraan toegevoegd twee plaquettes over oorlog 1940-’45.

> De Eerste Wereldoorlog snel verteld

Recife (PE) Brazilië 2015

In het Forte do Brum dat gisteren op dit weblog stond is een militair museum. Daar was onder meer dit skelet te zien van een soldaat, die gevallen zou zijn in de oorlog tegen de Nederlandse bezetting van een deel van Brazilië.

Het bord vermeldt de archeologische opgraving van de gevallen soldaat. De laatste zin luidt in vertaling: ‘Eerbetoon aan hen die gevallen zijn in de strijd in de bergen van Guararapes om dit land tot ons vaderland te maken’.

Hieronder een schilderij van Victor Meirelles van een van de gevechten bij Guararapes (van Wikipedia).

Deze foto vond ik in de nalatenschap van mijn oom W.A. van Tiel (*1916 Gorinchem – †2012 Terborg). Hij was tijdens de Duitse inval in Nederland in 1940 als tweede luitenant van de landmacht gelegerd in de Achterhoek. (Zie zijn foto’s van de mobilisatie daar.) Na de capitulatie moesten Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap. Op de foto staat mijn oom helemaal links.

Als je deze foto ziet, lijken de omstandigheden voor de officieren niet zo slecht, maar de documentaire aan het einde van deze post laat zien dat dat in ieder geval niet voor de manschappen gold.

Over het krijgsgevangenkamp Stanislau lees ik op Wikipedia:

Kamp Stanislau, ook bekend als Stalag 371, was een krijgsgevangenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het lag in Stanislau, een stad die tot 1918 deel was van Oostenrijk-Hongarije, in het interbellum onder de naam Stanisławów Pools was, in 1939 als gevolg van het Molotov-Ribbentroppact werd ingelijfd door de Sovjets en op 26 juli 1941 werd ingenomen door de nazi’s en die nu als Ivano-Frankivsk in Oekraïne ligt. Uiteindelijk zou het kamp van 1942 tot begin 1944 plaats bieden aan tweeduizend Nederlandse officieren die tussen 1940 en 1942 krijgsgevangen waren genomen in Nederland. Enkelen van de Nederlandse gevangenen wisten te ontsnappen uit Stanislau.

Eerst in Oflag XIII-B
Mijn oom werd op 15 mei 1940 in Ede krijgsgevangen genomen en zat aanvankelijk in Oflag XIII-B nabij Nuremberg in Duitsland. Van daaruit schreef hij op 25 mei aan mijn tante:

Voor wie moeite heeft met het handschrift:

25/5/40
Henny,
Momenteel logeer ik ergens in Duitschland, temidden van bergen en puntdraad. Zoo in Netterden bij opoe, so ist es aus. Maar binnen eenige weken kom ik toch weer naar het schoone Holland, waar wel veel veranderd zal zijn. Dol ben ik op brieven uit Holland, het eenige om de tijd te verdrijven. M’n adres staat andere kant links onder, denk om vermelding 177, als ik goed heb is de brief portvrij. Schrijf eens over het fraaie Doetinchem, denk aan de censor. Vanmorgen gaan we wandelen, onder geleide, als op kostschool. Nr 177 groet je, het beste!

Het krijgsgevangene-identiteitsplaatje van mijn oom:

Zijn Personalkarte:

De pasfoto ontbreekt op bovenstaande kaart. Ik vermoed dat deze werd gebruikt voor de kaart van de Opbouwdienst, waarin de Nederlandse militairen daarna werden ondergebracht:

Terug in gevangenschap
Zoals mijn oom schreef, verwachtte hij in 1940 snel naar Nederland te komen wat dus ook gebeurde. In 1942 werden de militairen echter opnieuw in krijgsgevangenschap gevoerd, zoals in de bekendmaking hieronder wordt aangekondigd. Toen zal hij naar kamp Stanislau zijn gebracht.

Na de oorlog diende mijn oom onder meer in Nederlands Indië. Hij was achteraf kritisch op het Nederlandse optreden daar.

Documentaire over Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap:

Utrecht 2019

Vandaag zeventig jaar geleden viel Noord-Korea Zuid-Korea binnen om de beide Korea’s te verenigen.

Aanvankelijk leek dat te lukken, maar de Verenigde Naties besloten om de aanval te veroordelen en militaire hulp te sturen. De Korea oorlog wordt wel de enige hete oorlog van de koude oorlog genoemd.

Met de militaire steun van onder meer de Verenigde Staten, Canada, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België en ook Nederland werden de Noordkoreaanse troepen teruggedrongen, maar die kregen toen steun van China. Uiteindelijk werd een wapenstilstand gesloten en bleven Noord- en Zuid-Korea gescheiden door een gedemilitariseerde zone. Een echte winnaar was er niet, wel veel slachtoffers.

Het monument op de foto herdenkt de Utrechtse militairen, die in de Koreaanse strijd omkwamen.

Meer lezen over de Koreaanse oorlog:

Koreaanse Oorlog (1950-1953) (Historiek)

De Korea Oorlog (Andere Tijden)

Doetinchem (Achterhoek) 1945

Vandaag 70 jaar geleden werd Doetinchem gebombardeerd door de geallieerden. Ook op 19 en 23 maart moest Doetinchem het ontgelden. Er is nooit een goede verklaring voor deze bombardementen gevonden.

In het historische stadscentrum was heel veel schade. Het stadhuis, de synagoge en de Catherinakerk gingen in brand. 120 gebouwen werden verwoest en er vielen 143 doden en honderden gewonden. Mijn moeder hield een verbrijzelde elleboog over aan een van die bombardementen.

> Zie ook deze interessante documentaire over de bombardementen op Doetinchem.

In een oud familiealbum vond ik bijgaande foto’s. Niet allemaal even goed, maar ze geven wel een beeld van de verwoesting.

> Zie ook: Mobilisatie in de Achterhoek

Utrecht 2018

Dit monument eert het verzet tegen de Duitse bezetting van Nederland 1940 – ’45. Het is ontworpen door Willem Johannes Valk. Het gedicht op de sokkel is van Hendrik de Vries. Het staat in Utrecht bij De Inktpot, het hoofdkantoor van Prorail, vroeger van de Nederlandse Spoorwegen.

Het gedicht luidt:

Aan hen die nimmer bukten.

‘t  Geheim en hecht verbond
van wrekers der verdrukten
Voor wie geen recht bestond.

Der weerloos weggerukten
gekwelden en gesarden
Waar zoveel wachtensmoeden
in rouw en vrees verstarden.

Wat slagen ook mislukten
wat makkers wreed verbloedden –

Zij streden en volhardden.

Op de andere kant van de sokkel staat:

1940 – 1945
Onthuld op 17 SEPT. 1949

5 jaar na het begin van de
spoorwegstaking

Directie & Personeelraad

(Kleine foto groter door erop te klikken.)

Truus van Lier
Een heel ander soort monument is de bloemenhulde voor Truus van Lier, dat ook in Utrecht te vinden is.

Truus van Lier was “een rechtenstudent en verzetsstrijdster, in 1943 op 22-jarige leeftijd geëxecuteerd in concentratiekamp Sachsenhausen. Dit omdat ze een beruchte Utrechtse hoofdcommissaris had doodgeschoten: de NSB-er Gerard Kerlen. Die zocht hier fanatiek naar ondergedoken Joden.

Utrecht had geen standbeeldje over voor Truus van Lier. Omdat het gevoelig lag dat de NSB hier haar hoofdkwartier had, aan de Maliebaan? Omdat Truus lid was van de Amsterdamse studentenverzetsgroep CS-6? Die pleegde van alle verzetsgroepen de meeste aanslagen. De leden waren zeer links tot min of meer communistisch, geen pre, na de oorlog. En vrouwen waren er volkomen gelijkwaardig aan mannen.” Bron.

Aanvulling mei 2022 (1): Boek over Utrechtse Truus van Lier: waarom schoot het meisje met de ‘vergeet-me-niet-ogen’ een NSB’er dood?

Aanvulling mei 2022 (2): Er is nu een standbeeld voor Truus van Lier.

Utrecht (foto van de website voor Truus van Lier)

Maarn (Utrecht) 2018

Ter gelegenheid van dodenherdenking vandaag het monument voor de gevallenen in Maarn op de Utrechtse heuvelrug.

Meer over de geschiedenis van dodenherdenking: Wanneer begon de traditie van twee minuten stilte? (Andere Tijden).

Uit vervlogen tijden:

Nederlands Indië 1947

Vandaag, 15 augustus, is de jaarlijkse Indië herdenking. Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan en kwam er een einde aan de tweede wereldoorlog in Azië. Nederlands Indië was in die oorlog door Japan bezet, Nederlanders kwamen in kampen terecht. Veel vrouwen werden in soldatenbordelen ingezet als wat eufemistisch troostmeisjes werd genoemd. Het Japanse regime was vaak wreed.

Op NPO Focus een uitgebreid artikel met video’s over de Japanse bezetting: Hoe hebben Nederlanders de bezetting van Nederlands-Indië ervaren?

Veel Nederlanders weten maar weinig af van deze ‘tweede dodenherdenking’ in augustus. Ellen Deckwitz schreef daar een lezenswaardige column over: Te lang stil.

Na de Japanse capitulatie werd de oude orde van koloniale overheersing over Nederlands Indië niet hersteld. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Indonesië uit, waarop Nederland reageerde met de zogenoemde politionele acties, die gewoon een nare koloniale oorlog waren. De herdenking van in Nederlands Indië gevallen militairen is daarom omstreden.

Fotoalbum
Een oom van mij ging na de oorlog ook als miltair naar Indië. In een fotoalbum van hem vond ik bovenstaand papier dat door de decoratie lijkt te refereren aan kerstmis. ‘In onderlinge samenwerking met de Ned. Ind. burgery, Rode-Kruis en ‘NIWIN’’, zo vermeldt het biljet. NIWIN staat voor Nationale Inspanning Welzijnsverzorging Indië. Die organisatie zorgde voor het welzijn van Nederlandse militairen in Indië. Het waren de nadagen van Nederland in Indië.

Mijn oom was achteraf trouwens nogal kritisch over ons optreden in Indië.

Een paar foto’s uit zijn Indische album:

Tandjong Priok (Nederlands Indië) 1947
 

Nederlands Indië 1947
 

Tjiseeng (Nederlands Indië) 1947

Parijs 2017

Ter gelegenheid van bevrijdingsdag het beeld ‘De verwoeste stad’ van Ossip Zadkine. Althans, dit is een model dat ik zag in het Zadkine Museum in Parijs. Het echte beeld staat in Rotterdam ter herinnering aan het bombardement door Duitse vliegtuigen in mei 1940.

Oorlog, ik schreef het eerder, is vreselijk en dat beeldt dit standbeeld mooi uit. Al kan geen kunstwerk tegen de werkelijkheid op.

Utrecht 2017

Afbeelding op een beker ter herinnering aan de tiende bevrijdingsdag in 1955. Hij stond samen met een beker uit 1960 en oorlogsboeken al eens op dit weblog.