Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Utrecht 2015

Op deze deur in Utrecht staat Olivier B. Bommel, de beroemde creatie van Marten Toonder. Bommel woont overigens niet achter deze deur, maar op slot Bommelstein nabij Rommeldam.

Ik ben een grote fan van Marten Toonder, die niet alleen met zijn tekeningen, maar ook met zijn taal prachtige dingen heeft gemaakt.

Enkele voorbeelden van woorden, die Toonder in onze taal introduceerde: ‘bovenbaas’, ‘denkraam’, ‘grootgrutter’, ‘minkukel’, ‘zielknijper’.

Uitdrukkingen uit zijn werk, die nu deel zijn van het Nederlands: ‘kommer en kwel’, ‘als je begrijpt wat ik bedoel’, ‘een eenvoudige doch voedzame maaltijd’, ‘verzin een list!’.

Op de tweede foto Marten Toonder met zijn creatie Olivier B. Bommel.

Toen de Europeanen voet aan wal zetten in Brazilië, kregen ze te maken met de indianen. Sterker, anders dan nu de indianen een zeer kleine minderheid zijn, moesten ze volop zaken doen met de inheemse bevolking. Om hun voorraden aan te vullen, om de weg te vinden en niet te vergeten voor de seks. Veel kolonisten woonden samen met indiaanse vrouwen. De roman Rouge Brésil van Jean-Christophe Rufin (vertaald als Rood Brazilië) geeft een spannend beeld van die eerste contacten, in dit geval van de Fransen, die voet aan wal probeerden te krijgen waar nu Rio de Janeiro is.

Lange tijd werd er in wat nu de staat São Paulo is dan ook geen Portugees gesproken, maar tupí, de taal van de lokale indianen. Gedurende twee eeuwen lang bleef tupí de basis van de lokale taal, al ontwikkelde die zich wel naar mate er meer kolonisten kwamen. De lingua franca, die zo ontstond, kreeg de naam lingua geral Paulista. In de tweede helft van de 19e eeuw raakte deze in onbruik en kreeg het Portugees de overhand.

Terug naar de pakkende kop boven dit stukje. De indiaanse invloed zie je nog steeds in heel veel plaatsnamen in de staat São Paulo terug. Itaquaquecetuba maakt deel uit van groot São Paulo, het enorme stedelijke gebied rond São Paulo stad. Metrostations in São Paulo hebben namen als Jabaquara, Anhangabaú, Itaquera, Butantã, een park heet Ibirapuera en ga zo maar door.

Aan de kust van São Paulo kom je namen tegen als Caraguatatuba, Guarujá, Ubatuba, Mongaguá, Itanhaém, allemaal van indiaanse oorsprong. Ook het internationale vliegveld Guarulhos dankt zijn naam aan een lokale indianenstam.

Denk je net de Portugese uitspraak onder de knie te hebben, krijg je dergelijke namen om je oren. Echte tongbrekers.

Meer Brazilië

Wie Portugees wil leren, doet er goed aan om veel naar Portugees te luisteren. Het frustrerende daarvan is dat je er in het begin niet zo veel van verstaat. Je kunt dan de woorden vaak nog niet goed onderscheiden. Daar is een oplossing voor, althans voor wat betreft Portugees uit Brazilië. De site Brazil Transcript biedt veel videofragmenten met de uitgeschreven teksten erbij. Je kunt dus de tekst beluisteren en meelezen.

Brazil Transcript is zeer gevarieerd met categorieën muziek, wereldnieuws, poëzie (voorbeeld: klik op foto), politiek, economie, gezondheid, recepten, weer, cultuur, hoe doe je dat, sport en technologie. Uiterst leerzaam!

PS: Braziliaans is geen taal, net zo min als Amerikaans. De Amerikanen spreken Engels, de Brazilianen Portugees.

Meer Brazilië

Eerder stond op dit blog al een bericht over een Braziliaanse ondernemer, die eten uit de muur introduceerde in São Paulo.

Ik ben er niet geweest, maar een vriend maakte er foto’s. Opvallend is het overnemen van de Nederlandse namen. Kroket wordt op zijn Nederlands gespeld. Eigenlijk zou het croquete moeten zijn, al spelen de Brazilianen wel vaker met de letter k, die in het Portugees nauwelijks voorkomt. De dj in broodje is voor Latijnen ook een lastige, daar hebben ze broodie van gemaakt, wat qua uitspraak het broodje aardig benadert. De bamischijf heet kortweg bami, want de sch en lange ij zijn voor Brazilianen tongbrekers.

Eerder bericht over Quickies

Televisiereportage Quickies

Update 9 april 2013: Na een valse start lijkt Quickies nu een echte keten te worden volgens dit artikel in de Estado de São Paulo.

Meer Brazilië

Wie zich in het buitenland in een vreemde taal verstaanbaar probeert te maken, wordt bijna altijd herkend als buitenlander. De moedertaal beïnvloedt meestal de uitspraak van een taal die je later leert. In het geval van een meertalige opvoeding ligt dat natuurlijk anders.

Wie een vreemde taal heel goed spreekt, zou eigenlijk graag van dat buitenlandse accent af willen. Dat is het hoogste haalbare bij het leren van een taal. Ongemerkt opgaan onder de lokale bevolking. Als buitenlander herkend worden kan leiden tot discriminatie, maar heeft soms ook praktische nadelen, bijvoorbeeld dat de prijs van een offerte stijgt als ze door hebben dat je uit het rijke Europa komt. Het leidt ook vaak tot vragen waar je vandaan komt en wat je van het land vindt. Niet altijd een stimulerend onderwerp.

Op andere momenten is zo’n buitenlands accent juist heel prettig. Wie iets verkeerds zegt met accent, is bij voorbaat vergeven. Niet alleen als je een taalfout maakt, maar ook als je bijvoorbeeld zondigt tegen de  beleefdheidsregels. De ander is dan niet zo snel beledigd, want door het accent wijt hij de misstap al snel aan het buitenlander zijn.

Elk nadeel heeft zijn voordeel.

Meer commentaren

Shifaizfavoire. Dicionário de português van Mario Prata over de verschillen tussen het Portugees uit Portugal en uit Brazilië staat hier online.

Klik op Texto completo rechtsboven op die pagina of hier en je kunt via het alfabet de verschillende lemma’s vinden. Voor de liefhebbers. Geestig geschreven door een Braziliaan in Portugal.

Shifaizfavoire staat voor het feit dat de Portugezen het woord garçom niet kennen en de ober aanroepen met se faz favor, wat fonetisch geschreven wordt: shifaizfavoire.

Mei 2010