Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘platteland’ tag

Hollands landschap met schapen

2 comments

Foto van landschap

Nabij Eemnes (Utrecht) 2016

Written by Bert Ernste

februari 18th, 2017 at 6:20 am

Hollands landschap met vaart

2 comments

Foto van landschap

Nabij Eemnes (Utrecht) 2016

Written by Bert Ernste

februari 17th, 2017 at 6:25 am

Laurentiustranen: de teloorgang van een Portugees dorp

leave a comment

Omslag boekLaurentiustranen (O rebate) is het tweede boek van de in Nederland wonende Portugese auteur José Rentes de Carvalho. Het eerste was Montedor. Het bekende Waar die andere God woont was zijn eerste boek over Nederland (in vergelijking met Portugal).

Laurentiustranen vertelt het verhaal van een klein Portugees dorp, waar de traditionele samenleving wordt opgeschrikt door de terugkeer van Abel Valladares, die zich in Frankrijk twintig jaar lang heeft afgebeuld “als een Moor” en nu met veel geld (in verhouding tot de dorpsbewoners) terugkeert. Abel gedraagt zich als een rijke potentaat, die wel eventjes het jaarlijkse schuttersfeest zal bestieren, want hij betaalt tenslotte. Zijn Franse vrouw brengt ondertussen met haar losbandigheid menig hart en hoofd op hol. Niemand durft wat te zeggen van de inbreuk op de goede zeden en het dorp is in rep en roer.

Ondertussen vindt er een zelfmoord plaats, een moord, mishandeling, er gaan mensen vreemd en de pater treedt uit de kerk. Desondanks vragen de dorpelingen hem om zijn toog weer aan te trekken, want “u loopt er bij als een vogelverschrikker”.

Kortom er gebeurt heel veel in het dorp. Helaas krijgt de lezer dat verhaal in korte stukjes opgediend, die van de ene naar de andere kant springen. Daarbij worden de personages soms bij de achternaam genoemd, soms bij de voornaam en dan weer aangeduid met hun beroep.

Dat maakt Laurentiustranen een nogal warrig boek. Wellicht is het een goede weerspiegeling van de roerige geschiedenis van het dorp, maar het leest niet lekker. De geschiedenis van het dorp is interessant, de confrontatie met ‘die van buiten’, in dit geval de terugkerende emigrant met zijn buitenlandse vrouw, is boeiend. De lokale zeden en gewoonten komen onder zware druk te staan. Daar komt de lokale kinnesinne en onderlinge haat en nijd nog bij. Zoals de waard, die misbruik maakt van de zwakte van een dorpsgenoot, waardoor die zijn enige bezit, een stukje land, kwijt raakt. De onderlinge jaloezie en wreedheid zijn groot. Een “schrijnend boek dat een ander Portugal beschrijft dat ook bestaat”, zoals de tekst op de omslag van het boek zegt.

Aan het het einde van het boek luidt de oude Rita de noodklok. De dorpsbewoners denken dat het in haar bol is geslagen, want er is geen brand of iets dergelijks. “Iemand moet het horen! Iemand moet het horen!” mompelt Rita steeds maar weer. O rebate (de Portugese titel van het boek) is zowel het luiden van de noodklok als een plotselinge inval of aanval.

Helaas maakte de vorm van het boek met zijn korte, plotselinge stukjes, die niet erg mooi samenhangen, dat het mij moeite kostte om het uit te lezen. Dat was waarschijnlijk ook de reden, dat ik mij totaal niets van het boek herinnerde, terwijl ik het twintig jaar geleden al eens las. Het autobiografisch getinte boek Ernestina van Rentes de Carvalho is veel mooier.

J. Rentes de Carvalho, Laurentiustranen

Blik op Portugal, juni 2012

Meer boeken Portugal | Meer Portugal

Written by Bert Ernste

september 18th, 2012 at 10:59 am

Komrij: Over de bergen

leave a comment

Omslag boekVoor Portugalgangers is Gerrit Komrij vast geen onbekende. Zijn boek Over de bergen is waarschijnlijk bij veel mensen bekend, maar mag toch niet ontbreken in deze serie. De titel Over de bergen heeft meteen al iets mysterieus, zeker voor vlakkelanders uit Nederland. Je kijkt in je gedachten naar de bergen en vraagt je af wat daar achter zal zijn. Het is opvallend dat Portugal een provincie heeft die Achter de bergen (Trás os Montes) heet. Die naam heeft al een stuk isolement in zich.

Dat is dan ook precies waar Komrij over schrijft. In Over de bergen trekt Pedro Sousa e Silva, die genoeg heeft van het societyleven in Lissabon, naar die verre provincie, waar zijn voorouders een landhuis hadden. De reis duurt negen uur en als Pedro in een boemeltrein het laatste stuk aflegt van Porto naar het oosten, kan hij aan de passagiers zien dat hij in een andere wereld terecht komt. Pedro heeft de indruk dat hij vanaf een zeker moment alles voor het eerst meemaakt.

Het landhuis is verpacht aan een stichting onder leiding van een pater en Pedro werpt zich met verve op het opknappen van het huis en het helpen van de stichting. Hij voelt zich thuis in het oude landhuis en vindt ook zijn plaats in de lokale samenleving.

Zo’n driekwart van het boek gaat over hoe Pedro het huis, het personeel, het dorp, de mensen en de streek leert kennen. Komrij beschrijft mooi hoe de traditionele samenleving in het binnenland van Portugal ook na de Anjerrevolutie van 1974 grotendeels bleef bestaan. Hij weet ook de mist en nevel, en de ruigte van de bergen goed te treffen.

Zo neemt de schrijver de lezer mee op een bijna idyllische reis. Iets van die idylle is het, die veel Nederlanders in Portugal aantrekt: het gevoel van eenvoud, authenticiteit, geen jachtige moderniteit, maar traditie, gemeenschapszin. Dat is ook wat Pedro naar het binnenland brengt.

In het laatste deel van het boek verandert het beeld van de dorpssamenleving in Sampaio totaal. Pedro ontdekt dat in de wereld, waar hij zich zo in thuis voelde, zo’n beetje iedereen ieder ander wantrouwt en een loer probeert te draaien. De stichting van de pater blijkt frauduleus te zijn en het geld van Pedro is op vele manieren misbruikt. Zo stak de pater het overgrote deel van het loon van het dienstmeisje, die hij voor Pedro zou betalen, in eigen zak. De stichting huurde zigeuners in voor het werk op het land in plaats van de dorpelingen, omdat zigeuners goedkoper zijn. Als Pedro daar tegenin gaat en orde op zaken wil stellen, stoot hij hard, heel hard zijn hoofd.

Alles bij elkaar is het geen opwekkend verhaal, maar misschien wel een goede correctie op het soms wat al te zonnige beeld dat Nederlanders hebben van het traditionele Portugese leven. Iemand met familie op het Groningse platteland vertelde mij dat ook daar onder de plattelanders de onderlinge haat en nijd vaak heel sterk zijn.

Ondanks de domper van het ineenstorten van het idyllische beeld van Pedro, is Over de bergen een mooi, sfeervol boek. Ik herlas het voor deze recensie na twintig jaar en vond het nog steeds een boeiend boek. Je leeft mee met Pedro en wenst hem alle goeds in zijn project met het oude huis, de stichting en, zeg maar, zijn inburgering. Pedro’s teleurstelling en ontgoocheling zijn ook die van de lezer.

Komrij verhuisde in de jaren ’80 van vorige eeuw naar Portugal, dat toen nog geen lid was van de Europese Gemeenschap (later Unie). Ik deed mijn gang door de bureaucratie ongeveer gelijk met hem. Komrij schreef daar zeer vermakelijke stukjes over op de achterpagina van NRC Handelsblad. Daarin deed hij de werkelijkheid nogal eens geweld aan, waardoor hij Portugal soms onterecht wegzette als een dom en provinciaals land. Er waren, zeker toen, wel argumenten om Portugal op sommige punten wat primitief te vinden, maar vaak niet vanwege de argumenten van Komrij. Die stukjes zijn gebundeld in Een zakenlunch in Sintra. Komrij schrijft nu in NRC Handelsblad een column over internetzaken. Zijn blog vindt u hier.

Gerrit Komrij, Over de bergen, € 12,50

Blik op Portugal, januari 2012

Meer Portugal | Meer boeken Portugal

Written by Bert Ernste

januari 11th, 2012 at 9:39 am