Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘samba’ tag

De eend | O pato – bossa nova

leave a comment

Foto van eend

De eend
Kwam vrolijk zingend
Kwek, kwek
Toen een zomertaling
Glimlachend vroeg
Om mee te mogen doen met de samba,
Met de samba, met de samba

De gans vond het duo ook leuk
En deed ook
Kwek, kwek
Keek naar de zwaan
En zei:
“Kom!, Kom!”
Zo werd het kwartet goed,
Heel goed, heel goed

Aldus begint (losjes vertaald) het bekend lied O pato | De eend van João Gilberto, de oude meester van de bossa nova. Aan het einde valt het kwartet al kwakend in het water.

Hieronder twee versies van het lied, beide met João Gilberto, die nog steeds optreedt. De tweede samen met Caetano Veloso.

>

Samen met Caetano Veloso:

Tekst:

O pato
Vinha cantando alegremente
Quém! Quém!
Quando um Marreco
Sorridente pediu
Prá entrar também no samba
No samba, no samba…

O Ganso, gostou da dupla
E fez também
Quém! Quém! Quém!
Olhou pro Cisne
E disse assim:
“Vem! Vem!”
Que o quarteto ficará bem
Muito bom, muito bem…

Na beira da lagoa
Foram ensaiar
Para começar
O tico-tico no fubá…

A voz do Pato
Era mesmo um desacato
Jogo de cena com o Ganso
Era mato
Mas eu gostei do final
Quando caíram n’água
E ensaiando o vocal…

Quém! Quém! Quém! Quém!
Quém! Quém! Quém! Quém!
Quém! Quém! Quém! Quém!
Quém! Quém! Quém! Quém!…

Written by Bert Ernste

maart 22nd, 2013 at 9:14 am

Juweeltje van de sambajazz: Embalo van Tenório Jr.

leave a comment

Foto van Tenorinho. Bron Wikipedia: https://pt.wikipedia.org/wiki/Francisco_Ten%C3%B3rio_J%C3%BAniorVorig jaar werd ik op de 29a Bienal van São Paulo aangenaam verrast door muziek van pianist Francisco Tenório Cerqueira Júnior (Tenorinho) uit Rio de Janeiro, zo maar uit een luidspreker met daaronder een tekst over de musicus. (Foto van Wikipedia.)

In 1976, tijdens een tournée in Buenos Aires met een groep onder leiding van Vinicius de Morais en Touquinho, verliet Tenorinho na een show in de kleine uurtjes het hotel, waarna hij nooit meer is gezien.

Later werd bekend dat hij is opgepakt door de geheime dienst van het Argentijnse generaalsregime, gemarteld en vermoord. Zijn dood is gemeld aan de Braziliaanse autoriteiten (ook onder militair regime), maar deze hebben de familie niets laten weten. Het is veelzeggend dat de 29a Bienal deze informatie verzweeg en slechts sprak van een verdwijning.

Tenorinhos instrumentale plaat Embalo uit 1964 geldt als een juweeltje van de sambajazz. Vandaag heb ik hem eindelijk gekocht en hij is inderdaad prachtig.

Meer Brazilië

Written by Bert Ernste

april 10th, 2011 at 9:39 am

De magie van samba

one comment

Het carnaval is in volle gang. Het carnaval van Rio de Janeiro geldt nog steeds als het grootste en mooiste. Als correspondent in Rio schreef ik ooit De magie van samba over een fascinerend boek over dat carnaval van Rio de Janeiro:

Wat mist de Nederlander met al zijn materiële zekerheden, dat talloze therapieën zo in zijn in Nederland? Waarom dromen zo veel Nederlanders over eenvoudig leven als een schaapherder op een Grieks eiland, zonder de druk van de industriële samenleving? Leven arme mensen intenser en spontaner of is dat alleen maar het beeld dat wij daarvan scheppen uit onvrede met ons leven? Ik zou het niet weten, maar wie een meeslepend verhaal wil lezen over de intensieve manier waarop de armen in de sloppenwijken van Rio de Janeiro het carnaval beleven, moet Samba lezen.

Omslag boek Samba is zo goed geschreven dat zelfs een Hollander van boven de rivieren iets gaat meevoelen van de bruisende wereld van het carnaval van Rio en waarschijnlijk kan ook de meest carnavaleske zuiderling nog wel wat leren uit het boek. “Als je merkt dat je lichaam beneden je beweegt in een koortsachtige draaikolk en als je geest daarboven drijft in een staat van welwillend meedoen; als je bovenlijf vreemd licht wordt en als je benen voelen alsof ze op hun eentje sierlijke boogjes in de lucht willen maken, zo maar voor de lol; als alles om je heen langzaam lijkt te gaan vergeleken met de storm die je door de muziek draagt, dan ontdek je waarschijnlijk dat zweet je lichaam kleedt in een glorieuze, effen, glinsterende laag en om je heen vliegt in een magische krans van druppeltjes, en dan weet je dat je samba hebt bereikt.”

Het boek gaat echter niet alleen over de emotionele kant van het Braziliaanse carnaval. Samba beschrijft het volledige proces vanaf de eerste vergadering van de sambaschool, als niemand nog weet hoe het volgende carnaval er uit moet gaan zien, tot en met het carnaval zelf, bijna een jaar later. De rivaliteit tussen de verschillende sambascholen en tussen de verschillende groepen van een school geeft een beeld van de complexe sociale werkelijkheid van de favelas (sloppenwijken) Oudgedienden (de oude garde vormt een aparte groep in de optocht van elke sambaschool), die zeggen niet meer mee te willen doen, maar na de nodige smeekbeden, die hun waardigheid onderstrepen, weer overstag gaan; ruzies om kleren, die te duur zouden zijn en ga zo maar door. De schrijfster is een tijdlang in een sloppenwijk gaan wonen om het allemaal mee te maken en beschrijft tussendoor ook haar reactie op de armoede en hoe ze gaat verlangen naar een beetje luxe.

Guillermoprieto laat verder zien hoe het Braziliaanse carnaval zijn wortels heeft in de cultuur van de zwarte bevolking van Brazilië, de afstammelingen van de slaven. Begin deze eeuw ergerde de blanke middenklasse van Rio de Janeiro zich nog aan de Afrikaanse ritmes, die van de heuvels met de favelas klonken. Paradoxaal genoeg hebben de samba en het carnaval zich weten te emanciperen op een manier die tevens een uitholling van de oorspronkelijke zwarte sambacultuur betekende. Vandaag de dag spelen blanken een steeds grotere rol in het carnaval en maakt de commercie zich meester van het gebeuren, vooral sinds de meestal blanke bankiers van het illegale gokspel jogo do bicho (dierenspel) de sambascholen zijn gaan financieren. De televisie heeft eveneens het zijne bijgedragen tot die commercialisering. Volgens Guillermoprieto zou de samba en het carnaval van Brazilië niet veel meer zijn als die commercialisering niet had plaats gehad.

De praalwagens en kostuums worden nu steeds vaker ontworpen door professionele ontwerpers, die komen met thema’s die nog maar nauwelijks verbonden zijn met de Cultuur van de favelas. Sommige sambascholen importeren al veren uit Australië om toch maar het mooiste te zijn. Cultureel gezien een verarming, maar zoals Joãozinho Trinta, artistiek leider van een van de sambascholen, zegt in het boek: “Alleen intellectuelen houden van ellende. Armen willen luxe.”

Met de komst van de ‘beestenbankiers’ zijn de sambascholen ook meer dan vroeger in de ban geraakt van misdadigers. In de meeste favelas zwaaien drugsbendes tegenwoordig de scepter. In ruil voor bescherming brengen zij een zekere mate van orde in de sloppenwijken. Vaak betalen zij Voor crèches en dergelijke, omdat de gemeente niets voor de favelas doet. Voor de jeugd is het echter funest om al zo jong met georganiseerde misdaad in aanraking te komen. Een van de beroemde sambazangers van dit moment, Bezerra da Silva, zingt openlijke lofliederen over de schurken. Op de hoes van zijn laatste elpee is Bezerra te zien met revolvers in de hand aan een kruis. De titel van de plaat luidt: ‘Não sou santo’ (Ik ben geen heilige).

Na lezing van Samba had ik het idee dat elke volgende publicatie over het Braziliaanse carnaval overbodig is. Wel bekroop mij tijdens het lezen een enkele keer het gevoel dat het leven in de favelas wat romantisch werd beschreven. Ik weet niet of dat een gevolg is van mijn (Noordeuropese) wantrouwen tegen dergelijke beschrijvingen of van de (elitaire) neiging van de schrijfster om het leven van de lagere klassen van de samenleving door een ietwat roze bril te zien.

Alma Guillermoprieto Samba Jonathan Cape, London 1990.

Meer Brazilië

Link naar het originele artikel

Written by Bert Ernste

maart 7th, 2011 at 8:37 pm