Brazilië, West-Papua, media en meer
Utrecht 2020
Een standbeeld van Anne Frank, internationaal symbool van de jodenvervolging in de tweede wereldoorlog. Ze werd bekend door haar dagboek dat verscheen onder de titel Het achterhuis.
(De foto van Anne Frank en het boek zijn van Wikipedia.)
Doetinchem (Achterhoek) Gelderland, jaren 1930 – ’40
Huize Slingevliet stond al eens op dit weblog, omdat mijn grootouders er een aantal jaren woonden met hun kinderen en mijn overgrootmoeder.
In Kronyck, het blad van de Historische Vereniging Deutekom verscheen onlangs een interessant artikel over de geschiedenis van deze woning. Hieronder het deel over mijn familie.
verschenen in Kronyck 183 (fragment)
In het voorjaar van 1933 staat Slingevliet, dat nog steeds eigendom is van een nazaat van de weduwe Bruijel, in zijn geheel te huur. Huize Slingevliet wordt in diverse landelijke kranten aangeprezen als ‘uitnemend geschikt voor familiepension’. Het is de familie Ernste-Glazener, bestaande uit ‘luitenant ter zee der 1e klasse’ Albert Emil Ernste, zijn vrouw en röntgenassistente Catharina Ernste-Glazener, haar moeder Cornelie Glazener-de Munnick en hun zonen Addy en Thom, die bij Slingevliet aanlegt. Ze zijn vanaf 1931 in etappes vanuit Nederlands-Indië, waar hun wortels liggen, naar Nederland gekomen en raken bij toeval in Doetinchem verzeild. (Tekst loopt door onder de foto.)
In januari ’33 heeft Hitler in Duitsland de macht gegrepen en verlaat het land in de eerste helft van dat jaar samen met Italië de Volkenbond. Dat maakt mensen nerveus, ook in Doetinchem. De komst naar Slingevliet van een ervaren militair is een kans die burgemeester Duval Slothouwer met beide handen aangrijpt. Amper vier maanden hier, wordt de vanwege een hartkwaal gepensioneerde Ernste ‘belast met de de voorbereidende organisatorische werkzaamheden’ om in Doetinchem een luchtbeschermingsdienst op te zetten. [14] Als hoofd van deze dienst zal Ernste tot eind juli 1940 aanblijven.
Ernste loopt zich het vuur uit de sloffen. Hij organiseert de dienst, laat regelmatig oefeningen houden, spreekt in de hele Achterhoek op voorlichtingsbijeenkomsten over het gebruik en het gevaar van strijdgassen, over de risico’s van bombardementen en welke voorzorgsmaatregelen je als burger kunt nemen om de gevolgen ervan voor jezelf en je gezin te verkleinen. Hij krijgt ook teleurstellingen te verwerken, bijvoorbeeld in de vorm van wegens bezuinigingen afgelaste oefeningen. Daarnaast is er sprake van scepsis onder de bevolking, zo blijkt als er in het voorjaar van ’34 kort na een demonstratie van het gebruik van gasmaskers, een verduisteringsoefening wordt gehouden. Niet iedereen gaat daar heel serieus mee om. (Tekst loopt door onder de foto.)
Onderduikers
De oorlog blijkt onafwendbaar. Albert Emil maakt alleen het begin ervan mee. Op 19 december 1940 wordt hij ’s avonds in de Hofstraat fietsend, door een hartaanval getroffen en overlijdt. Catharina, die tot dan toe in elk geval publicitair op de achtergrond is gebleven, stelt zich op haar manier tegen de naziterreur teweer; ze verschaft op Slingevliet onderduikers een veilig onderkomen. De contacten met leden van het verzet, die ook de benodigde extra voedselbonnen verzorgen, heeft haar zoon Thom.
De eerste van in totaal negen onderduikers arriveren aan het begin van 1941. Door de ligging van het huis en de door de beplanting en een gracht afgeschermde tuin, kunnen de onderduikers ook veilig naar buiten. In oktober ’43 klopt een ondanks alle voorzorgen wantrouwig geworden lokale NSB’er op de voordeur van Slingevliet.
Buurman Luesink is getuige van het voorval: “Mevrouw Ernste stond hem daar koelbloedig te woord. De onderduikers zag ik aan de achterkant de tuin invluchten. Daar was een soort schuilkelder verstopt tussen de struiken.” [15] Door de tegenwoordigheid van geest van tante Toos, zoals de kinderen onder de onderduikers haar noemen, kunnen ze allemaal veilig naar nieuwe locaties vertrekken. In januari ’44 claimen de Duitsers, die dringend ruimte nodig hebben, Slingevliet en is ook de familie gedwongen het huis te verlaten. Tot het einde van de oorlog wonen ze in een noodkeet nabij het bruggetje in de Slingelaan. Het huis zelf wordt gebruikt door de Hitlerjugend en dient als onderkomen voor Duitse soldaten.
Na de bevrijding gaat de familie terug naar Slingevliet. Catharina wordt politiek actief en komt als tweede op de kandidatenlijst van de Partij van de Vrijheid in de gemeenteraad van Doetinchem. Nadat in 1948 haar moeder Cornelie is overleden verhuist ze naar Den Haag. De Yad Vashem erkenning Righteous Among the Nations (Rechtvaardige onder de Volken) voor haar hulp aan joodse onderduikers krijgt ze helaas pas na haar dood in 1976. Deze eretitel wordt haar op 13 september 1979 -als eerste in Doetinchem- door Israel toegekend. [16]
Noten:
[14] De Graafschap-Bode, 31 januari 1934 (delpher.nl)
[15] W.H. Luesink, Mijn belevenissen over de periode mei 1940 mei 1945 van 11 tot 16 jaar beleefd in Doetinchem, Bibliotheek ECAL, Maga 1522 (handgeschreven).
[16] righteous.yadvashem.org/.
Roermond (Limburg) 2016
Vandaag is het bevrijdingsdag in Nederland, de dag waarop we het einde van de Duitse bezetting (1940-’45) vieren. Dit monument eert het verzet tegen de bezetter in Roermond. Het is een kunstwerk van Charles Vos uit 1951.
Utrecht 2021
Bovenstaande exvoto zag ik in de Majellakerk in Utrecht.
Na de tweede wereldoorlog, waarin Nederlands Indië door Japan werd bezet, brandde de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd los. Nederland stuurde militairen en voerde een koloniale oorlog tijdens twee zogenoemde politionele acties.
Vandaag staat Nederland stil bij het einde van de tweede wereldoorlog in Nederlands Indië op 15 augustus 1945, toen Japan capituleerde:
Op 15 augustus staan we stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden en herdenken we alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De oorlogservaringen en de grootschalige ontheemding die volgde werken door tot op de dag van vandaag bij inmiddels 2 miljoen Nederlanders met een Indisch oorlogsverhaal in de familie en ook in onze samenleving als geheel.
NRC Handelsblad publiceerde een mooie serie portretten van mensen, die in die woelige tijd naar Nederland kwamen. Warm aanbevolen.
Deze foto vond ik in de nalatenschap van mijn oom W.A. van Tiel (*1916 Gorinchem – †2012 Terborg). Hij was tijdens de Duitse inval in Nederland in 1940 als tweede luitenant van de landmacht gelegerd in de Achterhoek. (Zie zijn foto’s van de mobilisatie daar.) Na de capitulatie moesten Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap. Op de foto staat mijn oom helemaal links.
Als je deze foto ziet, lijken de omstandigheden voor de officieren niet zo slecht, maar de documentaire aan het einde van deze post laat zien dat dat in ieder geval niet voor de manschappen gold.
Over het krijgsgevangenkamp Stanislau lees ik op Wikipedia:
Kamp Stanislau, ook bekend als Stalag 371, was een krijgsgevangenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het lag in Stanislau, een stad die tot 1918 deel was van Oostenrijk-Hongarije, in het interbellum onder de naam Stanisławów Pools was, in 1939 als gevolg van het Molotov-Ribbentroppact werd ingelijfd door de Sovjets en op 26 juli 1941 werd ingenomen door de nazi’s en die nu als Ivano-Frankivsk in Oekraïne ligt. Uiteindelijk zou het kamp van 1942 tot begin 1944 plaats bieden aan tweeduizend Nederlandse officieren die tussen 1940 en 1942 krijgsgevangen waren genomen in Nederland. Enkelen van de Nederlandse gevangenen wisten te ontsnappen uit Stanislau.
Eerst in Oflag XIII-B
Mijn oom werd op 15 mei 1940 in Ede krijgsgevangen genomen en zat aanvankelijk in Oflag XIII-B nabij Nuremberg in Duitsland. Van daaruit schreef hij op 25 mei aan mijn tante:
Voor wie moeite heeft met het handschrift:
25/5/40
Henny,
Momenteel logeer ik ergens in Duitschland, temidden van bergen en puntdraad. Zoo in Netterden bij opoe, so ist es aus. Maar binnen eenige weken kom ik toch weer naar het schoone Holland, waar wel veel veranderd zal zijn. Dol ben ik op brieven uit Holland, het eenige om de tijd te verdrijven. M’n adres staat andere kant links onder, denk om vermelding 177, als ik goed heb is de brief portvrij. Schrijf eens over het fraaie Doetinchem, denk aan de censor. Vanmorgen gaan we wandelen, onder geleide, als op kostschool. Nr 177 groet je, het beste!
Het krijgsgevangene-identiteitsplaatje van mijn oom:
Zijn Personalkarte:
De pasfoto ontbreekt op bovenstaande kaart. Ik vermoed dat deze werd gebruikt voor de kaart van de Opbouwdienst, waarin de Nederlandse militairen daarna werden ondergebracht:
Terug in gevangenschap
Zoals mijn oom schreef, verwachtte hij in 1940 snel naar Nederland te komen wat dus ook gebeurde. In 1942 werden de militairen echter opnieuw in krijgsgevangenschap gevoerd, zoals in de bekendmaking hieronder wordt aangekondigd. Toen zal hij naar kamp Stanislau zijn gebracht.
Na de oorlog diende mijn oom onder meer in Nederlands Indië. Hij was achteraf kritisch op het Nederlandse optreden daar.
Documentaire over Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap:
Basel (Zwitserland) 2017
Beeld van een soldaat met in zijn hand een gasmasker en een moeder met kind. Gezien in Basel in Zwitserland. Het is in 1942 gemaakt door de Zwitserse beeldhouwer Emil Knöll.
Rhenen (Utrecht) 2019
Op de erebegraafplaats op de Grebbeberg staat ook een beeldje van een Landstormer, gewapend met spade en geweer. De landstorm is een leger van bewapende burgers dat opgericht werd ter ondersteuning van het reguliere leger, zo lees ik op Wikipedia.
Rhenen (Utrecht) 2019
Vijf dagen geleden vierden we de bevrijding van Nederland van de Duitse bezetting. Vandaag is het 81 jaar geleden dat de Duitsers Nederland binnenvielen. Vooral op de Grebbeberg bij Rhenen is heftig gevochten. Dit monument staat op de Grebbeberg bij de erebegraafplaats van de gevallenen.
De tweede foto stond eerder op dit weblog en is een replica van een loopgraaf uit die tijd.
Oosterbeek (Gelderland) 2019
Vandaag vieren we dat Nederland op 5 mei 1945 in haar geheel bevrijd was. In 1944 was het zuiden van Nederland al bevrijd en poogden de geallieerden met massale luchtlandingen om door te breken via Arnhem, wat mislukte. Dat was de bekende slag om Arnhem, de operatie Market Garden, die een brug te ver bleek.
Het monument hierboven in Oosterbeek is ter nagedachtenis van die slag om Arnhem. Volgens historicus Anthony Beevor was de operatie bij voorbaat gedoemd te mislukken.
Hieronder een paar details van het monument:
Oosterbeek (Gelderland) 2019
(Kleine foto groter door erop te klikken.)
Kerkyra (Corfu Town, Corfu) Griekenland 2020
De dodenherdenking in Nederland beperkt zich vaak tot de vaderlandse geschiedenis. De Duitse bezetting en de vervolging van joden, homoseksuelen, roma en sinti is natuurlijk Europese geschiedenis, zoals dit standbeeld op Corfu getuigt.
Daarnaast vielen er vele miljoenen doden onder militairen en burgers door bloedige krijgshandelingen. Niet alleen in Europa, ook in Noord-Afrika, Azië en de Pacific waren er talloze slachtoffers. Het was daadwerkelijk een wereldoorlog.
rss