Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

In Nederland lopen discussies over journalistieke mores volgens een vast patroon. Er wordt een misstand in de journalistiek geconstateerd, bijvoorbeeld het interviewen van een minderjarige overlevende van een vliegramp of het inhoudsloze van ‘afzeikjournalistiek’ en vervolgens probeert iemand iets te bedenken om zo’n misstand te bestrijden.

Voor rampenjournalistiek is al herhaaldelijk opgeroepen om te komen tot een gedragscode. Vanwege ‘afzeikjournalistiek’ deed Naema Tahir in het programma Buitenhof het voorstel om te komen tot een vorm van toezicht en Hans Roodenburg pleitte voor een boycot.

Dergelijke voorstellen leidden vrijwel altijd tot ongenuanceerde pavlovreacties van mediamensen en anderen: “censuur!”, “persbreidel!” of bijvoorbeeld “Fatsoenskloof? Afzeik-tv? Accepteer dat treiteren vorm van journalistiek is”. Pardon?

Dergelijke defensieve reacties staan een serieuze discussie over kwaliteitscriteria in de journalistiek in de weg. Wat maakt journalisten zo verschillend van -zeg- artsen, advocaten, financiële tussenpersonen, bankiers, of mensen in het onderwijs, waarvan vrijwel iedereen vindt dat die gecertificeerd en gediplomeerd moeten zijn, onder een toezichthoudend orgaan moeten vallen en zich aan duidelijke gedragscodes moeten houden?

Natuurlijk, aan elke vorm van toezicht / gedragscode / certificering zitten haken en ogen. Dat geldt zeker ook op het terrein van de media, die een hoge mate van onafhankelijkheid en kritisch gehalte dienen te hebben.

Genoemde pavlovreacties slaan echter elke discussie over toezicht / gedragscode / certificering van de (serieuze) journalistiek dood, nog voordat er iets is uitgewerkt. Dat heeft tot gevolg dat de misstanden in de media, en de non-journalistiek waar we nu vaak mee te maken hebben blijven voortbestaan. Door bijna alles in de media onder de noemer van journalistieke vrijheid te brengen verpesten de beunhazen het voor de echte professionals en krijgt de burger steeds minder respect voor ‘de’ journalistiek.

Het zou goed zijn om eerst eens naar een goed uitgewerkt voorstel voor toezicht / gedragscode / certificering van de kwaliteitspers te kijken, alvorens “censuur!” en “persbreidel” te roepen. Bestudeer zo’n voorstel, inventariseer de voor- en nadelen (zullen er zijn) van een professioneel ingekaderde journalistiek, weeg die af tegen de grote nadelen en voordelen (zijn er ook?) van een niet ingekaderde en veel te breed gedefinieerde journalistiek met de uitwassen, zoals we nu hebben. Oordeel dan pas en niet op voorhand.

Een serieus beroep als journalist verdient een steviger basis dan “wij journalisten weten wel wat we doen”. We zien het dagelijks: dat valt vies tegen.

Zie ook De absurde mediacratie verklaard.

Meer mediacommentaren

Toen ik in de zesde klas lagere school zat, ontdekte ik de radio. Eerst via de voor mij magische kristalontvanger, die een vriendje mij liet zien. Ik denk dat hij Reinier heette. Zonder batterij kon je radio ontvangen. Met een klemmetje verbond je de kristalontvanger aan bijvoorbeeld een waterleiding, die dan als antenne diende.

Zelf heb ik nooit een kristalontvanger gehad, maar van mijn spaargeld kocht ik op een gegeven moment een transistorradio’tje. Een Philips LOX90T (foto van Wikimedia). Ik weet nu nog hoe ik mij suf heb gepiekerd of ik de goedkopere uitvoering met alleen middengolf zou nemen, of de duurdere met midden- en lange golf. Uiteindelijk koos ik voor het laatste, maar ik kan mij niet herinneren dat ik die lange golf ooit gebruikt heb.

Wat was ik trots op mijn radio’tje! Het gaf me het gevoel dat ik geheel zelfstandig, dus niet via het radiotoestel in de woonkamer, verbonden was met de wereld. Het was fascinerend om allerlei stations te horen, als je de afstemschijf draaide. Ineens waren verre landen dicht bij. Al verstond ik natuurlijk nog niets van die vreemde talen. Later kwam er een korte-golfradio.

Meer nostalgie: oude techniek

We kunnen nu voortdurend verbonden zijn met wie we willen, tenminste als je genoeg geld hebt. Dat was wel eens anders. Toen ik in mijn studententijd naar India ging, bestond de mobiele telefoon nog niet, net zo min als internet. Naar huis bellen was onbetaalbaar en veel gedoe. Je moest op het postkantoor wachten tot de verbinding tot stand kwam. Dat kon lang duren. Het contact met het thuisfront bestond dus uit brieven. Het antwoord kwam poste restante (vrij vertaald ‘wachtende post’) naar een postkantoor naar keuze, waar je het kon afhalen.

Je was blij als je ergens een internationale krant kon kopen. Voor het nieuws uit de wereld en het thuisland was er ook de korte golf. Radio-uitzendingen via de korte golf gaan de hele wereld rond, dus met een korte-golfontvanger kon je het nieuws uit Nederland (Wereldomroep) en de wereld (BBC World Service) overal volgen.

Indertijd kocht ik de beste korte-golfontvanger, die er toen was, de Sony ICF 7600D. De eerste werd gestolen tijdens een vlucht van Kenya naar Lesotho. Wat was ik boos!

Magisch dat je ergens in de rimboe aan de andere kant van de wereld een antenne de lucht in kon steken en iemand in Hilversum of Londen kon horen. In deze tijd van mobiele telefoons, internetcafé’s op elke hoek van elk ‘derde-wereldland’ is die magie natuurlijk verdwenen. Er zijn nog wel uitzendingen op de korte golf.

Goa – India | Overal online niet altijd gemakkelijk

Meer nostalgie: oude techniek

Radio Nederland Wereldomroep, meestal kortweg Wereldomroep genoemd, heeft volgens het jaarverslag drie taken:
– het informeren van Nederlandstaligen in het buitenland
– het voorzien in onafhankelijke informatie in landen met een informatieachterstand
– het verspreiden van een realistisch beeld van Nederland in het buitenland

Ook toen ik nog bij de Wereldomroep werkte, vroeg ik mij al af waarom de Nederlandse overheid Nederlanders in het buitenland naloopt met radio-, en tegenwoordig ook televisieprogramma’s. Dat kost miljoenen. Waarom zouden vakantiegangers niet een paar weken zonder radionieuws uit Nederland kunnen? Dat geldt zeker nu bijna iedereen met een mobieltje op reis gaat en je bijna overal internetcafé’s kunt vinden. Maar los daarvan: wat is er mis met een paar weken niets uit Nederland horen?

Wie langer reist dan een paar weken wil misschien weten wat er in Nederland speelt, maar ook dan geldt dat je dank zij de moderne communicatiemiddelen niet meer afhankelijk bent van radio of televisie vanuit Nederland. De zogenoemde expats, die door een bedrijf zijn uitgestuurd, beschikken meestal over een uitstekende ondersteuning, dus die hebben de Wereldomroep al helemaal niet nodig. Blijven over de ‘gewone’ emigranten, die niet over die ondersteuning beschikken.

De klemmende vraag blijft evenwel waarom de Nederlandse overheid miljoenen uitgeeft om hen radio- en televisie in het Nederlands te bieden. Die emigranten hebben toch zelf gekozen voor emigreren? Ze kunnen toch zelf beslissen of ze zich abonneren op Nederlandse bladen, of internet nemen om Nederlands wel en wee te volgen? Er is dus geen enkele goede reden te bedenken waarom de Nederlandse overheid in deze tijd miljoenen besteedt aan Nederlandstalige uitzendingen in het buitenland. Deze doelgroep heeft het niet nodig. Verspilling dus.

Ondertussen bestaan er in heel veel landen geen kwalitatief goede, onafhankelijke, kritische media. De doelstelling ‘het voorzien in onafhankelijke informatie in landen met een informatieachterstand’ van de Wereldomroep is daarom uiterst relevant. Het is niet meer dan logisch om de Nederlandstalige uitzendingen van de Wereldomroep zo snel mogelijk te stoppen en het vrijkomende geld te besteden aan die onafhankelijke informatievoorziening gericht op landen, waar dat zinvol is.

Overigens moeten er dan om die doelstelling goed uit te voeren twee dingen gebeuren bij de Wereldomroep: de kwaliteit moet omhoog en de doelstelling ‘verspreiden van een realistisch beeld van Nederland in het buitenland’ moet van tafel. Een overheid, die zich daar mee bezig houdt, bedrijft propaganda.

Februari 2010

Meer mediacommentaren