Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Brazilië, West-Papua, media en meer

Archive for the ‘techniek’ tag

Trekbel

one comment

Foto van knop van trekbel

Utrecht 2020

Deze fraaie hand bedient een trekbel, uw weet wel: die oude techniek om ergens aan te bellen. Eerder al eens op dit weblog.

Hieronder een afbeelding gemaakt door Cornelis Jetses uit een boekje van vroeger, waarop een knaapje bezig is met belletje trekken: aanbellen en dan wegrennen. Of in de gedurfde variant: blijven staan tot er wordt open gedaan en dan zeggen: “Sorry, ik ben vergeten weg te lopen” en dan natuurlijk alsnog wegwezen. (Afbeelding gevonden op Jetses.nl.)

Tekening van jongen die aan de bel trekt

Written by Bert Ernste

december 3rd, 2021 at 6:25 am

Andere tijden: schoolbank

2 comments

Foto van deel schoolbank met kroontjespen, inktpot en inktlap

Doetinchem 2015

Het waren andere tijden: de schoolbanken van hout, ze hadden een inktpot en we schreven met een kroontjespen. Om de pen af te vegen was er de inktlap. Over inkt en de inktlap schreef ik al eerder op dit weblog.

Oude techniek: trekbel

leave a comment

Foto van trekbel aan veer

Foto van trekker van trekbelUtrecht 2015

Ooit was techniek volledig mechanisch. Elektriciteit was er nog niet, behalve in de natuur: bijvoorbeeld in bliksem. Elektronica bestond nog helemaal niet. Een ouderwets mechanisch horloge is een wonder van mechanische techniek. Ook de schrijfmachine mag er wezen. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

Maar nu naar de heel simpele mechanica: de trekbel. We hadden het op dit weblog al eerder over de trekbel en belletje trekken.

Foto van scharnier met kabelsHierboven een trekbel, zoals die vroeger in heel veel huizen hing en op de foto’s daaronder de techniek: eerst de trekker buiten bij de deur, daaronder de scharnier achter de trekstang en tenslotte de scharnier bij het plafond waarvan de draad naar de bel hierboven gaat. Die hangt aan een veer om vanzelf in zijn beginstand terug te komen.

Simpel, maar doeltreffend.

(Foto’s rechts groter te zien door erop te klikken.)

Foto van scharnier met kabels

Written by Bert Ernste

mei 30th, 2015 at 6:33 am

Weet u nog? De inktlap

one comment

Foto van inktlap en inktpot in schoolbank

Doetinchem 2014

Foto van oude schoolbankenWeet u nog van de houten schoolbanken en de kroontjespen? Van het inktpotje in de tafel met een schuifje om het af te sluiten? En van de inktlap om de pen aan af te vegen?

Meestal werd de inktlap door je moeder gemaakt van restjes stof, afgewerkt met een oude knoop, al kwamen er in mijn jeugd ook commerciële inktlappen op de markt met Disneyfiguren. Het was de tijd voordat de balpen (ballpoint) gemeengoed werd en we nog schreven met echte inkt.

Bovenstaande inktlap en schoolbank trof ik aan in het Stadsmuseum Doetinchem.

We zijn hier in de jaren vijftig en zestig van vorige eeuw.

Written by Bert Ernste

september 7th, 2014 at 6:28 am

Schrijven met echte inkt (Nostalgie: oude techniek 10)

leave a comment

Foto van vulpen

Foto van kroontjespen. Bron Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/KroontjespenEen internetcontact over postzegels en handgeschreven brieven deed me met weemoed denken aan het schrijven met een echte pen. Eerst op de lagere school met de bekende kroontjespen, die je in een inktpot moest dopen. Later kregen we een wat modernere versie, die niet meer het typische kroontje in het ontwerp had. Pennetjes om in inkt te dopen bestaan trouwens in vele vormen.

Onze lessenaars hadden een ingebouwd inktpotje dat je met een schuifdekseltje dicht kon doen tegen het uitdrogen. De leerling die rond mocht gaan met de grote inktfles om de potjes bij te vullen, werd door iedereen benijd.

Om de pen na gebruik af te vegen hadden we een inktlap: op elkaar genaaide lapjes waartussen je de pen kon schoon maken. Gekochte waren meestal van zeemleer, de door moeder gemaakte van beschikbare oude lappen. Sommige moeders maakten hele mooie.

Als ik mij niet vergis, mochten enkele leerlingen in het laatste jaar van mijn lagere schooltijd experimenteren met een vulpen. Ik weet niet of die daarna op grote schaal is ingevoerd in het lager onderwijs.

Vulpennen hebben een inktreservoir, zodat je die ook onderweg kunt gebruiken zonder een inktpot mee te hoeven nemen. De eerste vulpennen werkten met een zuiger, zodat je hem kon vullen door inkt uit een inktpot op te zuigen. Simpele, doeltreffende techniek, al waren ze wel wat lekgevoelig. Menigeen heeft meegemaakt dat zijn of haar pen in borst- of binnenzak dan wel in de tas is leeg gelopen. Later kwamen er vulpennen met inktpatronen, die als voordeel hebben dat ze minder snel lekken en als nadeel dat ze gemaakt zijn van wegwerpplastic.

Ik schrijf nog steeds graag met een vulpen, al heeft de computer natuurlijk veel van het schrijven met de hand onnodig gemaakt. Schrijven met een vulpen voelt gewoon veel lekkerder dan met een ballpoint (balpen). De ballpoint begon in mijn jeugd aan zijn opmars in de wereld.

Meer nostalgie: oude techniek

Meer columns | Meer Nederland | Meer foto’s

Written by Bert Ernste

januari 29th, 2014 at 8:10 am

Rekenliniaal (Nostalgie: oude techniek 9)

3 comments

Foto rekenliniaal (detail)Toen ik naar de middelbare school ging waren er nog geen draagbare rekenmachientjes. We rekenden nog alles uit op papier. De natuurkundeleraar liet ons kennis maken met de rekenliniaal. Een fascinerend ding.

Een rekenliniaal heeft verschillende rijen getallen, een schuivend middenstuk en een schuivend doorzichtig stuk, met daarop een scherpe lijn. Een combinatie van schuiven van middenstuk en lijnstuk en het kiezen van de juiste getallenrijen maakt het mogelijk vele en complexe berekeningen snel uit te voeren.

Als ik mij goed herinner waren er drie in onze klas, mijzelf inbegrepen, die zo’n liniaal aanschaften en daar gewichtig hun berekeningen mee maakten. Echt nodig was een rekenliniaal voor ons werk natuurlijk niet, maar het voelde wel stoer zo’n ding.

Ook zonder elektronica kun je ingewikkelde berekeningen doen en dat met zo’n ogenschijnlijk simpel voorwerp: een liniaal met cijferrijen en twee schuivende delen. Geen batterijen nodig.

Meer nostalgie: oude techniek

Written by Bert Ernste

oktober 10th, 2012 at 3:21 pm

Blikopener (Nostalgie: oude techniek 7)

one comment

Foto van oud type colablik. Bron Quora: https://www.quora.com/Was-the-soda-can-tab-really-invented-to-hold-the-straw-in-placeBegin jaren ’60 van de vorige eeuw woonde ik in Nederlands Nieuw-Guinea. Het was er warm, heel warm. Onze laatste kolonie in de Oost lag tenslotte in de Tropen. De frisdrank was aan zijn opmars door de wereld begonnen en als we op de tennisclub of de marineclub waren, kregen we wel eens een blikje Coca Cola of iets dergelijks. (Foto colablikken Quora.)

Foto van ouderwetse opener voor drankblikjes. Bron Antiquesnavigator.com: https://www.antiquesnavigator.com/d-2655844/vintage-coca-cola-can-bottle-opener-ekco-chicago.htmlDie blikjes hadden nog geen lipje, dat je zo open kon trekken. Je had een blikopener nodig van het type van de foto (bron: Antiquesnavigator).

Met een lipje van de opener aan de rand van het blik geklemd drukte je een driehoekig gat in de bovenkant. Tegenover dat gat maakte je nog een gat of gaatje om bij het drinken lucht in het blikje te laten, zodat de cola niet schoksgewijs uit het blik kwam en je gezicht overspoelde. Met de andere kant van de opener kon je een flesje open maken.

Als kind vond ik het wat interessant om een blikje uit de grote koelkist te mogen pakken. Of ik al genoeg kracht had om zo’n gat te maken, kan ik mij niet meer herinneren. Grappig dat zo’n onnozele blikopener zo veel herinneringen meebrengt. Het gevoel van tropische warmte en de kinderlijke sensatie van de luxe van een koud blikje fris krijgen (nu al te gewoon) komen na al die jaren weer helemaal terug.

Meer nostalgie: oude techniek

Written by Bert Ernste

januari 6th, 2012 at 8:48 pm

Mijn eerste spiegelreflex (Nostalgie: oude techniek 6)

2 comments

Foto van Exa IIb. Bron Wikimedia: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Exa_IIb_35mm_film_SLR_camera.jpgDe fotografie had mij te pakken en na een poosje werd het tijd om de eenvoudige Kodak Instamatic te vervangen door een camera met meer mogelijkheden. Er was natuurlijk nog geen internet, dus ik ploegde diverse boekjes met beschrijvingen door. Mijn zakgeld was beslist niet onbeperkt, dus de prijs was van groot belang.

Mijn eerste spiegelreflex was een Exa IIb (foto van Wikimedia). De camera’s van Exa en Exakta kwamen uit Oost-Europa, van achter het zogenoemde ijzeren gordijn. Degelijke camera’s, maar technologisch niet heel hoogstaand. Hoewel, Exakta komt wel de eer toe de eerste eenoogspiegelreflex te hebben gemaakt voor kleinbeeldfilm (1936). Er bestonden al wel tweeoogreflexcamera’s, zoals de bekende Rolleiflex.

Foto van Rico Singlex TLS. Bron Camera-wiki: http://camera-wiki.org/wiki/Ricoh_Singlex_TLS.De Exa had een eigen maat bajonetvatting voor de lenzen. Dat beperkte de keuze voor lenzen nogal. Dat was reden om later over te stappen op een Ricoh Singlex TLS (foto van Camera-wiki), een oerdegelijke camera met schroefdraadvatting net als de fameuze Pentax Spotmatic.

Het fijnmechanische van de camera’s van die tijd zal ik mij altijd herinneren. Je voelde als het ware de gordijnsluiter aflopen en de spiegel op- en neerklappen, als je afdrukte. Daarna handmatig met een hefboom de film doordraaien voor de volgende opname. Dat spande meteen de veer van de sluiter.

Foto van Pentax Spotmatic. Bron Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Pentax_SpotmaticOm op elk gewenst moment zowel in zwart-wit als in kleur te kunnen fotograferen, kocht ik er later in Japan een Pentax Spotmatic bij (foto van Wikipedia). Uiteraard bevatte de koffer ook nog de nodige lenzen, waardoor het een hele sjouw werd.

Inmiddels ben ik gek op digitale fotografie en al zijn mogelijkheden, maar de klik van het afdrukken van een goede mechanische camera en het hele gevoel van een fijn mechaniek in handen te hebben, die mis ik.

Meer nostalgie: oude techniek

Written by Bert Ernste

oktober 4th, 2011 at 9:11 am

Mijn eerste camera (Nostalgie: oude techniek 5)

2 comments

Foto van Instamatic 50. Bron: https://collection.sciencemuseumgroup.org.uk/objects/co8210887/kodak-instamatic-50-camera-pocket-camera-cartridge-cameraNiet zo heel lang nadat ik mijn eerste radio had gekocht, kreeg ik van mijn vader mijn eerste fotocamera. Een Kodak Instamatic 50 (foto van Sciencemuseumgroup.org.uk). Onder grote opwinding ging ik foto’s maken.

Toen ik vol verwachting de eerste afdrukken op ging halen, schrok ik wel van de prijs van de afdrukken. Een cadeau dat mij geld kostte … Ik vond dat maar niets en probeerde een subsidie voor de afdrukken los te peuteren bij mijn vader, maar die trapte daar niet in.

De Kodak Instamatic was eigenlijk een veredelde boxcamera, waarmee je alleen maar hoefde te richten en af te drukken. Je kon een schuifje omzetten, als het minder zonnig weer was, maar scherp stellen hoefde niet. Vanaf een bepaalde afstand was alles scherp, mits je de camera stil hield natuurlijk. De film zat in een gesloten cassette, zodat je niet hoefde te prutsen om de film in het toestel te doen.

Niet lang daarna ging ik op mijn eerste buitenlandse reis (afgezien van de reis naar Nederlands Nieuw-Guinea, waar we een jaar woonden): naar Londen. Ik heb ongeveer alle attracties in veelvoud gefotografeerd en schreef in mijn fotoalbum bij de foto’s bijna de hele reisgids over. Dat leerde ik trouwens snel af.

Meer nostalgie: oude techniek

Written by Bert Ernste

oktober 1st, 2011 at 9:37 am

Mijn eerste radio (Nostalgie: oude techniek 4)

leave a comment

Foto van Philips transistorradio. Bron Wikimedia: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Philips_%22Fanette%22_7-Transistor_Radio,_Model_LOX90T,_Made_in_West_Germany,_Circa_1960_(8449243908)_(2).jpgToen ik in de zesde klas lagere school zat, ontdekte ik de radio. Eerst via de voor mij magische kristalontvanger, die een vriendje mij liet zien. Ik denk dat hij Reinier heette. Zonder batterij kon je radio ontvangen. Met een klemmetje verbond je de kristalontvanger aan bijvoorbeeld een waterleiding, die dan als antenne diende.

Zelf heb ik nooit een kristalontvanger gehad, maar van mijn spaargeld kocht ik op een gegeven moment een transistorradio’tje. Een Philips LOX90T (foto van Wikimedia). Ik weet nu nog hoe ik mij suf heb gepiekerd of ik de goedkopere uitvoering met alleen middengolf zou nemen, of de duurdere met midden- en lange golf. Uiteindelijk koos ik voor het laatste, maar ik kan mij niet herinneren dat ik die lange golf ooit gebruikt heb.

Wat was ik trots op mijn radio’tje! Het gaf me het gevoel dat ik geheel zelfstandig, dus niet via het radiotoestel in de woonkamer, verbonden was met de wereld. Het was fascinerend om allerlei stations te horen, als je de afstemschijf draaide. Ineens waren verre landen dicht bij. Al verstond ik natuurlijk nog niets van die vreemde talen. Later kwam er een korte-golfradio.

Reclame voor Philips pocketradio

Nieuwe Schiedamse Courant, jun 1961

Meer nostalgie: oude techniek

Written by Bert Ernste

september 27th, 2011 at 3:57 pm

Posted in Nederland,Wereld

Tagged with , , ,