Bert Ernste – Utrecht | São Paulo • weblog

Het zal je maar gebeuren. Je gaat in 1907 als jonge luitenant-ter-zee op expeditie in Nederlands Nieuw-Guinea en raakt na schermutselingen met de inheems bevolking geïsoleerd van je basis en schip. Vijandige papua’s jagen je steeds verder het binnenland in. Het terrein en de weersomstandigheden zijn hartstikke zwaar. Je komt terecht op een hoogvlakte tussen twee bergruggen, waar papua’s wonen die nog nooit contact hebben gehad met de buitenwereld. Noodgedwongen blijven de Hollandse marineman en zijn gids lange tijd bij de voor beiden vreemde bevolking, die een hen onbekende taal spreekt. De onderlinge band tussen de Hollandse marineman en zijn papuagids wordt steeds hechter, al blijft de gezagsverhouding tussen de expeditieleider en zijn gids bestaan, net als het cultuurverschil.

Luitenant De Lussanet schrijft vaak naar zijn vrouw in Nederland en houdt dat doen, ook als hij geen post meer kan verzenden. Bij de bergpapua’s leren De Lussanet en zijn gids Rufus de lokale taal en gaan relaties aan met papuavrouwen. Steeds maakt De Lussanet plannen om de hoogvlakte te verlaten en de kust te bereiken, vanwaar hij hoopt terug te kunnen keren naar zijn eigen wereld. Zijn pogingen lopen steeds op niets uit en hij en zijn gids zijn gedoemd om hun leven verder bij de bergpapua’s te slijten.

Dat is het gegeven in De witte reiger, een boek van Geert van der Kolk. Het is een spannend verhaal, dat zeker voor lezers die geïnteresseerd zijn in Nieuw-Guinea, prettig wegleest. Nederlands Nieuw-Guinea was indertijd nog nauwelijks onder Nederlands bestuur gebracht. Het boek schept een beeld van de in het begin van de twintigste eeuw nog geïsoleerd levende stammen op Nieuw-Guinea en het fascinerende van het totaal onbekende tegenkomen. Het gegeven om in een volstrekt onbekende wereld terecht te komen heeft mensen altijd geboeid. Denk maar aan Robinson Crusoe, die op een vrijwel onbewoond eiland verdwaalde, Gulliver, die op diverse fictieve plaatsen verzeilde, of het ware verhaal van Percy Fawcett, die in de Braziliaanse jungle op zoek ging naar een verloren beschaving. Zo zijn er talloze voorbeelden van verhalen over reizen naar het onbekende.

De witte reiger is fictie, al doet de schrijver (een beetje flauw) in het nawoord alsof er onder de bergpapua’s DNA is gevonden van Noord-Europese komaf. Als avonturenverhaal in voormalig Nederlands gebied is De witte reiger zeker een aanrader.

Zwarte mensen – witte bergen is daarentegen een feitelijk verslag (uit 1909) door H.A. Lorentz van een expeditie in naar het binnenland van Nederlands Nieuw-Guinea, meer precies naar de eeuwige sneeuw op de bergen daar.

De expeditie wordt ondernomen met behulp van Dajaks uit Borneo en andere bevolkinsggroepen uit Nederlands Indië. In het boek staat een foto van het expeditieschip, dat door de Dajaks is voorzien van traditionele versieringen. De inheemse bevolking van Nieuw-Guinea komt in het boek nauwelijks voor. Die houdt zich grotendeels schuil voor de vreemde indringers. De expeditie van Lorentz concentreert zich vooral op de geografie, geologie en planten en dieren van het gebied. Daarnaast is het doel van de expeditie om de eeuwige sneeuw op de bergen van Nieuw-Guinea te bereiken.

Het wordt een barre tocht met vele tegenslagen, waarvan Lorentz nuchter verslag doet. Anders dan in die tijd gebruikelijk beschouwt hij de inlanders niet als minderwaardige wezens (anonieme dragers van de expeditie, primitieve wilden), maar behandelt hij ze met respect en noemt hij ze in zijn verslag vaak bij naam.

Dat levert een boeiende beschrijving op, mede vanwege de hierboven al genoemde fascinerende trek naar het totaal onbekende. Je weet nooit wat je tegenkomt na de volgende bocht in de weg, na de volgende berg, waar je zwetend en zwoegend dan wel in barre kou en zwoegend tegenop klimt. De sneeuwtop, die je zoekt of een nieuw dal en berg, die je moet bedwingen om er te komen? De barre omstandigheden, het zware terrein, de soms moeizame zoektocht naar eten voor de vele expeditieleden en de lastige navigatie maken de expeditie soms een hachelijke zaak. Het is nogal gemakkelijk om in Nieuw-Guinea te verdwalen. Op zeker moment dreigt een roemloos sterven in de jungle.

Ook Zwarte mensen – witte bergen is zeer de moeite waard voor wie een beeld wil krijgen van ‘ons’ Nieuw-Guinea, dat inmiddels vergeten lijkt.

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua

Op 1 december 1961 kreeg Nederlands Nieuw-Guinea een eigen vlag en volkslied. In dat jaar was er ook een parlement ingesteld. Nederland was bezig om het gebiedsdeel voor te bereiden op onafhankelijkheid.

In 1962 kwam er al een einde aan die aspiraties. Nederland gaf toe aan internationale druk en na een tussenbewind van de Verenigde Naties kwam de westelijke helft van Nieuw-Guinea onder Indonesisch bestuur. Een volksstemming in 1969 werd door Indonesië volstrekt gemanipuleerd, de Verenigde Naties accepteerden dat, en het gebied werd definitief Indonesisch (West Papua).

Het onafhankelijkheidsstreven van de papua’s bleef, aangewakkerd door een onderdrukkend regime en de marginalisering van de oorspronkelijke bevolking.

Ik zat in 1961-’62 op Nieuw-Guinea op de lagere school. In mijn aardrijkskundeboek was meer aandacht voor Nederland dan voor Nieuw-Guinea. > Meer over Nederlands Nieuw-Guinea | West Papua.

Manokwari 1961

Na de koloniale sporen in boeken van gisteren en eergisteren, vandaag een persoonlijke koloniale herinnering.

Als kind woonde ik een tijdje op Nederlands Nieuw-Guinea. De tropen zijn voor een kind een belevenis. Warm weer, veel buiten spelen. De school heeft een tropenrooster, dus ’s middags vaak naar het strand. In ons geval was dat Pasir putih ofwel: Wit zand, een strand nabij Manokwari. Ik heb daar heerlijk mogen snorkelen samen met mijn vader. Prachtige koralen en vissen in alle kleuren van de regenboog. Het tij kwam daar met kracht opzetten.

Later verhuisden we naar de hoofdstad van Nederlands Nieuw-Guinea, Hollandia, waar we zwommen bij Base G, een naam die dat strand in de tweede wereldoorlog had overgehouden aan de Amerikaanse campagne in de Pacific tegen Japan, dat ook Nieuw-Guinea had bezet.

Meer Nederlands Nieuw-Guinea

Manokwari (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961

Het is dit jaar 54 jaar geleden dat Nederland de macht over haar laatste kolonie in de Oost, Nederlands Nieuw-Guinea, overdroeg aan de Verenigde Naties, die het na een half jaar overdroegen aan Indonesië. Het Indonesische bewind is geen zegen gebleken voor de locale bevolking van West Papua, zoals het gebied nu heet.

Vandaag is de dag dat activisten in West Papua en daarbuiten in protest de vlag hijsen, die bestemd was voor een onafhankelijk West Papua.

Begin jaren zestig van vorige eeuw woonde ik kort op Nieuw-Guinea. Op een dag gingen we naar een kampong van de locale bewoners, de papua’s (of papoea’s), die traditionele dansen voor de blanke bezoekers zouden uitvoeren.

Reuze interessant allemaal, maar geheel spontaan was het niet. Het feestje was georganiseerd als een gelegenheid voor de blanke bezoekers om foto’s te maken. Zo jong als ik was, hoorde ik een van de organisatoren iets zeggen van: “Je schuift er wat bier naar binnen en dan dansen ze wel”. Nogal koloniaal dus, wat ook wel bleek toen er een bord met ‘Groeten uit Manokwari’ tevoorschijn kwam:

Manokwari (Nederlands Nieuw-Guinea) 1961

Meer Nederlands Nieuw-Guinea

Vandaag is het veteranendag in Den Haag. Veteranen, die in 1961-’62 in Nederlands Nieuw-Guinea dienden droegen daarbij in afgelopen jaren naast de Nederlandse vlag ook de zogenoemde Morgenster. De Morgenster was een door Nederland officieel ingestelde vlag van Nederlands Nieuw-Guinea met het oog op toekomstige onafhankelijkheid van het gebied. Dit jaar is deze officiële (!) vlag verboden.

Indonesië maakte indertijd aanspraak op Nederlands Nieuw-Guinea, als onderdeel van het vroegere Nederlands Indië, dat onder de naam Indonesië onafhankelijk was geworden na de tweede wereldoorlog. Indonesië zette die eis kracht bij met militaire infiltraties in Nederlands Nieuw-Guinea, waartegen de Nederlandse militairen de verdediging vormden.

Ergo: de militairen, die in 1961-’62 in Nederlands Nieuw-Guinea dienden, vochten en soms sneuvelden, deden dat onder zowel de Nederlandse vlag als de vlag van een (toekomstig) onafhankelijk West Papua. De vlaggen hingen bij officiële gelegenheden broederlijk naast elkaar, zoals op de foto hiernaast in Kokas, Nederlands Nieuw-Guinea 1962 (groter door erop te klikken) (Bron).

Het is daarom stuitend dat het na Indonesische druk op onze regering die op haar beurt druk uitoefende op de organisatie van de veteranendag, verboden is om de Morgenster waaronder deze veteranen dienden (naast de Nederlandse driekleur) mee te voeren in het defilé op de veteranendag van 2014.

Enkele dagen terug schreef ik deze samenvatting van de kwestie.

Aanvulling 17 juli 2014: op Tanahku West Papua een uitvoerig dossier over deze kwestie.

Meer West Papua

Veteranen die in Nederlands Nieuw-Guinea vochten tegen Indonesische invallen in het gebied, mogen de door Nederland ingestelde vlag waarvoor zij streden en sommigen sneuvelden, niet meevoeren op de veteranendag van 28 juni. Een knieval voor Indonesische onderdrukking.

In de jaren ’50-’60 van vorige eeuw vochten Nederlandse militairen in Nederlands Nieuw-Guinea tegen Indonesische infiltranten. Indonesië vond dat Nederlands Nieuw-Guinea bij Nederlands Indië hoorde en bij de onafhankelijkheid van Indonesië (1945-’49) ook overgedragen had moeten worden.

Nederland beloofde de lokale bevolking van Nederlands Nieuw-Guinea (later bekend als West Papua), de papua’s, juist onafhankelijkheid (op termijn) en in 1961 kreeg het gebied formeel souvereiniteit (nog geen onafhankelijkheid) met een vlag, de zogenoemde Morgenster, een volkslied en het begin van een parlement (Nieuw-Guinea Raad). Zie 1 december 1961, de Morgenster wappert in Hollandia.

Onder militaire dreiging en daadwerkelijke militaire infiltraties (ons laatste koloniale oorlogje) en onder grote internationale politieke druk werd Nederlands Nieuw-Guinea in 1963 alsnog overgedragen aan Indonesië. Dat land voert sindsdien een onderdrukkend bewind in het gebied. Zie ook The neglected genocide.

Samengevat: Nederlandse militairen vochten in Nederlands Nieuw-Guinea tegen Indonesië en vóór onafhankelijkheid van het gebied – met die officiële vlag, de Morgenster.

De veteranen uit die tijd mogen nu die vlag niet meedragen op de veteranendag van 28 juni 2014. U leest het goed: Nederlandse soldaten vochten en sneuvelden voor de door Nederland beloofde onafhankelijkheid van Nederlands Nieuw-Guinea, maar mogen de daarbij behorende vlag niet meer gebruiken.

Indonesische bemoeienis
Het meest waarschijnlijk is dat Indonesië aan de Nederlandse regering heeft laten weten het gebruik van de Morgenster tijdens het veteranendefilé niet op prijs te stellen. Dat deed Indonesië in het verleden ook, maar naar verluidt heeft de toenmalige minister van Defensie Hans Hillen toen korte metten gemaakt met de bemoeienis van dat land. Hillen zou de Indonesische ambassadeur hebben verteld dat veteranen niet onder de krijgstucht vallen, dat oude mannen niet van plan zijn een oproer in West-Papoea te organiseren, dat de Morgenstervlag wordt meegevoerd door NNG-veteranen vanwege emotionele redenen en als blijk van trouw aan de papua’s van toen en dat er geen middelen zijn om de veteranen wat dan ook te verbieden. Volstrekt terechte argumenten natuurlijk.

De huidige Nederlandse regering (premier Rutte zou zich persoonlijk bemoeid hebben met de vlaggenkwestie) heeft echter – klaarblijkelijk – slappe knieën en heeft daarom een seintje gegeven aan de organisatie van de veteranendag om de vlag niet te gebruiken. De organisatie van de veteranendag krijgt steun van het ministerie van Defensie en heeft de (nogmaals: door Nederland ingestelde, officiële) vlag van een onafhankelijk Westelijk Nieuw-Guinea in wording tijdens het defilé verboden.

Overigens ontkent de huidige minister van Defensie dat er vanuit de regering invloed is uitgeoefend. In een e-mail over de kwestie schreef de organisatie van de Veteranendag echter: “Verder is dit een zaak die voor een belangrijk deel afkomstig is vanuit Defensie en Buitenlandse Zaken, reden om extra zorgvuldig te zijn.” Dat is niet voor tweeërlei uitleg vatbaar.

Onze soldaten mochten (of moesten – velen waren dienstplichtig) vechten en sneuvelen voor de Morgenster, maar nu is die vlag op de veteranendag in Den Haag verboden. Hoe cynisch kan macht zijn, zelfs in een zogenaamde democratie en rechtstaat.

Meer West Papua

Onlangs schreef ik dat ons koloniale verleden en met name Nederlands Indië naar mijn gevoel nu tot de oudere geschiedenis hoort. Dat betekent natuurlijk niet dat de interesse voor de koloniale geschiedenis van ons land daarom minder hoeft te zijn. En voor de direct betrokkenen blijft Nederlands Indië uiteraard een levendige, vaak bittere herinnering, hoe lang het ook geleden is.

Vandaag 15 augustus zijn er in Nederland diverse herdenkingen, omdat het de dag is (in 1945) dat eindelijk ook in Azië de tweede wereldoorlog eindigde na de capitulatie van Japan kort nadat dat land getroffen was door twee atoombommen. Daarmee kwam in Nederlands Indië een einde aan de wrede interneringskampen van de Japanners (‘Jappenkampen’), waar de Nederlanders in vaak erbarmelijke omstandigheden hadden geleefd.

Guerrilla in Nieuw-guinea
Een bijzondere episode van die tweede wereldoorloog in de Oost was de guerrillastrijd van de groep van kapitein Willemsz Geeroms, die geruime tijd uit handen van de Japanse bezettingsmacht op Nederlands Nieuw-Guinea wist te blijven, ondanks de uiterst zware omstandigheden. Ze kregen soms steun van de inheemse bevolking, de papua’s, maar vaak ook niet. De Nederlandse vlag van het detachement in Manokwari werd al die tijd meegedragen en hangt nu in Museum Bronbeek. (Tweede wereldoorlog in Nieuw-Guinea)

Panorama wijdde in 1981 een groot artikel aan een boek over die guerrilla in het woud van Nederlands Nieuw-Guinea, De ongelijke strijd in de Vogelkop door Ben Koster.

Het einde van de oorlog leidde in Nederlands Indië een verwarrende periode in. Nationalisten riepen de onafhankelijkheid van Nederlands Indië | Indonesië uit. Er waren bloedige acties tegen Nederlanders (met name van gemengd bloed) en ook Ambonezen en Chinezen moesten het ontgelden. (Bersiap)

Nederland wilde zich niet neerleggen bij die onafhankelijkheid en ging over tot militaire actie, eufemistisch ‘politionele acties’ genoemd. Uiteindelijk moest Nederland evenwel buigen en zich neerleggen bij de onafhankelijkheid van ‘ons’ Indië. De tweede oorlog had dus een duidelijk staartje, dat zelfs nog tot 1962 zou duren, omdat Nederlands Nieuw-Guinea buiten de machtsoverdracht werd gehouden.

Herdenking en film
Vandaag evenwel de herdenking van de overgave van Japan en daarmee het einde van de tweede wereldoorlog in Zuid-Oost Azië. De nationale herdenking is bij het Indisch monument in Den Haag. Wie er niet heen gaat, kan de herdenking volgen op Nederland 1 vanaf 12.10 uur. De uitzending begint met de korte film Arigato, waarin een Indische oma worstelt met haar weggestopte oorlogsherinneringen.

Meer koloniale geschiedenis

Kort geleden schreef ik hoe ons koloniaal verleden naar mijn gevoel niet meer tot de recente geschiedenis behoort.

Ik refereerde daar aan enkele van mijn voorouders, die in Indië zijn geboren en | of daar carrière maakten, zoals O.M. de Munick, die zijn leven in Indië beschreef in Mijn ambtelijk verleden en een van zijn dochters, mijn overgrootmoeder (‘oma Cor’), die jong weduwe werd en zich toen staande wist te houden door een naaischool te beginnen.

Ik vond een foto van die naaischool en een krantenknipsel uit het Bataviaasch Nieuwsblad van 17 december 1915. De stijl van het artikel is voor de mediaconsument van de 21ste eeuw opmerkelijk.

Brieven uit den Haag.

XXVIII.

5 November 1915.

Een bekende persoonlijkheid uit Indië en die hier ook in Den Haag, waar hij jarenlang vertoefde, een bekende figuur geworden was, is eenige weken geleden hier ter stede ontslapen: ik bedoel den heer O. M. de Munnick oud-gouverneur van Sumatra’s Westkust. Hij werd geboren te Batavia en na eerst bij de marine gediend te hebben, ging hij over naar het Binnenlandsch Bestuur, waar hij een eervolle carrière gemaakt heeft.

Zijn optreden als ambtenaar was vaak energiek en tactvol en in zijn Gedenkschriften, waarin hij zijn loopbaan en zijn rijke ervaringen te boek stelde voor zijn zonen en kleinzonen vindt men menige episode die eenvoudigweg vertelt, het karakter en het goede inzicht van den schrijver doen uitkomen. Ik zie hem nog op de fiets voorbijgaan, met zijn krasse, bijna militaire houding. Tot kort voor zijn dood beoefende hij nog die sport, hetgeen voor een man van 74 jaar al merkwaardig is te noemen.

De zenuwziekte van zijn echtgenoote, de dood van een zijner zoons en andere slagen in zijn familie hebben de laatste jaren van zijn leven versomberd. Nu ik toch over de familie de Munnick spreek, kan ik niet nalaten het even te hebben over een zijner dochters, mevrouw Glasener, die met drie kinderen achterbleef als weduwe van een controleur en die zoo kranig en energiek haar leven heeft onafhankelijk gemaakt van anderen en haar kinderen groot weet te brengen met haar eigen verdiend geld. Als jongmeisje groeide ze op in het residentiehuis huis te Batavia, een weeldepopje, en luttele jaren na haar huwelijk stond ze daar, temidden van het harde, meedogenlooze leven, dat ieder, die niet materieel of moreel sterk is, mee sleurt en ten onder doet gaan.

Toen ontwikkelde zich de sluimerende energie van ’t jonge vrouwtje en zonder iets te verliezen van haar vrouw-zijn heeft ze den strijd met het bestaan aanvaard – en gewonnen! Op haar cursus voor naai- en kniplessen ontbreekt het, dank zij haar kunde en haar tact, nooit aan leerlingen en zoover is haar taak bij de kinderen al gevorderd, dat zij weldra haar oudsten zoon als O. I. ambtenaar aan de maatschappij kan afstaan.

Dit vrouweleven is niet eenig – zóó zijn er vele! De meeste van onze Indische meisjes (ik bedoel allen, die in lndië geboren zijn) zijn dapper en handig, als ‘t er op aankomt, hun leven te verdedigen of haar kinderen groot te brengen en zoodra de fortuin haar den rug toedraait, zitten ze niet bij de pakken neer, maar trachten „al worstelende te overwinnen”.

(…)

Floris

>

(Het was trouwens Glazener met z.)

Zelf woonde ik kort in Nederlands Nieuw-Guinea, dat aanvankelijk buiten de onafhankelijkheid van Nederlands Indië | Indonesië werd gehouden, maar in de jaren zestig van vorige eeuw alsnog aan Indonesië werd overgedragen.

Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea

Meer koloniale geschiedenis

Nederlands Indië, Nederlands grote kolonie in de Oost, maakt deel uit van mijn culturele bagage. Ik had een oma, die geboren was in Fort de Kock (nu Bukittinggi genaamd) op West Sumatra. Haar man, de opa die ik nooit heb gekend, was geboren in Batavia (nu Djakarta) als zoon van een officier van het KNIL (Koninklijk Nederlands Indisch Leger).

De moeder van mijn oma werd in Indië op jonge leeftijd weduwe en moest in haar levensonderhoud voorzien. Ze begon een naaischool, die in een krantenartikel uit die tijd als voorbeeld werd gesteld van een zelfstandige vrouw.

Een eerdere voorvader, O.M. de Munnick, was zijn carrière in de koloniale bestuursdienst geëindigd als gouverneur van West Sumatra. Er is een mooi statieportret van hem in de familie. Zijn carrière beschreef hij in het ondanks de titel zeer leesbare Mijn ambtelijk verleden.

In de jaren twintig van vorige eeuw werd mijn opa als marineofficier in Soerabaja in Indië geplaatst en ging het gezin, inclusief mijn toen vierjarige vader enkele jaren wonen in Malang.

Er werd in de familie ook wat gemompeld over Indisch bloed in de aderen. Mijn oma had duidelijk Indische trekken, maar het fijne daarvan wist niemand. Hoewel er niet vaak of uitvoerig over Indië werd gesproken, was Nederlands Indië in mijn jeugd toch een zeer levend begrip.

Op mijn tiende woonde ik een klein jaar op Nederlands Nieuw-Guinea, dat door Nederland buiten de onafhankelijkheid van Nederlands Indië (uitgeroepen in 1945, door Nederland pas erkend na bloedige strijd in 1949) was gehouden. Nederland voerde over die laatste kolonie in de Oost een koloniaal oorlogje. Daarmee kreeg ik uiteraard opnieuw het een en ander mee van onze koloniale tijd. Op school op Nieuw-Guinea oefenden we met luchtalarm.

Ook in de jeugdboeken die ik las kwam Indië nogal eens voor zoals in De Katjangs en Hoe de Katjangs op de kostschool van Buikie kwamen van J.B. Schuil. Soms was de link met Indië indirect zoals in Rob en de stroper van Tjot Idi, eveneens van van J.B. Schuil, waarin de door zijn klasgenoten ‘doodverklaarde’ Rob bevriend raakt met een oud-militair uit Indië, nu stroper, die een nagebouwd Indisch kampement bewoont. Die figuur van de oud-koloniaal maakte diepe indruk op mij.

Met die achtergrond ging ik in de jaren zeventig studeren, toen de zogenoemde derdewereldbeweging in Nederland opgeld deed. Veel progressieve Nederlanders waren toen actief in landencomité’s, die solidair waren en campagne voerden voor ontwikkelingslanden (‘derde wereld’). (Boek over derdewereldbeweging)

Toen al vond ik het interessant om naast analyses van armoede en onderdrukking ook romans te lezen uit die landen. Daarin speelde logischerwijs de koloniale tijd een grote rol. Wat Nederlands Indië betreft komen natuurlijk namen op als Hella Haase (onder andere Oeroeg, Heren van de thee), Louis Couperus (De stille kracht), Adriaan van Dis (Indische duinen), Maria Dermoût, Paula Gomes, Jeroen Brouwers en vele, vele anderen.

Vervagende geschiedenis
Recentelijk, zeg de laatste tien jaar, merk ik dat die koloniale tijd steeds verder weg lijkt. Logisch, want er is meer tijd verstreken, maar het voelt alsof er een drempel is overschreden en een deur dicht gegaan, waardoor Nederlands Indië niet meer tot onze recente geschiedenis behoort, zoals dat een aantal jaren terug nog wel het geval was. Ook in de media meen ik die tendens te bespeuren, al kan dat  projectie van mijn eigen beleving zijn.

Leuk was het daarom om via een blog herinnerd te worden aan de schrijver P.A. Daum. Ik had al enkele boeken van hem, maar kocht er nog een paar en las die meteen: De van de Linden’s en Nummer elf. Daum beschreef vooral het leven van ‘totoks’ (Nederlanders) en Indo-europeanen, van ambtenaren, planters en militairen. De Indonesiër komt slechts marginaal in zijn verhalen voor, wat op zich al iets zegt over de koloniale samenleving, waarin de verschillende bevolkingsgroepen (rassen) nogal gescheiden optrokken.

Voor de e-boeklezers: Daums Goena goena is gratis te downloaden. Voor de liefhebbers van hoorspelen: hier een hoorspelversie.

Ik heb Daum weer geboeid gelezen. De koloniale wereld kwam weer even helemaal terug. Toch heb ik nog steeds het idee dat Nederlands Indië nu tot de oudere geschiedenis behoort. Zo gaan die dingen.

Menno ter Braak over P.A. Daum

Verhalen over Nederlands Indië

Meer over Nederlands koloniale geschiedenis

>

Van mijn hand:

Meer West Papua | Nederlands Nieuw-Guinea

Meer koloniale geschiedenis

Toch maar weer herhalen: het is stuitend dat we zo weinig horen over de westelijke helft van Nieuw-Guinea, waar we eeuwen lang de koloniale baas waren, tot we het gebied in 1962 overdroegen aan de Verenigde Naties, waarna het onder Indonesische bewind kwam.

Er zijn wel wat redenen aan te voeren voor dit grote zwijgen, maar ze bevredigen niet.

Ten eerste was onze aftocht in 1962 ietwat smadelijk. Onder grote internationale druk vanwege de koude oorlog moesten we ons verzet tegen de aanspraken van Indonesië (zelf tot 1945 Nederlands Indië) op het gebied opgeven. Nederland had zich (zij het nogal laat) sterk gemaakt voor een fatsoenlijke dekolonisatie, waarbij de lokale bevolking (de papua’s) zelfbeschikking zou krijgen. Er was al een vlag, een volkslied en een proto-parlement. Nederland faalde (vanwege die internationale druk) daarin en wordt daar liever niet aan herinnerd.

Bij die aftocht van Nederland onder auspiciën van de Verenigde Naties was bepaald dat de papua’s zich in een referendum zouden kunnen uitspreken voor zelfstandigheid of voor aansluiting bij Indonesië. Indonesië zou in de tussentijd het bewind voeren over het gebied, wat het land de ruimte gaf de volksstemming geheel naar eigen hand te zetten. De uitslag stond daardoor bij voorbaat vast: aansluiting bij Indonesië. De VN en Nederland accepteerden de uitslag, ondanks het feit dat de fraude bekend was. Dit volkenrechtelijk schandaal is een tweede reden om niet aan die periode herinnerd te willen worden. (Zie Een daad van vrije keuze door P.J. Drooglever.)

Een derde reden waarom de Nederlandse regering niet meer wil weten van West Papua, zoals het gebied nu bekend staat (al splitste Indonesië het weer op), is de Nederlandse koopmansgeest. We doen liever zaken met bedenkelijke regimes dan het aanspreken op mensenrechten. Laat staan dat we zo’n regime zouden boycotten. De Nederlandse belangen in Indonesië zijn groot en daarom verschuilt de Nederlandse overheid zich graag achter de immer weer loze beloftes van de Indonesische regering om de situatie in West Papua te verbeteren.

De omstandigheden van de papua’s daar zijn beroerd. Op vreedzame demonstraties voor meer autonomie wordt met scherp geschoten, opposanten van het regime worden vermoord, de winning van grondstoffen gaat gepaard met onteigeningen en milieuvervuiling en de papua’s worden verdrongen door immigranten uit de rest van Indonesië. (Zie hier en hier.)

Opvallend is dat ook de Nederlandse media zich over het algemeen nauwelijks meer iets gelegen laten liggen aan het voormalige Nederlandse gebied. (Hier een goede, maar helaas zeldzame uitzondering.) Media volgen in deze blijkbaar slaafs de regering in plaats van te berichten over de misstanden, waar onze voormalige rijksgenoten mee te kampen hebben. Een verzachtende omstandigheid is dat de Indonesische autoriteiten geen buitenlandse journalisten toelaten in het gebied en lokale journalisten intimideren en erger. Desondanks is er meer dan genoeg bekend over de situatie van de papua’s. (Zie de verwijzingen hierboven en hier, hier, hier en hier.)

Een excuus voor het negeren van onze voormalige rijksgenoten door Nederland en Nederlandse media is er niet. De demonstrant op de foto vreesde indertijd al dat Nederland de papua’s zou vergeten. Hetgeen geschiedde.

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis